Karamazov anaiak

Karamazov anaiak (errusieraz: Бра́тья Карама́зовы, Bratia Karamazovy), Fiodor Dostoievski idazle errusiarraren azken eleberria da, 1880an argitaratua. Idazleak ia bi urte eman zituen obra idazten, eta Errusiar Mezularia literatur aldizkarian argitaratu zen ia bi urtez, 1879ko urtarriletik 1880ko azarora bitartean. Argitaratu eta lau hilabetera, egilea hil egin zen.

Karamazov anaiak
Karamazov anaiak eleberriaren lehen argitalpenaren lehenbiziko orrialdea.
Datuak
Idazlea	Fiodor Dostoievski (1880)
Argitaratze-data	1880ko azaroa
Generoa	Eleberri filosofikoa
Jatorrizko izenburua	Бра́тья Карама́зовы (Brat'ya Karamazovy')
Hizkuntza	Errusiera
Argitaletxea	The Russian Messenger (en)
Herrialdea	Errusiako Inperioa
Euskaraz
Izenburua	Karamazov anaiak

Karamazov XIX. mendeko Errusian girotutako eleberri filosofiko eta psikologikoa da, Jainkoaren eztabaida etikoetan sakontzen duena, hautamena eta moraltasuna. Fedearekin, zalantzarekin, epaiketarekin eta arrazoiarekin lotutako borroka moralen drama espiritual bat da, modernizazio prozesuan dagoen Errusiaren aurkakoa, parrizidioaren inguruko trama batekin. Dostoyevskik Stáraya Rusa hiri txikian idatzi zuen eleberriaren zati handi bat, eszenatoki nagusia inspiratu zuena. Argitaratu zenetik, literatura unibertsaleko lanik garrantzitsuenetako bat bezala goraipatua izan da.

Argumentua

Oharra: Atal honek istorio osoa edo amaiera argitzen du.

Fiodor Pavlovitx Karamazov izaera zeharo ezberdineko hiru semeen aita da: Dmitri, bere lehen emaztearekin izana, aita bezala parrandazalea eta gonazalea; Ivan, intelektuala, eta Alioixa, erlijiorako joera duena. Bai Dmitri nahiz bere aita emakume berberaz maiteminduko dira, Gruixenka, nonbait ospe txarrekoa, eta harekin nola edo hala ezkondu nahi dute. Emakumearengatik aita-semeek duten lehiak heuren harremana erabat ozpinduko du. Dmitri, halere, jada Katerinarekin ezkontzeko hitzemana da, aldiz, Ivan sekretupean Katerinaz maitemindua dagoela dirudi. Bienbitartean, Alioixak bere maisua zena hiltzen ikusiko du, Zossima, monasterioko fraidea, hark Alioixa bere familian bakea jar dezan bidaliko du.

Pavlovitx aita hila agertzen denean, jendeak berehala Dmitri erruduntzat joko du, gainera azken honek berekin bere jatorria justifikatu ezin dezaken diru kopuru bat ere izango du. Epaiketaren etenaldi batean, Ivanek benetazko hiltzailea Karamazovtarren morroia eta seme sasikumea, Pavel, izan zela jakingo du. Hark Ivanen ideia filosofikoak oinarritzat hartuz hilketa burutu zuela aitortuko du, aldiz Ivanek errundun sentitu eta lurjota geldituko da. Katerinaren laguntzaz Dmitri kartzelatik atera eta elkarrekin bizitzea adostu, eta Dmitri bere maitearekin Ameriketara ihes egingo du. Alioixa nerabeen maisu bilakatuko da, hilarte etika irakatsiko dielarik.

Pertsonaiak

• Fiodor Pavlovitx Karamazov: Plazerra soilik festa eta emakumeen bidez lortzen duen gizona, eta bere asmoak lortzeko gainontzekoak engainatzeko inongo zalantzarik ez duena. Jendaurrean bufoi gisa aurkeztu eta izaera arras ezegonkorra du.
• Dmitri Fiodorovitx: seme nagusia, bere herentzia gutizietan xahutu ohi du baina ohorearn zantzu nahiko berezia du. Odolberoa da, eta azkenean amodioan bere lehiakidea den aita gorrotatzen bukatuko du.
• Ivan Fiodorovitx: seme ertaina, europar pentsalariak ezagutzen dituen intelektuala. Gainontzekoekin zinikoki jokatu ohi du, berarekin ezertara ez daramaten eztabaida hutsalak hasiko dira.
• Alioixa Fiodorovitx: seme gazteena, eleberriko protagonista eta pertsonaia positiboa.
• Pavel Smerdiakov: morroia eta sasikumea, Fiodor Pavlovitxek mentalki atzeratutako emakume batekin izana. Horregatik sekulako suminduraz haziko da, bere aita eta nagusia denaren hilketa burutuz.
• Katerina Ivanovna: Dmitriren emaztegaia, Dmitrik ihes egin ez dezan nahiago du jendaurrean sufritzea, baina azkeneanIvanekin elkartu eta hura zaintzea onartuko du.
• Grushenka: Harrokeria, handikeria eta arinkeriarengatik bere sexualitatea gizonak menpean hartzeko erabiltzen duen emakumea da, baina azken finean bere lehen maitaleak utzi izanaren ondorioz guztiz zorigaiztokoa sentitzen da.
• Zossima: fraide gurtua, Alioixaren gidari espirituala, hark santutzat du. Jendaurrean bertute garrantzitsuenak maitasuna eta egiazkotasuna direla dio.
• Katerina Osipovna: herriko emakume aberats bat da, eleberriko hainbat gertakizun garrantzitsuetan bitartekaria izango da.
• Lisa: Aurrekoaren alaba, mizke hazitako ume baten gisa jokatuko du, baina azkenerako Alioixaz maitemindua dagoela onartuko du, hark Lisa hazi eta emakume denean berarekin ezkonduko dela onartuko du.

Historia eta testuingurua

Dostoievskik 1878ko apirilean hasi zituen Karamazov anaien lehen notak. Dostoievskiren hainbat eragin sumatzen dira eleberriaren zirriborroaren lehen etapetan. Hasiera batean, Nikolai Fiodorov filosofo eta pentsalari errusiarrak bere bizitzako aldi horretan Dostoievskirengan izan zuen eragin sakona ikus daiteke. Fiodorovek kristautasunaren alde egiten zuen, zeinean gizakiaren berrerospena eta berpizkundea lurrean gerta baitzitekeen, seme-alabek beren ekintzen bidez gurasoen bekatuak birbanatzen zituztenean; horrela lortuko zen espeziearen batasuna.

Eleberri honetako parrizidioaren tragedia are hunkigarriagoa bihurtzen da ideologia horren erabateko iraulketagatik. Anaiek, historian, aitaren berpizkundea ez irabazteaz gain, hilketan konplize dira. Ekintza horiek, berez, gizatasunetik erabat bereizten dutela adierazten diote Dostoievskiri.

Erlijioak eta filosofiak bere bizitzan Dostoievskiri eta Karamázov anaiei sakonki eragin bazioten ere, tragedia askoz pertsonalago batek obra honen ibilbidea aldatu zuen. 1878ko maiatzean, Dostoievskiren eleberriaren sorkuntza bere hiru urteko seme Alekseiren (Aliosha) heriotzak eten zuen. Gertaera hau edozein egoeratan tragikoa bazen ere, Aliosharen heriotza suntsitzailea izan zen Dostoievskirentzat, haurra epilepsiak jota hil zelako, Dostoyevskirengandik jasotako baldintza. Eleberrigilearen mina nabaria da liburua irakurtzean. Dostoievskik Aliosha izendatu zuen nobelako heroi, eta miresten zituen dohain guztiak eman zizkion. Tragedia hau Sneguiriov kapitainaren eta bere seme txiki Iliusharen istorioa bezala ere agertzen da eleberrian.

Oso esperientzia pertsonalak ere eragina izan zuen Dostoievskik eleberriaren kanpo-ekintzari buruzko krimena parrizidioa izan zedin hartutako erabakian. 1850ean politikoki subertsiboak ziren testuak zabaltzeagatik Siberian Cakorga (bortxazko lanak) epaia betetzen ari zela, Dostoievskik Ilinski izeneko gazte bat ezagutu zuen, bere aita hil eta oinordeko egiteagatik kondenatua izan zena. Bilera hartatik ia 10 urtera, Dostoievskik jakin zuen Ilinski bidegabeki kondenatua izan zela, eta geroago, benetako hiltzaileak bere krimena aitortu zuenean, libratua izan zela. Topaketa honek egilearengan duen eragina oso argia da eleberrian, tramaren tresna nagusia baita. Dmitri Karamazoven pertsonaiaren ezaugarri fisiko eta emozional asko Ilinskiren oso antzekoak dira.

Hasiera batean, Dostoievskiren azken lanak bi liburuki izango lituzke, lehenengoa bigarrenaren preludio gisa, garrantzi eta garrantzi handiagokoa izango litzatekeena. Lehen kontakizuneko heroia, Aliosha, bigarren liburukiko protagonista nagusitzat hartuko litzateke, parrizidioarekin gertatu eta 20 urtera. Aldi horretan, gaztea mundu iraultzailean eta krimen politiko batean sartuta egongo zen, baita bere anaia Mitiaren etxera itzultzean ere. Hala ere, lan hau ez zen inoiz idatzi Dostoievskiren heriotzaren ondorioz, eta bere editoreek jasotako ohar batzuk baino ez dira geratzen, besteak beste, Ana Grigórievna Dostoievskaya eta Aleksei Sergeievich Suvorin

Kanpo estekak

• Datuak: Q183157
• Multimedia: The Brothers Karamazov / Q183157