พยาน

Thai

Alternative forms

• (obsolete) พญาณ (pá-yaan)
• (obsolete) พรญาณ
• (obsolete) พะยาน (pá-yaan)
• (obsolete) ภญาณ

 

Etymology

Possibly from Old Khmer or Middle Khmer bejañāṇa, bœjñāṇa, bvejjañāṇa, etc, meaning “expert; expert witness”;^[1] from Pali vijjañāṇa (“knowledge, science; proficiency, expertness, skill; etc”); ultimately from Sanskrit *विज्ञज्ञान (vijñajñāna).^[2] Cognate with Modern Khmer ពេជ្ញញាណ (pɨcñɔɔñiən).

Pronunciation

Orthographic		พยาน b y ā n
Phonemic		พะ-ยาน b a – y ā n
Romanization	Paiboon	pá-yaan
	Royal Institute	pha-yan
(standard) IPA(key)		/pʰa˦˥.jaːn˧/(R)
Homophones edit		พยาล

Noun

พยาน • (pá-yaan)

1. evidence; testimony.
2. (classifier ปาก or คน) witness.

Usage notes

• The classifier ปาก (bpàak) is for persons giving evidence in court or before public authority.
• The classifier คน (kon) is for persons giving evidence in any other cases.

Synonyms

evidence

• เครื่องพิสูจน์
• พยานหลักฐาน (pá-yaan-làk-tǎan)
• หลักฐาน (làk-tǎan)

 

witness

• ผู้ญาณ
• สักขี (sàk-kǐi)

 

Derived terms

• กลพยาน
• คำพยาน
• ซ้อมพยาน
• ซักพยาน
• ทิพญาณ
• ทิพพญาณ
• เบิกพยาน
• พยานบอกเล่า
• พยานบุคคล (pá-yaan-bùk-kon)
• พยานรัก (pá-yaan-rák)
• พยานวัตถุ
• พยานแวดล้อม
• พยานแวดล้อมกรณี
• พยานหลักฐาน (pá-yaan-làk-tǎan)
• พยานเอกสาร
• ฟอกพยาน
• โมกษะพยาน
• วัตถุพยาน
• สอบพยาน
• สักขีพยาน (sàk-kǐi-pá-yaan)
• สืบพยาน
• หลักพยาน
• อุดรพยาน
• อุตริพยาน

 

Related terms

• ปากคำ (bpàak-kam)

 

Descendants

• → Shan: ၽျၢၼ်း (phjáan)

References

1. ราชบัณฑิตยสภา (2015) กฎหมายตราสามดวง: พระธรรมสาตร และหลักอินทภาษ ฉบับราชบัณฑิตยสภา (in Thai), Bangkok: ราชบัณฑิตยสภา, →ISBN, page 98:

   ผู้ญาณ พยาน (ตามพระไอยการลักษณะภญาณ). ดร.ใกล้รุ่ง อามระดิษ: ในภาษาเขมรสมัยกลาง พบคำว่า เพชฺญาณ, เพชฺญาญาณ หมายถึง พยานผู้รู้เห็นเหตุการณ์, สิ่งของซึ่งอ้างเป็นหลักฐาน มาจากภาษาบาลีว่า วิชชญาณ แต่ในภาษาเขมรโบราณใช้คำว่า สากฺษี หมายถึง พยาน และเขมรปัจจุบันใช้ว่า สากฺสี หมายถึง พยาน. พล.ต. ม.ร.ว.ศุภวัฒย์ เกษมศรี: ในจารึกคำปู่สบถ (พ.ศ. ๑๙๓๕) บรรทัดที่ ๑๒ ใช้ว่า พรญาณ. นายจุลทรรศน์ พยาฆรานนท์: ผู้ญาณ อาจมาจากคำเต็มว่า ผู้เป็นพยาน เป็นวิธีการพูดของคนไทยที่จะพูดอมความไว้ ผู้เป็นพยาน จึงเป็น ผู้ญาณ. ผศ. ดร.จิรพัฒน์ ประพันธ์วิทยา: ญาณ หมายถึง รู้เห็น พิชญาณ หมายถึง รู้กว้างขึ้น ส่วนสัพพัญญู หมายถึง รู้ทุกอย่าง. ศ.วิสุทธ์ บุษยกุล: สักขีพยาน หมายถึง ผู้รู้เห็นด้วยตาตนเอง.

2. SEAlang Projects (2009) “bejñañāṇa”, in Dictionary of Old Khmer‎, retrieved 2019-07-13:

   bejñañāṇa ~ bejañāna ~ bejañāṇa ~ bejjañāṇa ~ bējañāna ~ becañāna ~ bēcañāṇa ~ bēcañāna ~ bœjñāṇa ~ bœjañāna ~ bvejjañāṇa ~ bicañāṇa /beɟñaːn/ MK2029 [Mod.Khmer ពេជ្ញញាណ bejñañāṇ /pɯcceəɲiːən/; Pāli *vijjañāṇa (cf. Sanskrit *vijñajñāna), < vijja `having wisdom', + ñāṇa `knowledge']. 1. v.st. To have wisdom and knowledge, be enlightened; to be proficient, expert, adept. 2. n. Expert, adept; expert witness.