Kristalsistemo

Kristalsistemo ebligas klasifikan skemon pri kristalaj solidaĵoj. Oni klasifikas en kristalografio la priskribendajn kristalojn tridimensie helpe de la kristala strukturo.

La kristala strukturo estas mezurata en koordinata sistemo, en kiu oni komparas la kristalojn. Oni uzas por la pli simplaj kalkuloj kaj prezentoj ne ĉiam la kartezian koordinatan sistemon, sed unu adaptitan al la kristalo. La angulo kaj la bazunuoj de la aksoj estas variitaj. La orientiĝo de la kristalo sekvas surbaze de la randoj kaj ties etendiĝo (longorilato).

La kristala sistemo trovas uzeblecon ĉefe en mineralogio, solidstata kemio kaj solidstata fiziko.

Ekzistas laŭ aŭtoritatoj 6-8 diversaj kristalaj strukturoj, kiujn oni povas dividi plu je 32 kristalklasoj:

• triklina kristalsistemo: havas tri ajnajn laterojn, kiuj ne estas interorbitaj; ĝi havas nek spegulan simetrion, nek rotacian akson, nek saman angulon, nek samlongan lateron.

• monoklina kristalsistemo: rilata al kristalformo kun du interortaj lateroj; ĝi havas du 90°-angulojn kaj nenian samlongan lateron.

• Ortoromba, romba kristalsistemo: ĝi havas tri 90°-angulojn (pro tio orto), kaj nenian samlongan lateron.

• heksagona kristalsistemo: ĝi havas du samlongajn laterojn en sama ebeno kun 120°-angulo, la tria latero staras vertikale al tio.

• tetragona kristalsistemo: ĝi havas du samlongajn laterojn, tri 90°-angulojn.

• romboedra kristalsistemo aŭ trigona kristalsistemo: ĝi havas tri samlongajn laterojn kaj tri samajn angulojn malsame ol 90°.

• kuba kristalsistemo: ĝi havas la plej altan simetrion, kun tri samlongaj lateroj kaj 90°-anguloj.

Tabelo de la kristalklasoj:

kristalsistemo	kristalklaso	Schönfliess	Hermann / Mauguin
triklina	triklin-pediala	C1	${\displaystyle 1\ }$
	triklin-pinakoidala	Ci	${\displaystyle {\bar {1}}}$
monoklina	monoklin-sfenoida	C2	${\displaystyle 2\ }$
	monoklin-domata	Cs	${\displaystyle m\ }$
	monoklin-prizmata	C2h	${\displaystyle 2/m\ }$
romba	rombo-disfenoida	D2	${\displaystyle 222\ }$
	rombo-piramida	C2v	${\displaystyle mm2\ }$
	rombo-dipiramida	D2h	${\displaystyle 2/m\ 2/m\ 2/m}$
tetragona	tetragono-piramida	C4	${\displaystyle 4\ }$
	tetragono- disfenoida	S4	${\displaystyle {\bar {4}}}$
	tetragono- dipiramida	C4h	${\displaystyle 4/m\ }$
	tetragono-trapezoedra	D4	${\displaystyle 422\ }$
	ditetragono-poramida	C4v	${\displaystyle 4mm\ }$
	tetragono-skalenoedra	D2d	${\displaystyle {\bar {4}}2m\ }$ aŭ ${\displaystyle {\bar {4}}m2}$
	ditetragono-dipiramida	D4h	${\displaystyle 4/m\ 2/m\ 2/m}$
trigona	trigono-piramida	C3	${\displaystyle 3\ }$
	romboedra	C3i	${\displaystyle {\bar {3}}}$
	trigono-trapezoedra	D3	${\displaystyle 32\ }$ aŭ ${\displaystyle 321\ }$ aŭ ${\displaystyle 312\ }$
	ditrigono-piramida	C3v	${\displaystyle 3m\ }$aŭ ${\displaystyle 3m1\ }$ aŭ ${\displaystyle 31m\ }$
	ditrigono-skalenoedra	D3d	${\displaystyle {\bar {3}}2/m}$aŭ ${\displaystyle {\bar {3}}2/m1}$aŭ ${\displaystyle {\bar {3}}12/m}$
Heksagona	heksagono-piramida	C6	${\displaystyle 6\ }$
	trigono-dipiramida	C3h	${\displaystyle {\bar {6}}}$
	heksagono - dipiramida	C6h	${\displaystyle 6/m\ }$
	heksagono-trapezoedra	D6	${\displaystyle 622\ }$
	diheksagono-piramida	C6v	${\displaystyle 6mm\ }$
	ditrigono-dipiramida	D3h	${\displaystyle {\bar {6}}m2}$aŭ ${\displaystyle {\bar {6}}2m}$
	diheksagono-dipiramida	D6h	${\displaystyle 6/m\ 2/m\ 2/m\ }$
kuba	tetraedropentagondodekaedra	T	${\displaystyle 23\ }$
	disdodekaedra	Th	${\displaystyle 2/m\ {\bar {1}}}$
	pentagonikositetraedra	O	${\displaystyle 432\ }$
	heksakistetraedra	Td	${\displaystyle {\bar {4}}3m}$
	heksakisoktaedra	Oh	${\displaystyle 4/m\ {\bar {3}}\ 2/m}$

Eksteraj ligiloj

• Mineralmapo – kristalsistemo (germane)

• 
  Triklina
• 
  Monoklina, primitiva
• 
  Monoklina, bazocentrita
• 
  Ortoromba, primitiva

• J.P. Baïlon, J.M. Dorlot (2000). Des matériaux (Materialoj) (france) p. 2-444, Metodoj por karakterizado de materialoj, aparte p. 74 pri la sep kristalaj strukturoj;versio : 3-a eldono.

Vidu ankaŭ

• Kategorio Kristalsistemo en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

• Kristala strukturo
• Bravais-latiso
• Kristalografia punkta grupo
• Geometria simetria grupo