Amonio kloruro

Amonio kloruora konposatu ez-organikoa da NH₄Cl formula duena. Uretan oso disolbagarria den solido zuri kristalinoa da. Naturan salammoniac minerala osatzen du. Eskualde bolkanikoetan agertzen da fumarolen inguruko harri bolkanikoetan agertzen da.

Amonio kloruro
Irudi gehiago
Formula kimikoa	ClH4N
SMILES kanonikoa	2D eredua
MolView	3D eredua
Konposizioa	Nitrogeno, hidrogeno eta kloro
Mota	kloruro
Ezaugarriak
Dentsitatea	1,53 g/L (20 °C)
Disolbagarritasuna	37 g/100 g (ur, 20 °C)
Fusio-puntua	337,6 °C
Irakite-puntua	520 °C (101,325 kPa)
Sublimazio-tenperatura	350 °C
Formazio entalpia estandarra	−314,2 kJ/mol
Lurrun-presioa	1 mmHg (161 °C)
Masa molekularra	53,003227 Da
Erabilera
Elkarrekintza	Transient receptor potential cation channel, subfamily A, member 1 (en)
Arriskuak
NFPA 704	0 2 0
Gutxieneko dosi hilgarria	ikusi 250 mg/kg (laborategiko sagu, intraperitoneal injection (en) ) 140 mg/kg (laboratory rat (en) , intraperitoneal injection (en) ) 220 mg/kg (Akuri, intravenous injection (en) ) 78 mg/kg (untxi, intravenous injection (en) ) 0,02 g/kg (txakur, aho emate) 1.500 mg/kg (laborategiko sagu, aho emate) 2 g/kg (haurtxo, gizaki, aho emate) 0,005 g/kg (untxi, aho emate) 214 g/kg (laborategiko sagu, parenteral route of administration (en) ) 72 mg/kg (Akuri, larruazalpeko) 500 mg/kg (laborategiko sagu, larruazalpeko) 200 mg/kg (untxi, larruazalpeko)
Batezbesteko dosi hilgarria	ikusi 30 mg/kg (laboratory rat (en) , intramuscular injection (en) ) 485 mg/kg (laborategiko sagu, intraperitoneal injection (en) ) 358 mg/kg (laborategiko sagu, intravenous injection (en) ) 1.300 mg/kg (laborategiko sagu, aho emate) 1.650 mg/kg (laboratory rat (en) , aho emate) 550 mg/kg (laboratory rat (en) )
Denboran ponderatutako esposizio muga	10 mg/m³ (10 h, Australia, Belgika, Frantzia, Islandia, Hego Korea, Mexiko, Zeelanda Berria, Polonia, Herbehereak, Erresuma Batua, Ameriketako Estatu Batuak) 3 mg/m³ (, Suitza)
Denbora laburreko esposizio muga	20 mg/m³ (Australia, Belgika, Hego Korea, Mexiko, Zeelanda Berria, Polonia, Erresuma Batua) 10 mg/m³ (Errusia)
Eragin dezake	ammonium chloride exposure (en)
Identifikatzaileak
InChlKey	NLXLAEXVIDQMFP-UHFFFAOYSA-N
CAS zenbakia	12125-02-9
ChemSpider	23807
PubChem	25517, 12820921, 518533 eta 21924987
Gmelin	31206
ChEBI	10120
ChEMBL	CHEMBL1200939
RTECS zenbakia	BP4550000
ZVG	1460
DSSTox zenbakia	BP4550000
EC zenbakia	235-186-4
ECHA	100.031.976
CosIng	31857
MeSH	D000643
RxNorm	712
UNII	01Q9PC255D
NDF-RT	N0000146891
KEGG	D01139 eta C12538

Historia

Amonio kloruroaren lehen aipamena Txinakoa da K.a. 554. urtekoa. Erromatarren garaian ere ezaguna zen. Pliniok sal Hamoniaco izeneko gatza aipatzen du esanez zapore txarra duela baina medikuntzan oso erabilgarria dela^[1].

Denbora luzean zehar salamoniac delakoa Erdialdeko Asiako Tarim arroko gatz-depositoetatik lortu zen batez ere^[2]. Geroago, Europan erabiltzen hasi zena nagusiki Veneziako merkatariek ekartzen zuten, Egiptoko basamortuetatik ekartzen zen gernutik eta simaurretik erauzita. Antzeko maneran hasi zen lortzen Europan bertan errenazimendutik aurrera^[2].

XVIII. mendearen bukaeran indutrialki produzitzen hasi zen. Bi modutan egiten zen: hondakin organikoetan sortutako amoniakoa azido klorhidrikoarekin erreakzionatu edo ikatzaren distilazioan sortutako amonio karbonatoa azido berarekin tratatuz.

Egungo produkzio industrialak sodio karbonatoa produzitzeko Solvay prozesua baliatzen du. Izan ere produktuetako bat da^[3].

CO₂ + 2 NH₃ + 2 NaCl + H₂O → 2 NH₄Cl + Na₂CO₃

Laborategian amoniakoa azido klorhidrikoarekin tratatuz lortzen da.

NH₃ + HCl → NH₄Cl

Erreakzioak

Berotzean sublimatu egiten dela ematen du baina errealitatean deskonposatu egiten da amoniakoa eta hidrogeno kloruroa sortuaz.

NH₄Cl → NH₃ + HCl

Amonio kloruroa sodio hidroxidoaren moduko base sendo batekin erreakzionatzen du amoniakoa isuriz.

NH₄Cl + NaOH → NH₃ + NaCl + H₂O

Amonio kloruroak metal alkalinoen karbonatoekin erreakzionatzen du tenperatura altuetan amoniakoa eta metalaren kloruroa emanez.^[3]

2 NH₄Cl + Na₂CO₃ → 2 NaCl + CO₂ + H₂O + 2 NH₃

Amonio klorurozko % 5eko ur-disoluzioaren pHa 4,6 ea 6,0 bitarteakoa da.

Uretan disolbatzean oso erreakzio endotermikoa gertatzen da.

Erabilerak

Amonio kloruroaren erabilera nagusia ongarrien nitrogeno-iturria izatea da. Gutxi gorabehera mundu produkzioaren % 90ak helburu hori du^[4].

Medikuntzan espektoratzaile moduan usatzen da.

Salamoniac izenarekin sukaldaritzan eta elikagai-gehigarri moduan erabiltzen da^[5]. Europar Batasunearen E510 E zenbakia du^[6]. Legamien elikagai gisa eta azidifikatzaile moduan baliatzen da okintzan.

Laborategian bainu hotzak aplikatzeko erabili izan da uretan disolbatzean eragiten duen erreakzio endotermikoarengatik^[7].

Erreferentziak

1. Plinio Segundo, Cayo. (1629). Historia Natural.Traducción de Gerónimo de Huerta. .
2. Multhauf, Robert P.. (1965). «Sal Ammoniac: A Case History in Industrialization» Technology and Culture 6 (4): 569–586.  doi:10.2307/3101750. ISSN 0040-165X. (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
3. Wiberg, Egon.. (2001). Inorganic chemistry. (1st English ed.. argitaraldia) Academic Press ISBN 0-12-352651-5. PMC 48056955. (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
4. The Merck index : an encyclopedia of chemicals, drugs, and biologicals.. (Fifteenth edition. argitaraldia) ISBN 978-1-84973-670-1. PMC 824530529. (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
5. Food additives data book. (2nd ed. argitaraldia) Wiley-Blackwell 2011 ISBN 978-1-4443-9774-1. PMC 729731843. (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
6. (Ingelesez) Union, Publications Office of the European. (2004-01-29). «CELEX1, European Parliament and Council Directive No 95/2/EC of 20 February 1995 on food additives other than colours and sweeteners» op.europa.eu (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).
7. Boyle, null. (1667-05-30). «A new Frigorifick experiment shewing, how a considerable degree of cold may be suddenly produced without the help of snow, ice, haile, wind, or niter, and that at any time of the year» Philosophical Transactions of the Royal Society of London 1 (15): 255–261.  doi:10.1098/rstl.1665.0106. (Noiz kontsultatua: 2021-01-02).

Kanpo estekak

• Datuak: Q188543
• Multimedia: Ammonium chloride / Q188543