بازدارندههای نورآمینیداز (انگلیسی: Neuraminidase inhibitors) یا بهاختصار «NAIs»، گروهی از داروها هستند که جلوی عملکرد آنزیم نورآمینیداز را میگیرند. این داروها بیشتر به عنوان دارویهای ضد ویروس استفاده میشوند، چرا که جلوی عملکرد نورآمینیداز را در ویروسها میگیرند و از جوانهزنی آن از سلول میزبان، جلوگیری میکنند. اسلتامیویر (تامیفلو) که یک پیشدارو است، زانامیویر (رِلنزا)، لانینامیویر (ایناویر) و پرامیویر جزء این دسته از داروها طبقهبندی میشوند. بر خلاف داروهای بازدارندهٔ M2 که فقط علیه ویروس آنفلوانزای A کارایی دارند، بازدارندههای نورآمینیداز هم علیه ویروس آنفلوانزای A و هم علیه ویروس آنفلوانزای B مؤثرند.[1][2][3][4] در اروپا و آمریکا، اُسلتامیویر و زانامیویر برای درمان آنفلوانزای A و B تأیید شدهاند. پرامیویر با قدرت بیشتری به آنزیم یاد شده متصل میشود و فعالیت آنرا به مدت طولانیتری نسبت به دو داروی قبلی مهار میکند.[5] لانینامیویر هم به آهستگی در سلولهای مجاری تنفسی رها میشود و در نتیجه، خواص ضد ویروس آن ماندگاری بیشتری دارد. مکانیسم اثرِ طولانیمدت لانینامیویر با پرامیویر متفاوت است.[6]
میزان اثربخشی این داروها در سالهای اخیر مورد بحث بودهاست.[7][8][9] اما پس از همهگیری جهانی ویروس آنفلوانزای A زیرگروه H1N1 در سال ۲۰۰۹ میلادی، تأثیر مثبت درمانِ زودهنگام با این داروها، در کاستن موارد جدی بیماری و مرگ ناشی از آن در چندین کشور مختلف گزارش شد.[10][11][12][13]
در کشورهایی که درمان آنفلوانزا در سطحِ ملی و کشوری توسط این داروها انجام میشود، آمارها حاکی از کاهش مرگومیر موارد علامتدار بیماری آنفلوانزا بودهاست؛ چرا که درمانهای زودهنگام همگانی توسط بازدارندههای نورآمینیداز انجام شدهاست.[14] با آنکه در این کشورها، بهطور فراگیر و گستردهای از اسلتامیویر استفاده میشود، اما هیچگونه گزارشی مبنی بر شیوع بیماری و ویروس آنفلوانزای مقاوم به اُسلتامیویر وجود نداشتهاست.[14] مرکز کنترل و پیشگیری بیماری در ایالات متحده آمریکا همچنان توصیه میکند که داروی اُسلتامیویر به گروههای پُرخطر و سالمندان تجویز شود. این توصیه شامل افراد کمخطری که ظرف ۴۸ ساعت نخست آغاز علائم مراجعه میکنند، نیز میشود.[15]
عوارض شایع این داروها شامل تهوع و استفراغ است. رفتارهای غیرعادی در کودکانی که اسلتامیویر دریافت داشتهاند، احتمالاً ناشی از روانآشفتگی و توهم ناشی از خودِ بیماری آنفلوانزاست[14] که ظرف مراحل آغازین بیماری، مثلاً ظرف ۴۸ ساعت اول، مشاهده میشود. در نتیجه توصیه میگردد که کلیهٔ کودکان مبتلا به این بیماری، حتی اگر داروهای بازدارندهٔ نورآمینیداز مصرف نکرده باشند، تحت مراقبت و پایش والدین باشند.[14]
ساختار شیمیایی بازدارندههای رایج نورآمینیداز ویروسی
Smith, B. J.; McKimm-Breshkin, J. L.; McDonald, M.; Fernley, R. T.; Varghese, J. N.; Colman, P. M. (2002). "Structural Studies of the Resistance of Influenza Virus Neuramindase to Inhibitors". Journal of Medicinal Chemistry. 45 (11): 2207–12. doi:10.1021/jm010528u. PMID 12014958.
Bantia, Shanta; Arnold, C. Shane; Parker, Cynthia D.; Upshaw, Ramanda; Chand, Pooran (1 January 2006). "Anti-influenza virus activity of peramivir in mice with single intramuscular injection". Antiviral Research. 69 (1): 39–45. doi:10.1016/j.antiviral.2005.10.002. ISSN 0166-3542. PMID 16325932.
Hsu, Jonathan; Santesso, Nancy; Mustafa, Reem; Brozek, Jan; Chen, Yao Long; Hopkins, Jessica P.; Cheung, Adrienne; Hovhannisyan, Gayane; Ivanova, Liudmila; Flottorp, Signe A.; Saeterdal, Ingvil; Wong, Arthur D.; Tian, Jinhui; Uyeki, Timothy M.; Akl, Elie A.; Alonso-Coello, Pablo; Smaill, Fiona; Schünemann, Holger J. (3 April 2012). "Antivirals for treatment of influenza: a systematic review and meta-analysis of observational studies". Annals of Internal Medicine. 156 (7): 512–524. doi:10.7326/0003-4819-156-7-201204030-00411. ISSN 1539-3704. PMC 6679687. PMID 22371849.
Louie, Janice K.; Acosta, Meileen; Jamieson, Denise J.; Honein, Margaret A. (2010). "Severe 2009 H1N1 Influenza in Pregnant and Postpartum Women in California". New England Journal of Medicine. 362 (1): 27–35. doi:10.1056/nejmoa0910444. PMID 20032319.
Jain, Seema; Kamimoto, Laurie; Bramley, Anna M.; Schmitz, Ann M.; Benoit, Stephen R.; Louie, Janice; Sugerman, David E.; Druckenmiller, Jean K.; Ritger, Kathleen A.; Chugh, Rashmi; Jasuja, Supriya; Deutscher, Meredith; Chen, Sanny; Walker, John D.; Duchin, Jeffrey S.; Lett, Susan; Soliva, Susan; Wells, Eden V.; Swerdlow, David; Uyeki, Timothy M.; Fiore, Anthony E.; Olsen, Sonja J.; Fry, Alicia M.; Bridges, Carolyn B.; Finelli, Lyn (12 November 2009). "Hospitalized Patients with 2009 H1N1 Influenza in the United States, April–June 2009". New England Journal of Medicine. 361 (20): 1935–1944. CiteSeerX 10.1.1.183.7888. doi:10.1056/NEJMoa0906695. ISSN 0028-4793. PMID 19815859.
Domínguez-Cherit, Guillermo; Lapinsky, Stephen E.; Macias, Alejandro E.; Pinto, Ruxandra; Espinosa-Perez, Lourdes; de la Torre, Alethse; Poblano-Morales, Manuel; Baltazar-Torres, Jose A.; Bautista, Edgar; Martinez, Abril; Martinez, Marco A.; Rivero, Eduardo; Valdez, Rafael; Ruiz-Palacios, Guillermo; Hernández, Martín; Stewart, Thomas E.; Fowler, Robert A. (4 November 2009). "Critically Ill patients with 2009 influenza A(H1N1) in Mexico". JAMA. 302 (17): 1880–1887. doi:10.1001/jama.2009.1536. ISSN 1538-3598. PMID 19822626.
Swaminathan K, Dyason JC, Maggioni A, von Itzstein M, Downard KM (2013). "Binding of a natural anthocyanin inhibitor to influenza neuraminidase by mass spectrometry". Anal Bioanal Chem. 405 (20): 6563–72. doi:10.1007/s00216-013-7068-x. PMID 23748498.
Kim, Jang Hoon; Ryu, Young Bae; Lee, Woo Song; Kim, Young Ho (2014-11-01). "Neuraminidase inhibitory activities of quaternary isoquinoline alkaloids from Corydalis turtschaninovii rhizome". Bioorganic & Medicinal Chemistry. 22 (21): 6047–6052. doi:10.1016/j.bmc.2014.09.004. ISSN 1464-3391. PMID 25277281.