Euskaleŕiaren Yakintza

Euskaleŕiaren Yakintza / Literatura popular del País Vasco Resurreccion Maria Azkueren (1864-1951) lanetako bat da. Euskal folklore eta etnografiari buruzko lanak biltzen ditu. Resurreccion Maria Azkue apaiztegian ikasketak egiten ari zenetik hasi zen herri-kultura ikertzen. Nahiz eta hasieran zaletasuna izan, azkenik argitaratu zen lan mardula da, egileak hirurogeita hamar urte zituelarik argitaratzen hasia, euskara eta euskal kulturaren alde egindako lan erraldoiaren bukaera.

Euskaleŕiaren Yakintza
Jatorria
Egilea(k)	Resurreccion Maria Azkue
Argitaratze-data	1935
Argitaletxea	Euskaltzaindia eta Espasa-Calpe
Ezaugarriak
Argumentu nagusia	folklorea

1989an Euskaltzaindiak eta Espasa-Calpe argitaletxeak berrargitaratu zuten. Lau liburukiren edukia hauxe da:

• I. Costumbres y supersticiones ("Ohitura eta sineskeriak", 1935).
• II. Cuentos y leyendas ("Ipuin eta irakurgaiak", 1942).
• III. Atsotitzak eta abar (1945): esapideak, haur-hizkera, aho-korapiloak, ezizenak, gaitzizenak, igarkizunak, etab. dakartza.
• IV. Herri otoitzak, olerkiak (1947), herri-poesiak, -otoitzak, -meteorologia, -medikuntza, ume-jolasak eta zenbait partitura dituen musika-gehigarria dakartza.

Euskal folklore bilduma zabala da. Lan horretan, behar bezala ordenatuta eta sailkatuta, Azkuek ohiko herri-ipuin, esamolde, kanta eta abarren errepertorio izugarria argitaratu zuen. Material hori guztia herriaren ahotik jaso zuen, zuzen-zuzenean gehienbat, bere bizitza luzean zehar. Bi hizkuntzatan argitaratuta dago: euskaraz eta gaztelaniaz.

Lanaren ezaugarriak

Azkuek urteetan bildutako ahozko herri literaturaren laginak bere garaiko euskara erabiliz editatu zituen. Testuak bi zutabetan agertu ziren, ezkerreko zutabean Azkueren euskal bertsioa eta eskuineko zutabean, gaztelaniazko itzulpena.

Lan handia egin zuen material bizi-biziak biltzen, euskararen ahozko tradizioko materialak jasotzeko azken aukera izango zela zirudien garaian. Azkue adineko pertsonekin zuzenean hitz egiten dokumentatu zen gehienbat ―landeŕetxêtan ibiltzen zela kontatzen du hitzaurrean, hau da zaharren egoitzetan―, baina badirudi eskutitz batzuen bidez ere zerbait lortu zuela, zenbait laguntzaileri esker. Ez du ia laguntzailerik aipatzen, hitzaurrean Mendigatxa salbu.

Hala ere, Azkueri aldaketak egin izana aurpegiratu zaio, bertatik bertara, kontu handiz, dokumentatu ondoren, euskarazkoak baino erromantzezko kalkoak edo euskararen endekapenak iruditzen zitzaizkion zenbait aldaera, gramatikalki zuzentzeko joera izan zuela. Azkuek ezin izan zuen saihestu bildutako materialetan gramatikalki zuzenago izan behar zuenaren araberako zuzenketak gehitzea, terminoak edo esamolde "jatorragoak" sartzea. Hitzak ordezkatu zituen, perpausen ordena sintaktikoa aldatu, erromantze-sintaxiari euskal sintaxiari baino gehiago egokitzen zitzaizkiola iruditzen baitzitzaion eta, inoiz, testuaren zati batzuk ordezkatu ere egin zituen, jatorrizko bertsioa bere ustez moral zuzenari nahikoa egokitzen ez zitzaiolako-edo.

«	"[...] sobresalen dos rasgos que en cierta manera son opuestos entre sí: a saber: por un lado el gusto de lo popular, el afán por dirigirse al pueblo y documentarse en él; por otro lado, en cambio, la preocupación normativa, académica, la conciencia de las limitaciones del pueblo. Cuando los datos que le suministra el pueblo no se ajustan al ideal de pureza y corrección lingüística que él tiene en su mente, los altera en conformidad con dichas normas".	»
—Antonio Tovar. Luis Villasantek aipatua, HLV[1], 1979.

«	"[...] En este sentido de respeto escrupuloso al dato, son mucho más de fiar las colecciones folklóricas dirigidas por don José Miguel de Barandiarán. Y, en efecto, cotejado los documentos de Azkue con los de este último, se advierte en seguida que los de aquél tienen un algo de olor de estufa, de elaboración de gabinete".	»
—Luis Villasante, HLV[1], 1979.

Erreferentziak

1. Villasante, Luis. (1979). Historia de la literatura vasca. (2. ed. rev. y completada. argitaraldia) Aránzazu ISBN 84-7240-114-6. PMC 5891228. (Noiz kontsultatua: 2022-09-06).