թրթուր

Armenian

Etymology

From Old Armenian թրթուր (tʻrtʻur).

Pronunciation

• (Eastern Armenian) IPA^(key): /tʰəɾˈtʰuɾ/, [tʰəɾtʰúɾ]
• (Western Armenian) IPA^(key): /təɾˈtuɾ/, [tʰəɾtʰúɾ]

Noun

թրթուր • (tʻrtʻur)

1. caterpillar, grub
2. caterpillar track

Declension

i-type, inanimate (Eastern Armenian)
	singular	plural
nominative	թրթուր (tʻrtʻur)	թրթուրներ (tʻrtʻurner)
dative	թրթուրի (tʻrtʻuri)	թրթուրների (tʻrtʻurneri)
ablative	թրթուրից (tʻrtʻuricʻ)	թրթուրներից (tʻrtʻurnericʻ)
instrumental	թրթուրով (tʻrtʻurov)	թրթուրներով (tʻrtʻurnerov)
locative	թրթուրում (tʻrtʻurum)	թրթուրներում (tʻrtʻurnerum)
	definite forms
nominative	թրթուրը/թրթուրն (tʻrtʻurə/tʻrtʻurn)	թրթուրները/թրթուրներն (tʻrtʻurnerə/tʻrtʻurnern)
dative	թրթուրին (tʻrtʻurin)	թրթուրներին (tʻrtʻurnerin)
	1st person possessive forms (my)
nominative	թրթուրս (tʻrtʻurs)	թրթուրներս (tʻrtʻurners)
dative	թրթուրիս (tʻrtʻuris)	թրթուրներիս (tʻrtʻurneris)
ablative	թրթուրիցս (tʻrtʻuricʻs)	թրթուրներիցս (tʻrtʻurnericʻs)
instrumental	թրթուրովս (tʻrtʻurovs)	թրթուրներովս (tʻrtʻurnerovs)
locative	թրթուրումս (tʻrtʻurums)	թրթուրներումս (tʻrtʻurnerums)
	2nd person possessive forms (your)
nominative	թրթուրդ (tʻrtʻurd)	թրթուրներդ (tʻrtʻurnerd)
dative	թրթուրիդ (tʻrtʻurid)	թրթուրներիդ (tʻrtʻurnerid)
ablative	թրթուրիցդ (tʻrtʻuricʻd)	թրթուրներիցդ (tʻrtʻurnericʻd)
instrumental	թրթուրովդ (tʻrtʻurovd)	թրթուրներովդ (tʻrtʻurnerovd)
locative	թրթուրումդ (tʻrtʻurumd)	թրթուրներումդ (tʻrtʻurnerumd)

Derived terms

• անվաթրթուր (anvatʻrtʻur)
• թրթրակեր (tʻrtʻraker)
• թրթրանիվ (tʻrtʻraniv)
• թրթրուկ (tʻrtʻruk)
• թրթուրակեր (tʻrtʻuraker)
• թրթուրային (tʻrtʻurayin)
• թրթուրանիվ (tʻrtʻuraniv)
• թրթուրանման (tʻrtʻuranman)
• թրթուրասպան (tʻrtʻuraspan)
• թրթուրավոր (tʻrtʻuravor)
• կաղամբաթրթուր (kaġambatʻrtʻur)
• փայտաթրթուր (pʻaytatʻrtʻur)

 

Old Armenian

Etymology

Reduplication of *թուր- (*tʻur-), from Proto-Indo-European *tōr-, from *terh₁- (“to rub, turn”), whence թուր (tʻur, “sword”); among the cognates compare especially Ancient Greek τερηδών (terēdṓn), Latin tarmes (“woodworm”), Lithuanian trandẽ (“maggot”).^[1][2][3][4]

Noun

թրթուր • (tʻrtʻur)

1. caterpillar, grub
   • 5th century, Bible, Joel 1.4:

     Զմնացորդս թրթրոյ եկեր մարախ, եւ զմնացորդս մարախոյ եկեր ջորեակ, եւ զմնացորդս ջորեկի եկեր երեւիլ։

     Zmnacʻords tʻrtʻroy eker marax, ew zmnacʻords maraxoy eker ǰoreak, ew zmnacʻords ǰoreki eker erewil.

Declension

	singular		plural
nominative	թրթուր (tʻrtʻur)		թրթուրք (tʻrtʻurkʻ)
genitive	թրթրոյ (tʻrtʻroy)		թրթրոց (tʻrtʻrocʻ)
dative	թրթրոյ (tʻrtʻroy)		թրթրոց (tʻrtʻrocʻ)
accusative	թրթուր (tʻrtʻur)		թրթուրս (tʻrtʻurs)
ablative	թրթրոյ (tʻrtʻroy)		թրթրոց (tʻrtʻrocʻ)
instrumental	թրթրով (tʻrtʻrov)		թրթրովք (tʻrtʻrovkʻ)
locative	թրթուր (tʻrtʻur)		թրթուրս (tʻrtʻurs)

o-type

Descendants

• Armenian: թրթուր (tʻrtʻur) — literary, Akhaltsikhe, Kharberd, Erzurum, Sivas, թուրթուր (tʻurtʻur) — Nor Nakhichevan, Tekirdağ, թը՝րթուր (tʻə,rtʻur), թը՝յթուր (tʻə,ytʻur), թօյթույ (tʻōytʻuy), թօրթուր (tʻōrtʻur) — Zeitun, թրթուռ (tʻrtʻuṙ) — Ararat, New Julfa, թռթուր (tʻṙtʻur) — Mush, թռթուռ (tʻṙtʻuṙ) — Alashkert, Van, Salmas, թա̈յթույ (tʻäytʻuy) — Haçin, թռթոռ (tʻṙtʻoṙ) — Vozm, թըռթօռ (tʻəṙtʻōṙ) — Agulis, Moks
  • → Azerbaijani: tırtıl
  • → Crimean Tatar: тыртыр
    • → Russian: тырты́р (tyrtýr)
    • → Mariupol Greek: тырты́р (tyrtýr)
  • → Ottoman Turkish: طرطر (tırtır), طرتیل (tırtıl)
    • Turkish: tırtıl, tırtır, turtar, tıltar, tırtor, turtur, tortor
    • → Armenian: թըրթըր (tʻərtʻər) — Aslanbeg, Constantinople
    • → Northern Kurdish: tirtûl, tertûr, turtûr, tertûl, tirtire, tirtirk, tirtirîk
    • → Zazaki: tertul, tirtul, tertur, tertul, tirtir, tertûr, teltur, tentur
    • → Romanian: tertel
  • → Udi: тыртыр (tərtər)

References

1. Petersson, Herbert (1920) Arische und armenische Studien (Lunds Universitets Årsskrift N.F. Avd. 1, Bd. 16. Nr. 3) (in German), Lund, Leipzig, page 84
2. Ačaṙean, Hračʻeay (1973) “թրթուր”, in Hayerēn armatakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), 2nd edition, a reprint of the original 1926–1935 seven-volume edition, volume II, Yerevan: University Press, pages 214–215
3. Tumanjan, Eteri (1978) Struktura indojevropejskix imen v armjanskom jazyke: opyt rekonstrukcii [The Structure of Indo-European Substantives in Armenian: Attempt on Reconstruction] (in Russian), Moscow: Nauka, page 88
4. J̌ahukyan, Geworg (2010) “թրթուր”, in Vahan Sargsyan, editor, Hayeren stugabanakan baṙaran [Armenian Etymological Dictionary] (in Armenian), Yerevan: Asoghik, page 277a

Further reading

• Awetikʻean, G., Siwrmēlean, X., Awgerean, M. (1836) “թրթուր”, in Nor baṙgirkʻ haykazean lezui [New Dictionary of the Armenian Language] (in Old Armenian), volume I, Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 823b
• Hübschmann, Heinrich (1897) Armenische Grammatik. 1. Theil: Armenische Etymologie (in German), Leipzig: Breitkopf & Härtel, page 304
• Petrosean, Matatʻeay (1879) “թրթուր”, in Nor Baṙagirkʻ Hay-Angliarēn [New Dictionary Armenian–English], Venice: S. Lazarus Armenian Academy, page 231b