From Wikipedia, the free encyclopedia
Giltzurruneko kolikoa harri bat (litiasia) edo harri-hondarra gernu-bideetatik barrena mugitzeak eragindako min-koadroari deitzen zaio; askotan, harria ureterretik (giltzurruna maskuriarekin lotzen duen hodia) igarotzean sortzen da min hori. Atsedenak ez du hobetzen eta harria bota ondoren mina desagertzen da.
Giltzurrunak ornoen bi aldeetan kokatzen diren indaba itxurako organoak dira. Horiek, barrunbe abdominalean daude, peritoneo barrunbearen atzeko espazioan. Helduetan, 12. orno torazikoaren mailatik, 3. gerri ornora arte hedatzen dira, 11 zentimetroko luzera. Giltzurrunak gernu-aparatuaren organoak dira, beraz, giltzurrun arteria eta zainetatik datorren odola iragazi eta gernua ekoiztuko dute.
Giltzurrunek honako atalak dituzte:
Giltzurrunak kapsula fibrotsu batez estalita daude eta horren inguruan giltzurrun inguruko gantza dago. Gantza horren kanpoko aldean, giltzurruneko faszia kokatzen da. Giltzurrun parenkiman bi atal nagusi bereizten dira:
Giltzurrunen unitate funtzionalak nefronak dira. Giltzurrun bakoitzean 1-3 milioi artean aurkituko ditugu eta horien atalak muinean eta kortexean agertuko dira. Nefronetan giltzurrunen sistema iraizlea eta biltzailea jarraiak dira. Sistema iraizlean, odola iragazi eta gernua ekoiztuko da, sistema biltzailean berriz, gernua bilduko da.
Giltzurrunetako kolikoen mina kristalezko harriak ureterrean sartzearen ondorioz sortzen da. Hau da, kristalezko harri horiek sortzen duten ureterraren buxadurak mina sorraziko du, nahiz eta buxadura hori ez osoa izan eta fluxu guztia ez eten. Buxadura horrek, ureterreko hobi barnean sortzen duen presioaren ondorioz, prostaglandinak sortu eta askatuko dira. Honek ureterreko muskulu lisoetan espasmoak sortuko ditu, mina sortuz. Harri horien jatorria odoletik etor daiteke, giltzurrunetatik iraiztean, gernuan prezipitatzen direnak harri horiek eratuz. Hau kasuen %90aren kausa izango da. Sustantzia hauek ondorengoak izan daitezke :
Azkenik aipatu beharra dago, traumatismoek eta farmakoek ere kolikoak sor ditzaketela, baina hauek ez dira oso ohikoak.
Giltzurrunetako kolikoen klinikari dagokionez, orokorrean osasun egoera egoki batean aurkitzen diren indibiduoetan, aldez aurreko inolako abisurik gabe, leku desberdinetan min bortitza (egun ezagutzen den min-eskalaren punturik goienetan aurkitzen den min mota) ager daiteke bat-batean:
Giltzurrun kolikoetan seinale begetatibo desberdinak gertatzen dira, hala nola bihotz maiztasunaren igoera, presio arterialaren alterazioak, zurbiltasuna, okak, izerditze hotza, goragaleak, sukarra, gernuaren kolore anormala, beherakadak (hesteetara mina zabaltzearen ondorioz) , odola gernuan edota goragalea [7]. Sintoma horiek pairatzen dituzten indibiduoak bereziki gaizki sentitzen dira, ezin dira geldirik egon, askotan ahituta aurkitzen dira, eta ekintza arruntetan, adibidez, lo egitean, ohean posizio egokia lortzeko ezintasuna erakusten dute. Min horrek, duen intentsitatearen ondorioz, osagarri emozional altu bat aurkezten du, eta erreakzio desberdinak eragiten ditu indibiduoan; izan ere, ezinezkoa izago da lasai egotea, eta horrek medikazio intrabenosoaren admisitrazioa eragotziko du. Nauseak izatea eta oka egitea askotan giltzurrun koliko zorrotz baten ondorio dira eta gutxienez pazienteen %50ean betetzen da. Goragaleak ardatz zeliakoaren eta nerbio bagoaren (X. bikote kraneala) urdaileko, hesteetako eta pelbis errenaleko inerbazioaren ondorioz agertzen dira.
Diagnostikoa egiterako orduan historia klinikoa eta pazienteari ikerketa fisiko bat egitea zeharo beharrezkoak dira, horrela, giltzurruneko koliko sinple edo konplexua den kalifikatu ahal izateko. Egin daitezkeen proba diagnostikoak ondorengoak dira:
Aipaturiko diagnostiko guztiez gain, urografia (giltzurrunak baimenduz gero), giltzurruneko gammagrafia eta pielografia atzeratua zein aurreratua ere erabil daitezke[8].
Tratamendua orokorrean, asko hidratatzea izaten da. Tradizionalki, pazientearen bizkarrean zapi epelak jartzen ziren, baina honen eraginkortasuna ez dago zientifikoki baieztatuta. Tratamendu farmakologikoari dagokionez, farmako espasmolitikoak gomendantzen dira:
Batzuetan, asko hidratatzeak kontrako efektuak izan ahal ditu, izan ere, obstrukzio baten aurrean diuresiaren igoerak gernu hodiaren apurketa eragin dezake. Bestalde, gaur egun jakina da, giltzurrun kolikoek eragiten duten mina ez dela soilik muskuluek jasaten duten distentsioagatik baizik eta obstrukziotik gertu gertatzen den distentzioa dela eta. Hori dela eta, tratamendu espasmolitikoak ez dira oso erabilgarriak izango eta gainera, giltzurrun-kalkuluak botatzeko gaitasuna gutxitu egingo dute (peristaltismoa).
Tratamendurik eraginkorrena, asko hidratatzeaz gain, minaren kontrola AINE bezalako analgesiko konbentzionalak erabiliz izaten da. Kasu larriagoetan ordea, indar handiko analgesikoak erabili ahal dira.Hala ere, tratamenduak harriaren kokapenaren araberakoak izaten dira:
Giltzurrunetako kolikoak patologia urinario ohikoenen artean hirugarren postua dauka, infekzio eta patologia prostatikoen jarraiki [10]. Espainiako prebalentzia %5,06koa da (Europako %10 eta AEBetako %8,8arekin alderatuta) [11], [12]. Egun, gizonezkoetan prebalenteagoa izanten jarraitzen du emakumezkoetan baino (1,6/1 ratioarekin), nahiz eta arriskua maila berdinera heltzen ari den, seguruenik bizimodu aldaketa eta poblazio obesoaren handitzea dela eta. Aldi berean, prebalentzia handiagoa da pertsona zurietan ez direnetan baino [13]. Bere intzidentzia 20 urteren ostean handitu egiten da eta 40 eta 60 urte bitartean lortzen ditu balio maximoak gizonezkoen kasuan, eta emakumezkoetan bimodala da, bigarren piko bat jasaten baitute 60 urte bete ostean (beharbada estrogenoen efektu babeslearen jaitsieragatik). Errekurrentzia-tasa %26 eta 53 artean kokatzen da 10 urterekin [13], eta %60 eta 80 artean bizitzan zehar, aurrekari familiar eta arrisku-faktoreekin erlazionatuta egoten da.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.