From Wikipedia, the free encyclopedia
Miranduléś|
C'l artìcul chè 'l è scrit in
Miranduléś |
Lyndon Baines Johnson, cgnusû méj cuma Lyndon B. Johnson o anc scurtâ in LBJ (Stonewall, 27 'd Agóst dal 1908 - Stonewall, 22 ad Śnar dal 1973, a s lèś /ˈlɪndən ˈbeɪnz ˈdʒɒnsən/ in ingléś) 'l è stâ 'n pulìtic americàṅ dal partî demucràtic. 'L è dvintâ 'l 36śum presidènt di Stat Unî al 22 ad Nuvémbar dal 1963, data dla mòrt ad John Fitzgerald Kennedy masâ in 'n atintâ a Dàllas. Dimóndi ambisióś, c'n i sò 1,93 cm 'd altésa 'l è stâ 'l presidènt americàṅ più élt ad tut dòp Abraham Lincoln.
'L è armàś in carga anc p'r un secónd mandâ pîṅ in fiṅ a 'l 20 ad Śnar dal 1969 quànd 'l à decìś ad ritiràr-as da la pulìtica, stuf e cun di prubléma 'd salùt, sénsa vlēr cumpétar c'n al republicàṅ Richard Nixon. 'L è arcurdâ p'r èsar stâ 'l presidènt di “dirìt sivìl” anc p'r i négar, lò ch'al daśvgnìva da 'l sud, par la lòta a la miśèria e p'r avér ślargâ la quaciadùra dal sistéma sanitàri nasiunàł dand vita a 'l Medicare (p'r i vèć) e a 'l Medicaid (p'r i puvràs) prima dla rifórma dal 2000 ad Barack Obama, 'l Obamacare.
In pulìtica furastéra al s è invéci insaplâ dal tut in dla guèra dal Vietnam.
Nâ in un paiśèṅ dal sèntar dal Tèxas, Lyndon da pìcul al s adàta a far tut i mistēr più pòvar cuma 'l muradōr, al custôd e 'l lavadōr 'd pavimènt. Sò nunòṅ 'l éra 'n cowboy ch'al tgniva adrē a 'l bèsti méntar sò pàd'r al fava 'l cuntadèṅ.
Dvintâ più grand, al s davśìna a la pulìtica laurànd cuma segretàri dal deputâ texàṅ Richard M. Kleberg. Johnson al taca a studiàr léǵ a la Georgetown University, pò al spóśa gl'idéi ad Franklin Delano Roosevelt dand-ag na maṅ p'r al prugràma dal New Deal anc s'in séguit al ténd a lasàr da na banda la cumpunènt liberal par dvintàr un pulìtic ch'al guàrda da piò a 'l sèntar, esénd lò 'n óm dal sud.
In dal 1934 al spóśa la Claudia Alta Taylor dita Lady Bird ch'la gh dà dū fiōli, la Lynda Bird e la Luci Baines.
In dal 1937 Lyndon al vîṅ elèt a la Càmbra di Rapreśentànt ma pò al partìs par la Secónda guèra mundiàla faghénd 'l ufisiàł in marìna. In dal 1949 al dvènta senadōr dal Tèxas baténd p'r 87 vōt su dagnóra un migliòṅ al republicàṅ rasìsta Coke R. Stevenson.
Johnson al tgnarà strica cla carga lè in fiṅ a 'l 3 ad Śnar dal 1961 quànd al senadōr dal Massachusetts John Fitzgerald Kennedy 'l al sarnìs cuma vice par cùrar in dgl'elesiòṅ presidensiàli dal 1960. Johnson 'l éra a 'l cmand dal partî demucràtic da 'l 1953 ma 'l ivâ pardû listés al primàri sèg. Anc se fra i Kennedy, specialmènt Robert, e lò i rapòrt i n éran minga tant bòṅ, a s pōl dar che John 'l àppia ciamâ lò par dar-ag na maṅ a muciàr sù di vōt in dal sud. E i vōt da cal bandi là i rìvan dabòṅ in Tèxas, in Luiśiàna, in Arkànsas, in Geòrgia, in Carulìna dal Nòrd e in Carulìna dal Sud, mént'r al Missisìpi e 'l Alabàma i ìvan vutâ invéci p'r un demucràtic di suo, Harry F. Byrd.
Batû al republicàṅ Richard Nixon, al 20 ad Śnar dal 1961 Lyndon al dvènta acsè vice-presidènt di Stat Unî.
Al 22 ad Nuvémbar dal 1963 al presidènt Kennedy al mōr cupâ mént'r al giràva in màchina p'r al stradi 'd Dàllas insém a sò mujér, la Jackie Kennedy, e a 'l guvenrnadōr dal Tèxas John Connally ch'l armàgn frî gravemènt. A sparàr-ag 'l è 'n èx militàr ciamâ Lee Harvey Oswald. Lyndon al dvènta presidènt a 'l sò pòst cla nòt lè giurànd in d'l aparéć ch'l éra drē a purtàr al cadàv'r a Washington.
A 2 ad Luj dal 1964 Johnson al firma la léǵ su i dirìt sivìl p'r i négar cun 'l ajùt deciśìṿ di republicàṅ (specialmènt qvéi dal nòrd e dla còsta òvest) parchè vint di vint-i-òṅ senadōr demucràtic dixie i gh'ìvan vutâ cóntar méntar qvéi di àtar stat i éran tut da la sò banda (a part òṅ su quarànta-siē).
In di elesiòṅ presidensiàli dal 1964 cóntar Barry Goldwater, Johnson 'l è bòṅ ad purtàr a cà 'l 61,1% di vōt e tut i stat a part 'l Ariśòna, al stat ad cà dal sò rivàl, e 'l sud ad Dixie Land da la Luiśiàna a la Carulìna dal Sud, ch'i gh vòltan al spali in blòc dòp che lò 'l iva firmâ al “Civil Rights Act of 1964”, dand i dirìt sivìl anc a i négar. Johnson 'l è stâ acsè 'l ùnic candidâ demucràtic dla stòria a vìns'r in Alàska e 'l ùltim dal sò partî a vìns'r in Dakòta dal Nòrd, Dakòta dal Sud, Idaho, Kànsas, Nebràska, Oklahoma, Utah e Wyoming.
Cunfermâ presidènt a la granda, Lyndon al dà vita a 'n prugèt ciamâ “Great Society” (Sucietà Granda) par cumbàtar la puvertà e l'ingiustìstia rasiàla tirànd fóra di bèsi par finansiàr l'istrusiòṅ, dand anc dal bórsi 'd studi, la salùt pùblica e i traspòrt.
In camp èstar al dà fidùcia a 'l generàl William Westmoreland par dar-ag dèntar cun la guèra in Vietnam. Tròp tard al s rénd cònt dal śbali pruànd a far la paś sénsa sucès. Johnson al decìd acsè ad dar-'g a muć cun la pulìtica c'n un dascōrs televiśìṿ a la nasiòṅ in dal Mars dal 1968 e 'l tórna a vìv'r in dal sò ranch a Stonewall in du 'l murà sinc an dòp p'r un atàc ad cōr dòp ch'l iva tacâ incóra a fumàr anc s'l iva patî 'n infàrt.
Wikiquote contiene citazioni di o su Lyndon B. Johnson
Wikimedia Commons contiene file multimediali su Lyndon B. JohnsonSeamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
