María Luisa Cresta de Leguizamón, ezizenez Malicha (Paraná, Entre Ríos, Argentina, 1918ko urtarrilaren 2a – Buenos Aires, Argentina, 2008ko urriaren 23a) argentinar idazlea eta irakaslea izan zen, haur-literaturaren aitzindaria Kordoban, ipuinak eta olerkiak idatzi zituen eta letra hispanoamerikarrak ikertu zituen. Giza eskubideen defendatzaile aktiboa izan zen.[1]
| María Luisa Cresta de Leguizamón | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotza | 1918ko urtarrilaren 2a |
| Herrialdea |  Argentina |
| Heriotza | Buenos Aires, 2008ko urriaren 23a (90 urte) |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | idazlea eta irakaslea |
| Enplegatzailea(k) | Kordobako Unibertsitate Nazionala |
Biografia
Familia eta ikasketak
Bere ama pianista zen eta bera giro artistiko batean hezi zuten. Paranan Letretako irakasle graduatu zen. 1940ko hamarkadaren erdialdean, Kordobara joan zen bizitzera, eta han haur eta gazte literaturaren aitzindarietako bat bihurtu zen.[1] 1944an Carlos Leguizamonekin ezkondu zen eta lau seme-alaba izan zituen: Carlos, Mónica, Patricia eta Ramiro.[2]
Lan ibilbidea
1956an UNCko Filosofia eta Giza Zientzien Fakultatean (FFyH) sartu zen lehiaketa bidez, eta han Literatura hispanoamerikarreko katedran eskolak eman zituen. Lehiaketa horretan epaimahaikide izan ziren Fryda Shultz de Mantovani eta Juan Mantovani senar-emazteak.[3] Irakasle titular izateaz gain, 1957an Letra Modernoen Departamentuko zuzendari izan zen.[2]
1975ean, FFyHak bere eginkizunak amaitutzat eman zituen, eta demokrazia Argentinara itzuli zenean, 1984an, berriro sartu zen erakundeko irakasle.[2]
1988an, Kordobako Unibertsitate Nazionaleko irakasle emeritu izendatu zuen Kontseilu Gorenak, eta, hala, goi-ikasketen etxe horren historian kargu horretan hasi zen lehen emakumea izan zen.[1]
2007an, FFyH-ko Liburutegi Nagusiari eman zion bere liburu-bilduma, eta Malicha bilduma izena zuen etxe horretako ondare bibliografikoan sartu zen.[2]
Haren seme Ramiro Leguizamon
1972ko otsailean Ramiro semea hil eta familiako gainerakoak azken diktadura militarretik babesten saiatu ondoren, erbesteratu egin zen ia hamarkada oso batean.[4] Langileen Alderdi Iraultzailearen eta Herriko Armada Iraultzailearen arteko bi Marplatako komandok José Luis Castrogiovanni eta Ramiro Leguizamon izena hartu zuten, poliziaren errepresioaren biktima izan zen militante kordobarraren omenez.[5][6]
Haur Literaturako Mintegia
Bigarren hezkuntzan eta unibertsitate-eskolan aritu zen aldi berean, eta ikerketa-arloan hasi zen lanean, Argentinako haur- eta gazte-literaturaren presentzia nabarmenduz. Horri esker, aitzindari bihurtu zen literaturaren irakaskuntza-proposamenetan, eta idazketa-lanak proposatu zituen.[7] Gerora eremu didaktikoan aurreratutzat jotzen diren praktikak. Kordobako Unibertsitate Nazionalean, adibidez, Haur eta Gazte Literaturako Tailer Nazionalak egitea, Malicha Leguizamonek sortuak eta Lucía Robledok antolatuak, Laura Devetach idazleak parte hartuta, 1969 eta 1971 artean.
Rainer Maria Rilke poetaren esaldia errepikatzen zuen:
«Denok, izan ginen haurrak gara »,
eta uste zuen haur-literaturak literatura izan behar zuela haur literatura baino lehen.
«Idazlea ez da haurren edo helduen idazlea. Idazlea idazlea da. Txikientzat idazten duenean, handientzat idatziko balu erabiliko lituzkeen jarraibide berak ematen ditu»..[2]
Gaiari buruzko bere gogoeten zati handi bat autore gisa duen protagonismoaren barruan funtsezkoak diren lau testutan bilduta dago:
- Aproximaciones/ Hurbilketak (1972)
- La literatura infanto-juvenil y los medios masivos de comunicación/ Haur eta gazteen literatura eta komunikabide masiboak (1984)
- Córdoba y sus alrededores/ Kordoba eta inguruak (1998)
- Nuevas aproximaciones/ Hurbilketa berriak (2000)[2]
Esperientzia pedagogiko berritzaileak
Antonio Sobralek, Garzón Agulla Goi Eskola Normalaren hezkuntza proiektuan parte hartzeko deialdia egin zuen, garapen akademiko nabarmeneko aldian eta esperientzia pedagogiko berritzaileetan.[2]
Filosofia Fakultateko irakasle talde bateko kide izan zen, 1960ko hamarkadan literaturaren irakaskuntzari buruzko gogoeta eta lan eremu berri bat ireki zuena. Herrera de Bettek zera esan zuen:
«Berak Literatura Hispanoamerikarraren ikuspegi teoriko kritikoa zuen, eta interes handia zuen Latinoamerikako autoreen eleberriak, ipuinak eta poesiak irakurtzeko. Ikasten ari ginenoi, gure bigarren hezkuntzan aurkitu ez genituen irakurketen eta testuen panorama irekitzen zitzaigun».[2]
Adriana Vulponiren arabera, haren lana:
«80ko hamarkadako joera orokorrean sartzen da, didaktismoa, haur-hizkuntza, animismoa eta literatura tradizionaleko elementuak haurren eguneroko munduan, familiako eta lagunarteko hizkuntza, jolasa gaiaren erabileran eta hitzaren erabileran».[2]
"La pajarita de papel" irrati-saioa
Haur-literatura haurren unibertsoan txertatu behar zela uste zuen, «gainerako komunikabide masiboekin batera».
“Nik uste dut telebista eta liburuak ez direla etsaiak. Bi bitarteko desberdin dira. Uste dut izaten duten bizi- edo heriotza-mailako gatazka hori faltsua dela. Eta uste dut jarrera zuzenena, zintzoena eta onuragarriena dela bata besteaz baliatzea. Hau da, telebista lankidetza gisa erabiltzea, ez etsai gisa».[2]
Kultura, hezkuntza, haur-literatura eta literatura hispanoamerikarrari buruzko hainbat irratsaiotan parte hartu zuen, besteak beste, "La pajarita de papel", 1967an lehen aldiz emititua, bere irrati-proiektuetako desberdintasuna markatu zuena, eta bi hamarkada baino gehiagoz haurrentzako ikusle ugari atxiki zituena.
Bidaiari
Literatura hispanoamerikarra zabaltzeko asmoz, haur-literaturari garrantzi berezia emanez, hainbat kultura ezagutu zituen, hala nola Estatu Batuetakoak, Mexikokoak eta Txinakoak. Bere curriculumean trukeak, bekak eta estadioak agertzen dira Uruguain, Guatemalan, Ekuadorren, Venezuelan, Perun eta Txilen. Herrialde horietan zehar ibili zen material bibliografikoa biltzeko, txostenak eta argitalpenak berrikusteko, autoreak elkarrizketatzeko eta «otovalo indiarren eskualdea bisitatzeko», Ekuadorreko arazo indigenistari buruz dokumentatzeko.[2]
1980an Txinara egin zuen bidaian, Pekingo Atzerriko Hizkuntzen Unibertsitateko katedraduna izan zen, eta irratian lan egin zuen, txinatar ipuin tradizionalak gaztelaniaz kontatzeko programa batekin; senarrari, berriz, Martín Fierro txinatarrera itzultzeko agindu zioten.[2]
Aintzatespenak
- Fakultateko Zuzendaritza Kontseiluak CIFFYH aretoetako bati bere izena ematea erabaki zuen, Letren Saileko ikertzaile eta koordinatzaile gisa egindako lanari estu lotutako erakunde gunea.[2]
- Almazenna aretoko liburutegiak Carlos eta María Leguizamon izena du, 1994. urteaz geroztik bere eta bere senarraren omenez.[1]
- Haur eta Gazte Literaturaren Nazioarteko Lehen Kongresuan, 2001eko irailean, omenaldia egin zitzaion María Luisa Cresta de Leguizamóni, Kordobako Unibertsitate Nazionaleko irakasle emerituari, Latinoamerikako literaturan egindako lan zabalagatik eta irakaskuntzan egindako lanagatik.[8]
Erreferentziak
Bibliografia
Kanpo estekak
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
