Remove ads
La Zizelo de Richardson (Spermophilus richardsonii), en la angla Vikipedio kromnome flagrovostulo (Urocitellus richardsonii), estas nordamerika zizelo en la genro Spermophilus (laŭ angla Vikipedio Urocitellus). Parenca familio estas la Geomiedoj aŭ Sciuredoj Sciuridae.
Tiu sciuro estis nomita laŭ la skota naturisto Sir John Richardson. La Gopher Hole Museum (Geomida Muzeo) en Torrington (Alberto), Kanado, havas grandan selektadon de ŝtopitaj zizeloj de multaj specoj kaj koloroj. Norda Dakoto estas moknomita la zizeloŝtato pro la ofteco de tiu sciuro.
Indiĝena el la mallongherbaj prerioj, la Zizelo de Richardson estas trovita plejparte en la nordaj statoj de Usono, kiel ekzemple Norda Dakoto, kaj en suda Kanado, kiel ekzemple suda Alberto kaj suda Saskaĉevano.[2] La vivejo de tiu besto disetendiĝis kiam arbaroj estis dehakitaj por krei agrikulturan teron (senarbarigo). Ili ne estas simple limigitaj al prerio; foje adaptiĝanta al antaŭurbaj medioj, ili traktatas kiel damaĝbestoj pro la nestkavernoj kiujn ili fosas. Estas ne malkutime trovi sciurajn fostunelojn sub la trotuaroj kaj kortoj de urbaj hejmoj.
Remove ads
Tipaj plenkreskuloj estas proksimume 30 cm longaj. Pezoj varias multe laŭ sezono kaj laŭ loko: ĉe eliro el dormostato la sciuroj pezas inter 200 kaj 400 g, sed ĝis ili denove travintras la pezo eble pliiĝis al preskaŭ 750 g. Maskloj estas iomete pli grandaj kaj pli pezaj ol inoj averaĝe. Ili estas malhelbrunaj sur la supra flanko kaj sunbrunaj sube. La vosto estas pli mallonga kaj malpli tufa ol en aliaj zizeloj, kaj la eksteraj oreloj estas tiom mallongaj ke ili similas truojn en la kapo de la besto. Konduto similas pli tiun de prerihundo ol tiun de tipa zizelo. La vosto estas konstante tremetanta, tiel ke la besto foje estas nomita la "flagrovostulo".
Remove ads
la zizeloj de Richardson ŝajnas vivi komunume, sed ili organizas sian socian strukturon ĉirkaŭ ina parenceco. Ina Richardson-zizelo toleras ĉeeston de parencaj inoj, sed estas teritoria kontraŭ aliaj individuoj.[3] Individuoj estas teritoriaj ĉirkaŭ siaj nestejoj, kaj la nestokavernoj estas grupigitaj proksime en kolonioj. La individuoj elsendas aŭdeblajn alarmvokojn kiam eventualaj predantoj alproksimiĝas. Lastatempa esplorado montris ke en kelkaj kazoj, ultrasonaj alarmvokoj uziĝas, kaj reciprokiĝas fare de aliaj membroj de la kolonio. Idoj genetike havas kriojn kiuj similas tiujn de siaj gepatroj, tiel la plenkreskuloj povas rekoni ilin kiam danĝero minacas.[4]
Predantoj inkludas akcipitrojn, mustelojn, melojn kaj kojotojn.
Manĝado
Tiuj bestoj estas omnivoruloj (ĉiomanĝantoj), manĝante semojn, nuksojn, grajnojn, herbojn kaj insektojn.[2]
Vintrodormo
Plenkreskaj zizeloj povas ektravintri jam en julio, kvankam en sia unua jaro, la junaj zizeloj ne travintras ĝis septembro. La maskloj eliras el la vintrodormo en marto, kaj establas teritoriojn antaŭ ol la femaloj aperas du semajnojn pli poste. Forlasitaj nestokavernoj foje estas transprenitaj de aliaj prerispecioj kiaj ekzemple la Kuniklostrigo.
Reproduktado
Inaj Richardson-zizeloj produktas unu idaron jare. La idoj, ĝis 8 en idaro, estas naskitaj en aprilo aŭ majo.[5] Junaj zizeloj restas subtere en la nestkaverno ĝis ili estas ĉirkaŭ 30 tagojn aĝaj.
Remove ads
Ĉar ili volonte manĝos kultivaĵajn speciojn, la Richardson-zizeloj foje estas konsideritaj kiel agroplagoj, kvankam tio ne estas ilia jura pozicio en ĉiuj jurisdikcioj.[6] La registaro de Saskaĉevano deklaris la bestojn damaĝbestoj en 2010, permesante al lokaj administracioj utiligi kontraŭ-geomidajn kontroliniciatojn.[7]
Kontroliniciatoj (ekstermometodoj)
Terkultivistoj kaj agrikulturistoj evoluigis gamon da manieroj ekstermi geomidojn kaj zizelojn, krom la tradiciaj: kaptado, pafado kaj venenigo. Unu tia proceso estas plenigi la nestokavernojn per miksaĵo de oksigeno kaj propano kaj tiam ekbruligi la gasmiksaĵon. Tio senvivigas la bestojn kun kontuza forto, kiu ankaŭ kolapsigas la tunelajn sistemojn.[8] Dum ambaŭ solvoj estas efikaj, bestoj de ekster la atakitaj areoj poste rekoloniigas ĝin.
La Saskaĉevana Faŭno-Federacio sponsoris 12-semajnan "geomidoderbion" en 2002, por redukti kion ĝi konsideris troloĝateco de la sciuroj. Monaj premioj estis aljuĝitaj por kiu mortigos la plej grandan nombron da bestoj, kaj la vostoj de la bestoj estas prezentitaj kiel pruvo de mortigo. La kanada Humane Society (Humana Societo) nomis la konkurson kruela kaj barbara.[9] Malgraŭ la kritiko, la derbio estis ripetita en 2003. En 2004 la zizela populacio estis falinta kaj la konkurso estis nuligita.
Dorlotbesta komerco
La Zizelo de la Richardson en la lastaj jaroj fariĝis populara kiel ekzota dorlotbesto.[10]
Remove ads
Remove ads
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
Remove ads