Kromleĥo estas megalita strukturo el la bronzepoko aŭ la neolitiko, kiu konsistas el megalitoj starante en cirklo aŭ duoncirklo. Tiuspecaj monumentoj estas troveblaj en Irlando, Britio, Francio, Pollando ([1]) kaj Portugalio.
.jpg)
Laŭ Francisko Azorín kromleĥo estas Megalita monumento formita per menhiroj formantaj unu cirklon (ciklolito), aŭ kelkajn kombinitajn cirklojn.[2] Li indikas etimologion el la bretona krom + leĥ (krono ŝtona).[3]
Signifo
Kromleĥo povas havi du signifojn [4]:
La signifo dependas de la regiono. En Francio kaj Germanio oni komprenas ŝtoncirkon, dum sur la britaj insuloj oni komprenas dolmenon kaj henĝon.[5].
Foje la termino estas ankaŭ uzata pro la restaĵoj de tumulo (monteta tombejo), kiuj estis apenaŭ cirkloformaj[6]. Ĉi tiuj tomboj havas sur la britaj insuloj ankaŭ la nomon Cairn. Pro la terminologiaj problemoj, la termino Kromleĥo ne plu estas uzata [7].
En la kazo de ŝtona cirklo, la aĝo estas proksimume 3.000 ĝis 4.000 jaroj, do bronca epoko. Se estas dolmeno la monumento povas esti ĝis 5.500 jaroj aĝa kaj devenas el la juna ŝtonepoko
Ĉiukaze la konstruaĵoj ne estas (kontraŭ ofta opinio) konstruitaj de la keltoj, sed de reprezentantoj de megalita kulturo
Deveno de la termino
La vorto Cromlech devenas el la kimra lingvo kaj konsistas el la silaboj Crom kaj Llech. Crom estas malrekta, kurbita, kaj Llech estas la termino por glata, plata ŝtono[8].
Ĉar la bretona lingvo apartenas al la britaniaj lingvoj, la vorto estis komprebla ankaŭ en Bretonio.
Utiligo de la termino
La unua konata utiligo okazis 1588 dum la traduko de la biblio en la kimran lingvon per William Morgan, episkopo de Llandaff kaj St Asaph.
Kiel nomo por prahistoria tombejo en formo de dolmeno ĝi estis unuafoje uzita 1650 de Reverend John Griffith de Llanddyfnan kiu priskribis kelkajn starantaj monolitojn, kiu portis horizontalan kuŝŝtonon[9].
1769 klasifikis William Borlase en lia eseo pri megalitaj strukturoj en Cornwall ĉiujn portajlaj tombejoj de la regiono kiel Kromleĥoj[10]. Nuntempe ĉi tiuj konstruaĵoj nomiĝas Quoit. Poste estis priskribitaj ankaŭ aliaj monumentoj sur la britaj insuloj, ekzemple Stonehenge kiel kromleĥo[11] . Simplaj ŝtoncirkloj ĉiam estis klare distingitaj[12].
En la franca lingvo la vorto Cromlech estas uzata ekde la 18-a jarcento kaj prenita el la angla lingvo. La termino estas konata en la bretona lingvo, kie temis pri cirkloforma aranĝo de menhiroj. Intertempe kelkaj anglaj arkeologoj uzas la terminon kiel sinonimo por ŝtoncirklo[13].
Eksteraj ligiloj
angle klarigo en enciklopedio el la jaro 1911
france Asilah, le Cromlech de M'zora ou M’Soura (indiko al monumento en Arkivigite je 2008-10-12 per la retarkivo Wayback Machine Maroko
germane Der Cromlech von Crucuno bei Plouharnel (Kromleĥ de Crucuno ĉe Plouharnel en Bretonio, Francio)
germane klarigo kun fotoj el[rompita ligilo] Navaro
Bildaro
- Bildgalerio pri kromleĥoj
UNESKO monda heredaĵo en Wassu
Kampo kun megalitoj en Carnac, Francio.
Stonehenge
Parta vido de ortangula kromleĥo de Crucuno, Bretonio
.jpg)
Vidu ankaŭ
- Ŝtoncirkloj de Wassu (Senegalio, Gambio)
- Stonehenge, Britio
- Carnac, Francio
- Menhiro
Referencoj
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
