Matélda ed Canòsa
From Wikipedia, the free encyclopedia
Matélda (Matilde in italiân - Mathildes in latèin medievêl ) ed Canòsa (di Canossa in italiân) l’é stêda fevdatâria medievêla, e ‘n'ardèinta sustgnidōra dal Papêt ind la lôta pr’ al j invistidûri.
Artécol in dialèt arzân
«
Corde pio flagrans Mathildis lucida lampas. Arma voluntatem, famulos, gazam proprianque, excitat, expendit, instigat, proelia gessit. Singula si fingam, quae fecit nobilis ista, carmina sic crescens, sunt ut numero sine stelle. »
(Vita Mathildis - Donizone)
«
Matélda tôrsa luşèinta ch' al brûşa in un cōr devōt. L' à alvê êrmi, volontê e sódit, l'à spèiş cun generoşitê al só tesōr principèsch, l'à inascarî e condòt batâli. Se duvés numinêr óna a 'd óna al j ôpri ch' l' à fât stà Sgnōra, i vêrs che duvré scréver a srén un bèl pô di pió, a srén acsé tânt ch' an 's prén mia cuntêr cme al strèli. »
(ARZ)
Matélda l’é nêda a Mântva int al 1046 e l’é môrta a Bundèin ed Runcōr (Rezōl) al 24 lòj 1115.
La gh’îva bèle da la nâsita i tétol ed cuntèsa, duchèsa, marchèişa e dôp l’é dvintêda Regîna d'Itâlia, dal 1111, quând l’é stêda incurunêda ind al castèl ed Bianèl (Rèz) da l'imperadōr Enrico V.