Esperanta vortoprovizo

Esperanta vortoprovizo estis origine difinita en Unua Libro, eldonita de L. L. Zamenhof en 1887. Ĝi enhavis ĉirkaŭ 900 radikajn vortojn. La reguloj de la lingvo permesas al parolantoj pruntepreni vortojn kiel necese, rekomendante nur ke ili serĉu la plej internaciajn vortojn kaj ke ili pruntu unu bazan vorton kaj derivu aliajn de ĝi, prefere ol prunti multajn vortojn kun rilataj signifoj. En 1894, Zamenhof eldonis la unuan Esperantan vortaron, nome Universala vortaro, kiu estis verkita en kvin lingvoj kaj provizis pli grandan aron da radikaj vortoj.

De tiam multaj vortoj estis pruntitaj de aliaj lingvoj, precipe tiuj de Okcidenta Eŭropo. En freŝaj jardekoj, la plej multaj el la novaj pruntoj aŭ stampoj estis teknikaj aŭ sciencaj terminoj; terminoj en ĉiutaga uzo estas pli verŝajne derivitaj de ekzistantaj vortoj (ekzemple komputilo, de komputi), aŭ etendante ilin por kovri novajn signifojn (ekzemple: muso nun ankaŭ signifas komputila eniga aparato, kiel en la angla kaj en aliaj lingvoj). Ekzistas oftaj debatoj inter Esperanto-parolantoj pri ĉu aparta pruntado estas pravigita aŭ ĉu la neceso povas esti renkontita per derivado aŭ etendante la signifon de ekzistantaj vortoj.

Originoj

Esperanto okupas mezan terenon inter "naturaj" konstruitaj lingvoj kiel Interlingua, kiu prenas vortojn amase el siaj fontaj lingvoj kun malmulte da interna derivado, kaj antaŭaj interfacoj kiel Solresolo, en kiuj la vortoj ne havas historian rilaton al aliaj lingvoj. En Esperanto, vortoj de radiko estas pruntitaj kaj retenas multe de la formo de ilia fonta lingvo, ĉu la fonetika formo (eks- el ex-) aŭ ortografia formo (teamo de angla team). Tamen, ĉiu radiko povas tiam formi kelkajn derivojn, kiuj povas iomete simili al ekvivalentaj vortoj en la fontlingvoj, kiel ekzemple registaro, kiu derivas el la latina radiko reg (regi).

Vidu ankaŭ

• Unua Libro de Esperanto

Ekstera ligilo

• Bitlibro de Anatolo Gonĉarov: "Tiu ĉumalofta sufikso -UM” (senpage elŝutebla kiel PDF)