تفسیر کتابالله
From Wikipedia, the free encyclopedia
تفسیر کتابالله معروف به ترجمه و تفسیر قرآن به مازندرانی اشاره به نسخ خطی از کتابی متعلق به زیدیان طبرستان و دیلم دارد، که توسط ابوالفضل بن شهردویر دیلمی در قرن هفتم هجری نوشته شده و در آن بخشهایی از قرآن بهصورت ترجمه و تفسیر به زبانهای طبری، عربی و فارسی توأمان آورده شدهاست.
نویسنده(ها) | ابوالفضل بن شهردویر دیلمی |
---|---|
زبان | عربی و طبری |
تعداد جلد | ۲ |
موضوع(ها) | تفسیر قرآن |
گونه(های) ادبی | کتابت زیدی تفسیر کلامی |
تاریخ نشر | از نیمهٔ قرن ۷ هجری |
شمار صفحات | ۳۰۰ الی ۴۰۰ |
این کتاب در ابتدا به زبان عربی نوشته شده و پس از آن برای درک بهتر مخاطبان، حاشیههایی به زبان طبری و بعضاً فارسی، به آن افزوده شدهاست. مطالب در نسخههای مختلف تفاوتهایی دارند و بخشهایی از مطالب مندرج نیز به افرادی غیر از نویسندهٔ اصلی کتاب تعلق دارند. ابوالفضل دیلمی مطالب این تفسیر را بر پایهٔ منابع مختلفی نوشتهاست و اکثر منابع او تفسیرهای معتزلی و زیدی هستند و توجه وی به علم کلام در گزینش منابع مشهود است. در میان منابع تفسیر کشاف بیش از همه مورد استناد قرار گرفتهاست.
در این کتاب هر صفحه به سه یا چهار ستون تقسیم شده و در ستونهای نخستین آیات با ترجمهٔ طبری، در ستون بعدی تفسیر آیات و در ستونهای مابعد از آن، حواشی و جزئیات دیگری دربارهٔ تفاسیر آورده شده و واژگان مرتبط با یکدیگر از ستونهای مختلف با پارهخطهایی به یکدیگر مرتبط شدهاست. گویا این روش تعلیقنویسی در میان زیدیان گسترش یافته؛ چنانکه کتابهای دیگری نیز توسط عالمان زیدی طبرستان، دیلم و خراسان در قرون بعدی به همین شیوه نوشته شدهاست.
این نسخ بخش قابلتوجهی از آثار ارزشمند باقیمانده به زبان طبری قدیم را تشکیل میدهند و گویش آنها متعلق به غرب مازندران یا شرق گیلان است. تا قرن دهم نسخههایی از آن در مناطق مختلف کتابت شدهاست. هماکنون نسخههایی از این کتاب دوجِلدی در کتابخانههای مختلفی نگهداری میشوند و نسخهای از آن توسط کتابخانهٔ مجلس شورای اسلامی چاپ و نشر شدهاست.