تاریخ هائیتی
From Wikipedia, the free encyclopedia
تاریخ هائیتی، تا آنجا که ثبت شدهاست، از سال ۱۴۹۲ آغاز میشود: زمانی که کریستف کلمب، ناخدا و جهانگرد اروپایی، در جزیرهای بزرگ در غرب اقیانوس اطلس لنگر انداخت که بعدها با نام کارائیب شناخته شد. بخش غربی جزیره هیسپانیولا، که هائیتی در آنجا واقع شدهاست، سکونتگاه مردمان تائینو و آراواک بود که خودشان آن را آیتی میخواندند. اسپانیا بهسرعت مدعی جزیره شد و آن را «جزیره اسپانیایی» (La Isla Española) نام گذاشت که بعدتر به «هیسپانیولا» تغییر کرد. در سالهای آغازین سده هفدهم، فرانسویها سکونتگاهی در غرب هیسپانیولا ساختند و آن را سندومنگ نامیدند. تا پیشاز جنگ هفتساله (۱۷۵۶–۱۷۶۳)، اقتصاد سندومنگ اندکاندک گسترش یافت و شکر و بعدتر قهوه محصولات صادراتی مهم آن شدند. پس از جنگ هفتساله که تجارت دریایی را مختل کرده بود، سندومنگ گسترش سریعی یافت. در سال ۱۷۶۷، از آنجا نیل، پنبه و ۷۲ میلیون پوند شکر خام صادر شد. در پایان سده هفدهم، سندومنگ یکسوم کل تجارت برده در اقیانوس اطلس را در دست داشت.
سال ۱۷۹۱، بردگان شورشی به راه انداختند که به انقلاب هائیتی انجامید. آندره ریگو، رهبر انقلاب، بریتانیا را به عقبنشینی داشت. سال ۱۸۰۲، توسن لوورتور اعلام استلال کرد؛ بنابراین ناپلئون نیروی تهاجمی انقیاد هائیتیاییها به آنجا گسیل داشت. پس از مرگ توسن در اسارت فرانسویها، ژنرالها ژانژاک دسالین، هانری کریستف و الکساندر پیتون نبرد سنگینی علیه شارل لکلرک، فرمانده فرانسویها، انجام دادند. پس از آنکه هائیتیاییها دست بالا را در جنگ گرفتند، ناپلئون تهاجم را ملغی کرد و بنابراین دسالین سال ۱۸۰۴ استقلال هائیتی را اعلام کرد. دسالین فرمان به قتلعام فرانسویهای باقیمانده در هائیتی داد که به کشتار بیش از ۵۰۰۰ تَن انجامید. مردان، زنان و کودکان برای انتقام تهاجم ناپلئون کشته شدند. سفیدپوستان در کنار دریا از چوبه دار آویزان شدند تا به کشتیهایی که از آنجا گذر میکردند، نشان دهند هائیتی خود را از اروپاییها پاک ساختهاست.
اندکی پس از اعلام استقلال، هائیتی خود را امپراتوری زیر فرمان دسالین خواند. پساز کودتایی که به سرنگونی دسالین انجامید، هائیتی دو پاره شد که هر کدام زیر نظر رژیمهای رقیب بودند: کریستف بر ایالت نیمهفئودالی در شمال و پتیون بر جمهوری هائیتی در جنوب فرمان میراند. سال ۱۸۱۱، ژانپیر بوآیه جانشین پتیون شد. او قدرت را در غرب تثبیت کرد و با حمله به سانتو دومینگو، هیسپانیولا را یکپارچه کرد. با این همه، هائیتی از سال ۱۸۲۵ بهدلیل پرداخت غرامت استقلال با مشکلات اقتصادی دستوپنجه نرم میکرد. سال ۱۸۴۳، شورشی در هائیتی به راه افتاد که بوآیه را سرنگون و کشور را دچار هرج و مرج کرد؛ بنابراین تا سالها فرمانروایان و فرماندههای گوناگونی برای مدت کوتاه سرزمین را اداره کردند. سال ۱۸۷۴ و در زمان میشل دومنگ، قانون اساسی کارآمدتری معرفی شد که سالها صلح، دموکراسی و توسعه برای هائیتی به ارمغان آورد.
از سال ۱۹۱۵ تا ۱۹۳۴، هائیتی در اشغال ایالات متحده بود. پس از آن دوران، رئیسجمهور وقت استنیو وینسنت قانون اساسی نوینی تصویب کرد که به قوه مجریه اختیارات گسترده میداد. نخستین رئیسجمهور غیرنظامی، دومارسای استیمه، تا سال ۱۹۵۰ و بهمدت پنج سال حکومت کرد. پس از یک دوره کوتاه بیثباتی، آوازه فرانسوا دووالیه در کشور پیچید و او خود را وارث مشروع استیمه معرفی کرد. رژیم او یکی از سرکوبگرترین و فاسدترین حکومتهای دوران معاصر دانسته میشود. در زمان پسرش ژان کلود هم وضعیت اقتصادی و سیاسی هائیتی همچنان رو به افول بود، اگرچه برخی از عناصر مخوف حکومت پدرش ملغی شدند. پساز خاندان دووالیه، ژانبرتران آریستید برای مدت نسبتاً درازی رئیسجمهور بود تا اینکه در کودتای ۲۰۰۴ سرنگون شد. سال ۲۰۱۰، زمینلرزهای ۷ ریشتری، این کشور را لرزاند و ویرانیهای گسترده به بار آورد.