From Wikipedia, the free encyclopedia
ستَروَنش (به انگلیسی: sterilization) یا سِتَروَن کردن* یا استریل کردن فرایندی است که ریزسازوارهها و عوامل انتقالگر آنها از جمله قارچ، باکتری، هاگ باکتری و ویروس را از سطح اجسام از بین میبرد. فرایند سترونیدن بسته به جنس تجهیزات نیازمند به سترونش شامل روشهای گرماییخشک (فوور)، گرماییمرطوب (اتوکلاو)، شیمیایی، پرتوزا (پرتوگاما) و اتوکلاو پلاسما (با پرکسید اکسیژن* و اتوکلاو اتیلن اکساید (گاز اتیلن اکساید) و پالوده میشوند.[1][2][3] سترون به معنی کاملاً عاری از باکتری یا قارچ یا ویروس یا دیگر ریزسازوارهها بیماریزا و نابیماریزا (در مورد چیزهای بیجان) است. هدف از سترونیدن جلوگیری از انتقال عفونت است.
تعریف سترونش در پزشکی با محیط و مواد غذایی متفاوت است. ضریب SAL* سطح اطمینان سترونش را نشان میدهد. در علم پزشکی یعنی از ۱۰۰۰۰۰۰ ذره موجود در بسته سترون اگر یک ریزسازوارهها زنده وجود داشته باشد، آن سترون محسوب میگردد. در خوراکیها و محیط این عدد بیشتر است.[4]
ضد عفونی کردن از بین بردن باکتری یا قارچ یا ویروس یا دیگر ریزسازوارههاهای بیماریزا در سطح وسایل و تجهیزات مختلف است. در عمل ضدعفونی معمول که با موادی همچون الکل، هیپوکلریت سدیم و پوویودین یُددار انجام میگیرد همه اجزاء ریزسازوارهها از جمله درونهاگ یا پریونها کشته نمیشوند و در کارهای حساس مانند جراحی، دندانپزشکی و غیره از روش سترونش استفاده میشود.[5][6] سطح ضدعفونی به انواع سطح بالا، سطح متوسط و سطح پایین تقسیم میشوند.[7]
روشهای رایج سترون کردن عبارتند از:
برای لوازم شیشهای و فلزاتی چون پنس به کار میرود شامل:
۴. دستگاه فور*: با تنظیم حرارت خشک ۱۸۰–۱۶۰ درجه سانتی گراد در این دستگاه، پس از ۲ ساعت وسایل سترون میشود. فور برای سترونیدن صفحههای شیشهای، پیپتها، لولههای آزمایش، لوازم دندانپزشکی، سرسوزن، سرنگ شیشهای، ابزارهای جراحی تیز و ظریف[8] کاربرد دارد و سبب خوردگی، زنگزدگی و کندی لبه تیز وسایل نمیشود. وسایل دیگری مثل پارافین، ژل، پودر و غیره که امکان سترونش به وسیله گرما را ندارند به این طریق سترون میشوند.[9]
گرما همراه رطوبت برای سترونش استفاده میشود و شامل:
۱. جوشاندن: یکی از کهنترین روشهای سترونش است که اطمینان چندانی ندارد. در ظرفی مقداری آب ریخته و اشیاء را در آن قرار داده و مدت ۲۰–۱۰ میجوشانیم.
۲. تندالیزاسیون: برای سترونش موادی که در دمای بالای ۱۰۰ تخریب میشوند بکار میرود. برای سترونیدن مواد پروتئینی، سرمها و واکسنها به کار میرود. در سه روز متوالی ماده مورد نظر را به مدت نیم ساعت در گرما قرار میدهیم و بعد در دمای ۳۷ درجه جهت رشد اسپور باکتری قرار میدهیم.
۳. پاستوریزهکردن: برای از بین ریزسازوارهها بیماریزا در فراوردههایی که ماهیتشان نباید تغییر کند.
۶۶–۶۳درجه سانتی گراد به مدت ۳۰ دقیقه.
۷۸–۷۶ درجه سانتی گراد به مدت ۱۵دقیقه.
۴. روش UHT: گرمای بسیار شدید در زمان بسیار کوتاه. از این روش در سترونیدن شیر بهره میبرند.
برای سترونیدن اشیایی که ضدعفونی آنها با حرارت مشکل یا ناممکن است معمولاً از مواد شیمیایی استفاده میشود. شمار بیشماری از مواد شیمیایی در غلظتهای مناسب قادر به کشتن یا ایستاندن ریزسازوارهها استند.
عواملی که در مؤثر بودن مواد ضدعفونیگر دخالت دارند عبارتند از:
خانمهای خانهدار نباید فراموش کنند شیشههایی که برای مربا استفاده میکنند باید سترون باشد.[10]
ٌ* دترجنتها: انواع شوینده و پاککننده با سازکار تخریب غشای سلولی. کلرید بنزوالکونیوم از پاککنندهها کاتیونیک است که در آنتی سپتیکهای پوستی مورد استفاده قرار میگیرد.
ساختمان شیمیایی بعضی از مواد مثل ویتامینها، آنتیبیوتیکها در اثر حرارت تغییر مییابند بنابراین از این روش برای استریلیزاسیون محلولها استفاده میشود. در روش فیلتر، محلول یا مایع مورد نظر را از روی صافی دارای منافذ بسیار کوچک عبور میدهند. چون باکتریها از منافذ صافی بزرگترند، در روی صافی باقی میمانند و از مایع استریل جدا میگردند.
غشای فیلترهایی که در باکتریولوژی مورد استفاده قرار میگیرند از جنس پلاستیک یا سلولز بوده که در آن سوراخهای بسیار ریزی در حدود mµ۴۵/۰ تعبیه شدهاست. وجود سوراخهای بسیار ریز مانع عبور باکتریها از فیلتر میگردد ولی مایکوپلاسما و ویروسها از آن عبور میکنند و این عمل تضمینکننده استریلیزاسیون نمیباشد. محلولهایی از قبیل سرم خون و مواد قندی به این روش استریل میشوند. انواع فیلترها شامل: Procelain – Chamberland- Berkefield – Seitz – Sintered glass
۱.^ واژههای مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی
۲.^ Sterility Assurance Level
۳.^ از سال ۱۳۸۵ وزارت بهداشت، برای ایمنی بیشتر در برابر انتقال ویروس ایدز و هپاتیت، استفاده از فور را در بخش دندانپزشکی ممنوع کردهاست و برای سترون باید از اتوکلاوهای کلاس B (دارای خشکنده و مکنده) استفاده شود.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.