ایل بیرانوند
From Wikipedia, the free encyclopedia
ایل بیرانوند یکی از ایلات لر منطقهٔ پیشکوه در لرستان است.[1][2][3][4][5][6][7][8][9][10][11][12]شیخ مردوخ کردستانی بیرانوند هارا از قوم لر و یکی از طوایف بالاگریوه دسته بندی کرده است[13]دانشنامه ایرانیکا بیرانوندها را به عنوان یکی از ایلات لر معرفی میکند.ایل را لر خواندهاست.[14]اما در مقالهای دیگر در همان دانشنامه و به نقل از اسکار مان، بیرانوندها را در شمار ایلات کُرد آوردهاست.[15] سکندر امان الهی بهاروند، نویسندهٔ مقالههای بیرانوند در دائرةالمعارف بزرگ اسلامی و دانشنامه جهان اسلام، از هنری راولینسون نقل کردهاست که خاستگاه کل ایل بیرانوند و نیز ایل باجولوند(سگوند) از موصل عراق است.[16] اما اوبرلینگ برداشت متفاوتی از نوشتههای راولینسون دارد و به نظر او راولینسون تنها خاستگاه شاخهٔ دهشاینان (یکی از دو شاخهٔ اصلی ایل بیرانوند) را از موصل عراق دانستهاست.[14] به روایتی این ایلات در دوره ای به کردستان رفتند اما پس از سالهادوباره برگشتند و این روایت ریشه کردی انهارا رد میکند. نوشتههای راولینسون از قول میرزا بزرگ، حاکم لرستان، بودهاست.[16] در کتاب «معین الدین نطنزی» در سال ۸۱۶ قمری (حدود ۳ قرن قبل از تاریخ مهاجرتی که هنری راولینسون از آن خبر میدهد) در کتاب (منتخب التواریخ) از وجود ایلی به نام براوند در ایران خبر میدهد و مینویسد:
چون قوم لر در آن موضع (مانرود) بسیار شدند و بعد از آن هر قبیله به جهت علفخواری (چرای احشام) رو به موضعی نهادند، بعضی به لقب و بعضی به اسم موضعی که قرار گرفتند نام قبیله بدان مشهور شد، مثل روزبهانی، فضلی، داود عباسی، ایازکی، عبدالمالکی و ابوالعباسی که به نام پدر موسوم اند و سلوزی، جنگروی، لک، هسته، کوشکی، کارند، سنوبدی، الانی، زخوارکی، براوند (بیرانوند)، زنگنه، مانکرهای، رازی، سلگی و جودکی که به اسم مواضع خود مشهورند.[17]
حمدالله مستوفی نیز در کتاب تاریخ گزیده که در سال ۷۳۰ هجری قمری نگاشته شده (حدود ۴ قرن قبل از تاریخ مهاجرتی که هنری راولینسون از آن خبر میدهد) طایفهای به نام ویراوند را یکی از طوایف لر ساکن ایران معرفی میکند.[18]بنا بر تاریخ شفاهی بیرانوندها، آنها از نسل مهاجری به نام هجیالی از حجاز عربستان هستند. امان الهی بهاروند معتقد است خاستگاه مکانی بیرانوندها را باید در مناطق درون یا برون مرزی غرب ایران جست.[19] بیرانوندها امروزه اغلب در استانهای لرستان، خوزستان و ایلام سکونت دارند، بهویژه در خرمآباد، بروجرد، دهلران، و درهشهر.