Sociolingvistiko, ankaŭ socia lingvoscienco aŭ lingva sociologio, estas fako de lingvoscienco kiu priskribas la rilaton inter socio kaj lingvo, la efikojn de aspektoj de socio, inkluzive de ĝiaj kulturaj normoj, atendoj kaj kunteksto, la manieron kiel komunumo uzas lingvon kaj la efikojn de tiu lingvo-uzo sur lingvokomunuo, socio[1]. Estas vere, ke por studi lingvan fenomenon oni devas meti ĝin en sian socian kuntekston alie, ĝia analizo kaj ĝia klarigo estus lamaj, ekzemple: la profesia situacio, la sekso, la aĝo, la etneco, la nivelo de studoj
La sociolingvistiko okupiĝas same pri la efektiva uzado kiel pri kromsignifoj, valoroj kaj sintenoj. Ĝi tiamaniere okupiĝas pri ĉiuj strukturaj ŝanĝiĝoj, pri kiuj okupiĝas historia lingvistiko kaj klopodas klarigi la ŝanĝiĝon, dum la strikta lingvistiko okupiĝas nur pri la priskribo de la formo.
Ĉi tiu disciplino konsideras, unue kaj ĉefe, ke la temo de sia studo ne povas esti "lingvo" (en la De Saussure-senso), alproksimigita kiel sistemo de lingvaj signoj, nek "kompetenteco" (en la Chomsky-senco), priskribita kiel sistemo de reguloj. . Bayon (1996: 35) atentigas, ke ekde 1972, D. Hymes disvolvis la koncepton de "komunikadkapabloj". Por ĉi-lastaj, ne sufiĉas scii la lingvon. Majstrado de ĝi en sia socia kunteksto estas esenca1.
Laŭ William Labov, la sociolingvistiko devas klarigi kaj priskribi la variaĵojn en la lingvo-uzo, ambaŭ ĉe la mikroskopa nivelo (sur la nivelo de la individua kaj interindividua rilatoj) kaj ĉe la makrosocia nivelo (sur la nivelo de de tuta komunumo). Ĝi estas priskribo kaj klarigo de la variaĵoj ambaŭ en unuopaj individuoj kaj en pli granda grupo. Ni konstatas, ke lingvo estas la reflekto de sociaj rilatoj, kaj ke ĝi ludas rolon de identa markilo, kiun la sociolingvistiko devas raporti
William Labov ofte estas konsiderata, almenaŭ en la anglosaksa tradicio, kiel la fondinto de moderna sociolingvistiko. Estis li, kiu en 1966 eldonis The Social Stratification of English in The New York City (La Socia Stratificació de la Angla en Novjorko).
La naskiĝ-teksto de sociolingvistiko estas subskribita de Antoine Meillet, kiu kontraŭis la Kurson (de Ĝenerala Lingvistiko (KGL) de Ferdinand de Saussure ekde sia apero en 1916, kritikante ĝin sur pluraj niveloj. Meillet stariĝas kontraŭ la traktado de lingvaj ŝanĝoj. Li skribas: "disigante lingvan ŝanĝon disde la eksteraj kondiĉoj, de kiuj ĝi dependas, Ferdinand de Saussure senigas lin de realeco; li reduktas ĝin al abstraktado nepre neklarigebla "2. La frazo, kiu ŝajnas esti la plej limiga laŭ Meillet, estas tiu, kiu finas la Kurson de Ĝenerala Lingvistiko, (KGL), kie la aŭskultantoj de ĉi tiu postmorta verko asignas al lingvistiko veran kaj unikan celon de studo : "la lingvo antaŭvidita en ĝi mem kaj por si mem "3.
Certe estis homoj, kiuj faris sociolingvistikon "sen scii ĝin": dialektaj studoj, eĉ antaŭ ol la sociolingvistika termino aŭ sociologio de la lingvo aperas, pri dialektoj konsiderante la geografian variaĵon; studoj pri lingvaj kontaktoj (Schuchardt 1842-1927, Harald Weinrich); historia lingvistiko kun lingvistoj kiel Antoine Meillet, Marcel Cohen, ktp .; aŭ lingva antropologio kun Franz Boas, Edward Sapir, ktp. kaj multe pli transe al la rilato lingvo- penso (logikistoj) kaj al la rilato viv-stilo / socia klaso.
La konstitucio de la disciplino de sociolingvistiko disvolviĝis en la 1960-aj jaroj en Usono ĉirkaŭ grupo kies plej multaj membroj fariĝos famaj en siaj respektivaj kampoj4: Dell Hymes, Joshua Aaron Fishman, John J. Gumperz, William Labov , Charles A. Ferguson, ktp. Ilia granda ideo povas esti resumita en ĉi tiu fama frazo "Studi, kiu parolas pri kio, kie kaj al kiu" 5. La sociaj rilatoj inter individuoj fariĝas centraj pli ol ekstercentraj. Sociolingvistiko disvolviĝis en malakordo pli-malpli markita kun Struktura lingvistiko rezultanta el la verkoj de Ferdinand de Saussure kaj kompreneble kun Generanta lingvistiko (Generative Linguistics) de Noam Chomsky.
Kritiko de certa "imanentisma" koncepto de strukturismo estas la origino de sociolingvistiko. Labov, kiu estis lernanto de Weinreich, kontraŭas la strukturan lingvosciencon de Saussure, kiu priskribas lingvajn faktojn nur rilate al aliaj lingvaj faktoj, dum li, same kiel Antoine Meillet (tamen strukturisto), proponas uzante eksterajn datumojn, tiritajn de socia konduto, por klarigi iujn el ĉi tiuj lingvaj faktoj.
Jam antaŭ la fino de la 1960-aj jaroj, William Labov kaj aliaj nordamerikaj, eŭropaj kaj aparte francaj esploristoj pridubis la strukturismon de Ferdinand de Saussure, kiu, kiel Henri Boyer6 atentigas, metis la temon unuflanke. (parolante / skribante) for en la lingva analizo kaj, aliflanke, enmetas krampojn "kompleksaj sed certe esencaj rilatoj inter lingvo (lingvo) kaj socio". Efektive, tio, kio allogis la atenton de la esploristoj, estas la ĉeesto de multnombraj projektoj, empiriaj datumoj, realigitaj kaj kolektitaj per studoj ankaŭ pri malmulte konataj komunumoj kiel sur multe pli konataj komunumoj renkontaditaj ĉiutage. . Jen kiel sociolingvistiko komencis disvolviĝi.
Kvankam sociolingvistiko estas tre vasta disciplino, estas kelkaj bazaj konceptoj, sur kiuj baziĝas plej multaj studoj.
Sociolingvistiko studas lingvon per konsidero de faktoroj eksteraj al lingvo, kaj ne nur konsiderante internajn lingvajn strukturojn.
Sociolingvistiko konsideras la evoluon de lingvo en socia kunteksto.
Internaj faktoroj: semantiko kaj sintakso.
Eksteraj faktoroj: ekonomiaj, demografiaj, sociaj, politikaj faktoroj ktp.
Ambaŭ aliroj estis ofte faritaj aparte kaj konsideritaj kontraŭdiraj; tamen sociolingvistiko konsideras ilin komplementaj.
Sociaj retoj
Sociolingvistika esplorado implikas kompreni la sociajn retojn en kiuj lingvo estas enigita. Ĉi tio povas esti aplikata je la makroskopa nivelo al lando aŭ urbo, sed ankaŭ al la interpersona nivelo ene de kvartalo aŭ familio.
La sociolingvistika studo de vario povas konsideri larĝan gamon de sociaj eroj, depende de la temo traktita. La plej oftaj estas aĝo, sekso, socia klaso aŭ etneco. Sociolingvistikaj variabloj estas tiam komparataj kun sociaj.
Ĉi tio diris, ni povas konstati la ekziston de multaj sociolektoj (variaĵoj sur la socia nivelo) de la sama lingvo:
la infaneca lingvo;
la lingvo de junuloj kaj de maljunuloj;
la lingvo de virinoj kaj de viroj;
la lingvo de la lernantoj;
la lingvo de diplomiĝintoj kaj la lingvo de la laboristoj;
la lingvo de la profesiuloj de certa profesio;
la lingvo de sociaj grupoj;
la politika lingvo;
la lingvo de ne-denaskaj parolantoj laŭ sociaj grupoj kaj majstrado de la nova lingvo;
ktp
Ĉi tiu modelo centro(j) -periferio (j) estis prenita en malsamajn sociajn sciencojn unue per la analizo de la monda ekonomio farita de la historiisto Fernand Braudel, poste kun la nocio de Sistemo-mondo de sociologistoj kaj ekonomikistoj, teoriuloj de la dependeco de la landoj de la periferio kiel Immanuel Wallerstein kaj Samir Amin, kaj de geografistoj. En la epoko de ekonomia tutmondiĝo, ĝi estas uzata ankaŭ en sociolingvistiko unue nacie, poste internacie.
Ĉar lingvoj ĝenerale estas tre kompleksaj, bona majstreco de parola kaj skriba esprimo estas pli ofta en la superaj klasoj. Laŭ Basile Bernstein ("Lingvo kaj Sociaj Klasoj"), ĉi tiuj klasoj ĝenerale profitas de pli ellaborita lingva kodo. Pro pli alta studado, ili ĝenerale havis pli grandan aliron al la legitima lingvo de referenco (skribo en tradiciaj socioj, vortaroj, gramatikoj, legado de bonaj verkistoj) kaj sociaj kulturaj retoj privilegiitaj. kun efikoj de legitimado kaj socia regado. Aliflanke, infanoj el malsuperaj klasoj praktikas ĉefe pli malaltan aŭ pli malrapidan lingvan nivelon aŭ "lingvan kodon", suferas lingvan mankon kaj vivas pli en la periferio de la sistemo. La sociologo Pierre Bourdieu eldonis france gravajn anglalingvajn aŭtorojn de sociolingvistiko kiel Basil Bernstein, Lingvo kaj Sociaj Klasoj, J. Gumpers, aŭ Erving Goffman, "Manieroj Paroli". Por Bourdieu, Kultura kaj lingva kapitalo estas grava elemento de" La distingeco, socia kritiko de juĝo", kaj li klarigas ĝin per "Paroli signifas". Klasa membreco generas per socialigo, diferencigitan kutimaron ("Habitus en sociologio). Bourdieu difinas la kutimaron kiel aron de korpigitaj dispozicioj, kiuj determinas tiel la kulturajn gustojn kiel la manierojn paroli. Ĉi tiuj cirkulas en la "lingva merkato" kaj apartaj "prezoj" estas ligitaj al la vortoj: parolado de informantoj de amas-komunikistoj, universitataj profesoroj, prezidantoj ktp. estas relative agnoskita kaj aprezata, dum parolado de multaj junuloj en la chirkaŭurboj estas apriore malaprezata kaj ofte objekto de stigmatizito. Estas multaj lingvaj antaŭjuĝoj. La reliefigo de kultura kapitalo ne signifas kaŝadon de ekonomia kapitalo (sociologio). Ĉi-lasta restas esenca en kapitalismaj ekonomioj: kapitalisto rekompencas spertulojn kun forta "kultura kapitalo" por kreskigi sian ekonomian kapitalon.
Ĉi tiu modelo Centro (j) -Periferio (j) validas por ambaŭ sociaj dialektoj aŭ sociolektoj kaj parolantoj de dialektoj kaj regionaj lingvoj plej ofte periferiaj.
En la epoko de ekonomia tutmondiĝo, lingvoj estas ankaŭ hierarkiitaj ekonomie laŭ modelo centro-periferio, disvastigita en Francio precipe de Louis-Jean Calvet. La centro de la galaksio estas la angla, antaŭenigita de la du hegemonaj superpotencoj de la 19a kaj la 20a jarcentoj. Grandaj plurinaciaj lingvoj subtenataj de aliaj grandaj potencoj konsistigas la duan rondon: la aliaj kvin laborlingvoj de la Unuiĝintaj Nacioj (franca, rusa, hispana, ĉina, araba) kaj iuj aliaj: germana, portugala, japana, indonezia, Hinda ... Poste venas naciaj ,regionaj, lokaj lingvoj,hierarkiigitaj inter ili. Multaj parolantoj de lokaj aŭ regionaj ekstercentraj lingvoj estas forte instigitaj, por plibonigi sian situacion, lerni pli centrajn vehiklatajn lingvojn, sed la malo ne veras. Ĉi tiu situacio estis studita en Dakaro ekzemple por parolantoj de aliaj senegalaj lingvoj ol la wolofo, kiu estas la ĉefa vehiklata lingvo. La afrikano ofte parolas du, tri, kvar lingvojn: la loka, la regiona, la nacia, la internacia. Kiam ekzistas du formoj de lingvoj parolataj en la sama komunumo, oni parolas pri "Diglosio", dulingvo laŭ la usona lingvisto Charles A. Ferguson; ekzemple en Barato aŭ Orienta Afriko, la angla estas parolata ĉiutage de malgranda minoritato kaj lokaj kaj regionaj lingvoj de la granda plimulto.
Ŝtataj elektoj rilate la naciajn lingvojn, la lingvoinstruadon kaj la Lingva politiko ĝenerale ludas esencan rolon. Laŭ la usona revuo "Ethnologue" estas ĉirkaŭ 135 naciaj lingvoj kaj ĉirkaŭ 7000 diversaj lingvoj, sed la unuaj dek du plej parolataj lingvoj estas parolataj de ĉirkaŭ 50% de la monda loĝantaro. Se ni aldonas por ĉi tiuj lingvoj la du-lingvan parolantojn, kies taksoj estas tre ŝanĝiĝemaj kaj unufoje forigitaj la parolantoj de pluraj supercentraj lingvoj, kiuj ne logike devas esti kalkulataj plurfoje, la tuto respondas al iom pli ol du triono de la monda loĝantaro.
Claude Piron, psikologo, poligloto, tradukisto de la Organizaĵo de Unuiĝintaj Nacioj (UN) kaj Monda Organizaĵo pri Sano (MOS, WHO) el kvar laborlingvoj de UN, verkas en "La defio de lingvoj", ke Altnivela regado de la reganta internacia komuniklingvo, kun multaj neregulaĵoj kaj esceptoj, postulas 10.000 horojn, ekvivalentaj al ĉirkaŭ ses jaroj da laboro, kompare al 1.000 horoj por Esperanto . Chiu el la tri miliardoj de lernantoj de internacia komunikado-lingvo povas gajni ĝis kvin jaroj de lernado. Celante demokratiigi internacian komunikadon, li pledis por la pligrandigita uzo de la neŭtrala helpa internacia lingvo Esperanto. Laŭ Nitobe Inazō, la ĝenerala vic-sekretario de la Ligo de Nacioj, estas "almenaŭ ok fojojn pli facila ol iu ajn alia lingvo"; ĝi permesus pli justan internacian komunikadon inter landoj kaj estus pli alirebla por la granda plimulto. Lingva politiko uzanta la propedeŭtikan valoron de Esperanto instruante kelkajn dekojn de horoj antaŭ la studado de aliaj lingvoj estus tre efika, kiel montras la eksperimentoj efektivigitaj. La nova kunteksto de profundaj tendencoj al mondo kun pluraj grandaj potencoj, de ekologia solidareco devigita, pli kaj pli interligita per interreto ktp. povas permesi rapidan progresadon de ĉi tiu lingvo. Ĝia lernado estas rapida, kaj la mondo konservus la trezoron de 7000 aŭ 8000 lingvoj ankoraŭ ekzistantaj, kiel deziras ĝin la Organizaĵo de Unuiĝintaj Nacioj por Edukado, Scienco kaj Kulturo (Unesko), kaj limigus la fenomenojn de multekosta lingva dominado nacie, kulture, socie kaj ekonomie.
Ekzistas diversaj socilingvistika esplorterenoj kaj/aŭ sub-disciplinoj :
La filozofia antropologia sociolingvistiko konsideras lingvon kiel portanto de grava funkcio en la kampoj de mondbildo, kulturo kaj socio.
La psikologia sociolingvistiko koncernas la homan pensadon en rilato kun la lingvo kaj pritraktas lingvoakiradon kaj lingvan edukadon rilata al lingvo.
La sociologia socioscienca sociolingvistiko okupiĝas pri la strukturo de socio. La lingvo ene de grupoj, etnaj grupoj aŭ malplimultoj estas centra temo ĉi tie.
La reala lingva sociolingvistiko identigas kaj analizas la lingvosistemon.
La interaga komunikadoteoria sociolingvistiko traktas la analizon de konversacioj, inkluzive de komunika etnografio, konversacio-analizo kaj interkultura komunikado. La esperanta sociolingvistiko rilatas al lingvo en la esperanto-parolanta socio, ekzemple :
- "Sociolingvistikaj aspektoj de la Esperanto-movado". (Detlev Blanke). En: Literatura Foiro, anno 11, n-o 61
- “Enquête sociologique sur les espérantophones suisses” (enketo sociolingvistika pri la svisaj esperantistoj). en: Domaine de la recherche en linguistique appliquée. Red. Tazio Carlevaro. Bellinzona 1998 (Dubois)
- Benedikt Poller (Universitato Munkeno), La kultura ligiteco de Esperanto – sociolingvistika esploro (magistra disertacio),
- Goro Christoph Kimura, Esperanto and minority languages: A sociolinguistic comparison (Esperanto kaj malplimultaj lingvoj: lingvosociologia komparo), en: Language Problems and Language Planning 36(2), 167-181.
- Lilli Papaloïzos, Ethnographie de la communication dans un milieu social exolingue: Le Centre Culturel espérantiste de la Chaux-de-Fonds (Etnografio de la komunikado en socia ekzolingva medio: la Esperanto-Kulturcentro de la Chaux-de-Fonds), eld. Peter Lang, Editions scientifiques européennes, Bern, 1992,
La gvida principo de la socilingvistika esplorkampo venante de Joshua Fishman estis formulita kun la sekvanta demando: Kiu parolas kiun lingvon, kiel, kaj kiam, kun kiu kaj sub kiuj sociaj cirkonstancoj kaj kun kiuj intencoj kaj sekvoj?
La socilingvistiko okupiĝas pri praktikaj temoj kiuj tuŝas multajn aliajn lingvajn disciplinojn. Prioritataj aferoj estas ekzemple:
- Dua lingvo-akirado (ekzemple migrantoj), plurlingvismo
- Lingvoŝanĝiĝo: sociaj faktoroj de lingvoŝanĝiĝo.
- Publika lingvo-uzo: lingvopolitiko, amaskomunikilaro kaj varbado, la prestiĝo de lingvoj ...
- Dialektologio: faka studado rilate al la uzo de dialektoj (dialektoj, regiolektoj ...)
- Varieco-lingvistiko: sociaj dialektoj, apero de piĝino kaj kreolaj lingvoj, ...
- Faklingva esploro: ekesto kaj disvastigo de terminologio
Jouko Lindstedt, Lingvo — rimedo aŭ resurso ? (12p, PDF)
'Sociolingvistikaj problemoj en la funkciado de Universala Planlingvo. La ekzemplo de Esperanto'. En:2 Werkstattgespräch 'Interlinguistikin Wissenschaft und Bildung/2a laborkonferenco "Interlingvistiko en Scienco kaj Klerigo", Paderborner Arbeitspapiere 38, Paderborn, FEoLL-GmbH, 1978, pp 5-9.
Rilataj aŭtoroj
- Magomet Isajev
- Goro Christoph Kimura
- Ulrich Lins
- Robert Phillipson
- Tove Skutnabb-Kangas
- Jordi Solé i Camardons
- Joshua Fishman
- Deborah Tannen
- William Labov
- Basil Bernstein
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
