From Wikipedia, the free encyclopedia
Desobedientzia zibila bortxakeriarik gabe, era publiko batez, jakinaren gainean burutzen den lege-urraketa, helburua lege-aldaketa edo gobernuaren politika eta erabakiak aldaraztea izanik[1]. Hiritar edo hiritar multzoen aldetik legalitatearen zenbait gaien ezezko mota berezia, legalitate hori izatez, lehenengoz, obedientzia zorrotzaren merezitzailea.
Henry David Thoreau amerikar pentsalariak desobedientzia zibilaren oinarri teorikoak azaldu zituen bere liburuetan, bereziki Resistance to Civil Government ("Civil Disobedience") saiakeran (1848) . Haren eragina zabaldu egin zen beste idazle eta politikoengana, esaterako, Leon Tolstoi, Mahatma Gandhi eta Martin Luther King. Bere planteamenduaren jatorria Mexikoren aurkako gerra finantzatzeko Texasek sortutako diru-zerga aurkako jarreran dago. Thoreau ez zegoen prest gerra horretan laguntzeko eta, ondorioz, zerga ez ordaintzeagatik, 1846an, Concorden, gau batez espetxeratua izan zen.
Oinarrizko printzipioen kontra joateagatik edo demokraziaren kontra inposatuak izateagatik legeei desobeditzeko jarrerak gaur egun onarpen ia osoa jasotzen badu ere, auzia korapilatzen da legeak sistema demokratiko baten barruan eginak direnean eta norbaitek bere kontzientzia moralaren kontra joateagatik desobeditu nahi baditu. Jarrera hau bi alderditik plantea daiteke: etikoa eta politikoa. Norbaitek legeak desobeditzen baditu baina ez ditu indargabetu edo beste pertsonengan laguntza lortu nahi orduan alderdia etikoa da. Desobedientzia zibila izateko -alderdi politikoa- lege batzuen kontra joateko sistema demokratikoetan dagoen bide legitimo bakarra dena, desobedientzia egintza borondatezkoa eta publikoa izateaz gain, arrazoi moralengatik eta legeak aldatzeko asmoarekin eginda izan behar da (Bobbio eta Matteucci. Diccionario de Polítika. Siglo XXI). Horrela definitzen du, bere aldetik, R. García Cotarelok desobedientzia zibila: “kontzientzia arrazoiengatik eta bitarteko bakezaleen bidezko arauaren haustura publikoaren egintza da, honi dagokion zigorra borondatez onartua delarik”.
E. Frommek, Sobre la desobediencia y otros ensayos liburuan, hala psikologikoa nola morala den desobedientzia gaia planteatzen digu. Berak Adan eta Ebaren istorioa aipatzen du gizakia existitzen denetik gizadiak legeak desobeditzen zituela erakusteko eta, halaber, obedientzia itsuak, kritikarik gabekoak, zerikusirik handia daukala gizabanakoaren autonomia faltarekin, hots, bere liburu baten titulua izan zen Askatasunetik iheska delakoarekin lotuta dagoela adierazten du Fromm-ek. Desobedientzia, ordea, askatasunarekin maiz erlazionatuta dagoela uste du. Horrela dio: “Baina desobeditzeko gaitasuna askatasunaren baldintza izateaz gain, askatasuna ere desobedientziaren baldintza da...Egiazki, askatasuna eta desobeditzeko gaitasuna aldentezinak dira...”.
J. Habermasek hurrengoa dio desobedientzia zibilari buruz: “moralki oinarrituta dagoen protestaldia da, zeinaren jatorrian sinesmen pribatuei edo interes propioei buruzko konbentzimenduak bakarrik izateko arrazoirik ez dagoen; egintza publikoa da, orokorki, aldez aurretik iragarrita dena eta bere burutzapena poliziak ezagutu eta kalkulatzen duena; arau juridiko jakin batzuen apurketaren asmoa barne sartzen du, nahiz eta honek antolakuntza juridikoa bere osotasunean kolokan jarri ez; arau juridikoak apurtzeak dakartzan ondorioen onarpena eskatzen du; arauaren hausteak, desobedientzia zibilaren adierazpena denak, izaera sinbolikoa dauka; honetan datza protestatzeko bortitzak ez diren baliabideen muga”.
Rawlsen ustez hurrengoak dira desobedientzia zibileko ekintza batek, justifikatua izateko, bete beharko lituzkeen baldintzak:
Desobedientzia zibila eta Estatuarekiko lankidetza eza hiru mota ezberdinez agertu dira historian zehar:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
