Το ω-6 λιπαρό οξύ (ολογρ.: ωμέγα-6 λιπαρό οξύ) είναι ένα πολυακόρεστο λιπαρό οξύ που έχει ένα διπλό δεσμό στην n-6 θέση, δηλαδή στον έκτο δεσμό μετρώντας από το μεθυλικό άκρο.[1] [2]
Το λινελαϊκό οξύ (18:2, n-6) θεωρείται ένα από τα απαραίτητα λιπαρά οξέα που δεν συντίθενται στο ανθρώπινο σώμα. Τα κύτταρα των θηλαστικών δεν διαθέτουν το ένζυμο ωμέγα-3 αποκορεστάση που συνθέτει τα ωμέγα-6 λιπαρά οξέα. Επειδή τα ω-3 και ω-6 ανταγωνίζονται ως υποστρώματα των ίδιων ενζύμων, είναι σημαντικό να εξετάζεται η αναλογία ω-3/ω-6 σε μία δίαιτα.[3]
Τα ω-6 είναι πρόδρομες ουσίες για τη σύνθεση ενδοκανναβινοειδών, λιποξινών, και συγκεκριμένα εικοσανοειδών.
Οι ιατρικές έρευνες βρήκαν συσχέτιση (που δεν συνεπάγεται αιτιότητα) ανάμεσα στην υπερκατανάλωση ω-6 από φυτικά έλαια και ανθρώπινων ασθενειών. Με βιοχημικές έρευνες διαπιστώθηκε ότι η ρύπανση του αέρα, τα βαρέα μέταλλα, το κάπνισμα, το παθητικό κάπνισμα, οι λιποπολυσακχαρίτες, τα παράγωγα υπεροξειδίων των λιπιδίων (που βρίσκονται σε φυτικά έλαια, ψημένα καρύδια και ψημένους ελαιώδεις σπόρους) και άλλες εξωγενείς τοξίνες διεγείρουν φλεγμονώδη αντίδραση στα κύτταρα, που ενεργοποιεί το ένζυμο κυκλοξυγενάση-2 COX-2 για παραγωγή προσταγλανδινών από αραχιδονικό οξύ. Κατόπιν της δράσης τους, το ανοσοποιητικό σύστημα ενεργοποιείται για αντιμετώπιση κυτταρικής βλάβης. Μετά την κυτταρική επιδιόρθωση εκκρίνονται αντι-φλεγμονώδη μόρια (όπως λιποξίνες & προστακυκλίνη) για τη λήξη της φλεγμονής.[4][5][6][7][8][9][10][11][12][13][14][15]
Πολλά φάρμακα επεμβαίνουν στο στάδιο μετατροπής του αραχιδονικού οξέος (20:4n-6) των κυτταρικών μεμβρανών προς ω-6 προσταγλανδίνη και ω-6 λευκοτριένια για αντιφλεγμονώδη δράση σε αθηροσκλήρωση, άσθμα, αρθρίτιδα, αγγειακή νόσο, θρόμβωση, ανοσοποιητικές-φλεγμονώδεις διεργασίες, και μετάσταση όγκου. Οι ανταγωνιστικές αλληλεπιδράσεις με τα ωμέγα-3 λιπαρά οξέα επηρεάζουν τη σχετική αποθήκευση, κινητοποίηση, μετατροπή και δράση των πρόδρομων εικοσανοειδών.
Οι ιατρικές έρευνες δείχνουν ότι η αυξημένη πρόσληψη ω-6 από σπορέλαια συγκριτικά προς ορισμένα ω-3 ίσως αυξήσει την πιθανότητα για κάποιες ασθένειες.[16][17][18]
Στις σύγχρονες Δυτικές δίαιτες οι λόγοι των αναλογιών ω-6/ω-3 είναι 10 - 30 με μέση τιμή 15 -16,7. Πιστεύεται ότι οι άνθρωποι εξελίχθηκαν με δίαιτες 1:1 και η βέλτιστη αναλογία είναι 4 ή λιγότερο,[19] αν και ορισμένες πηγές προτείνουν έως και 1.[20] Μία αναλογία 2-3 είχε αντιφλεγμονώδη δράση σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα. Μία αναλογία 5 ωφέλησε ασθενείς με άσθμα ενώ μια αναλογία 10 είχε αρνητικές επιπτώσεις. Μία αναλογία 2,5 περιόρισε την αύξηση των κυττάρων σε πάσχοντος από καρκίνο του παχέος εντέρου, ενώ μια αναλογία 4 είχε μηδενική δράση.
Η αυξημένη πρόσληψη ω-6 από φυτικά έλαια παρεμποδίζει την ωφέλιμη για την υγεία δράση των ω-3, εν μέρει επειδή ανταγωνίζονται για το ίδια περιορισμένα ένζυμα. Αύξηση της αναλογίας ω-6 προς ω-3 στη διατροφή μετατοπίζει τη φυσιολογική κατάσταση των ιστών προς παθογένεση πολλών ασθενειών.[21]
Η χρόνια υπερπαραγωγή των ω-6 εικοσανοειδών σχετίζεται με αρθρίτιδα, φλεγμονή και καρκίνο. Πολλά από τα φάρμακα που αντιμετωπίζουν αυτές τις καταστάσεις δρουν αναστέλλοντας τις δράσεις του ενζύμου κυκλοξυγενάση-2 COX-2.[22] Η διαδικασία σύνθεσης και δράσης ω-6 προσταγλανδινών από ω-6 αραχιδονικά οξέα είναι ταχύτερη από την ανταγωνιστική διαδικασία σύνθεσης και δράσης ω-3 ορμονών από ω-3 εικοσαπενταενοϊκό οξύ.[23] Οι αναστολείς των κυκλοξυγενασών COX-1 και COX-2 είναι φάρμακα με αντιφλεγμονώδη και αναλγητική δράση.[24] Οι αναστολείς του ενζύμου λιποξυγενάση LOX, που αναστέλλουν τη σύνθεση λευκοτριενίων από αραχιδονικό οξύ, είναι αντιασθματικά φάρμακα.[25][26] Πολλά φάρμακα για τη μανία και τη διπολική διαταραχή δρουν επεμβαίνοντας στις αλυσιδωτές αντιδράσεις του αραχιδονικού οξέος στον εγκέφαλο.[27]
Η συνιστώμενη αναλογία ω-6/ω-3 για κατανάλωση είναι 1:1,[28] αλλά οι περισσότερες δίαιτες των ανθρώπων έχουν αναλογίες 16:1, κυρίως από φυτικά έλαια. [29] Η τροφή σίτισης του ζωικού κεφαλαίου επηρεάζει την θρεπτική αξία του κρέατος.[30] Για παράδειγμα, κατόπιν σύγκρισης του βόειου κρέατος που προέρχεται από ζώα σιτισμένα με χόρτα ή σιτηρά βρέθηκε ότι οι αγελάδες που βόσκησαν χόρτα είχαν καλύτερες αναλογίες ω-6/ω-3 και προτιμώνται από τους διατροφολόγους. Η σύγχρονη γεωργία ασχολείται με τέτοιες απλές αλλαγές που επηρεάζουν την ποιότητα της παραγωγής.
| Ονομασία | Ονομασία λιπιδίου | Χημική ονομασία |
|---|---|---|
| Λινελαϊκό οξύ (LA) | 18:2 (n−6) | όλα-cis-9,12-δεκαοκταδιενοϊκό οξύ |
| Γάμμα-λινολενικό οξύ (GLA) | 18:3 (n−6) | όλα-cis-6,9,12-δεκαοκτατριενοϊκό οξύ |
| Καλεντικό οξύ | 18:3 (n−6) | 8E,10E,12Z-δεκαοκτατριενοϊκό οξύ |
| Εικοσαδιενοϊκό οξύ | 20:2 (n−6) | όλα-cis-11,14-εικοσαδιενοϊκό οξύ |
| Δίχομο-γάμμα-λινολενικό οξύ(DGLA) | 20:3 (n−6) | όλα-cis-8,11,14-εικοσατριενοϊκό οξύ |
| Αραχιδονικό οξύ (AA, ARA) | 20:4 (n−6) | όλα-cis-5,8,11,14-εικοσατετραενοϊκό οξύ |
| Εικοσαδιδιενοϊκό οξύ | 22:2 (n−6) | όλα-cis-13,16-εικοσιδυαδιενοϊκό οξύ |
| Αδρενικό οξύ | 22:4 (n−6) | όλα-cis-7,10,13,16-εικοσιδυατετραενοϊκό οξύ |
| Όσμποντ οξύ | 22:5 (n−6) | όλα-cis-4,7,10,13,16-εικοσιδυαπενταενοϊκό οξύ |
Τα 4 κοινά μαγειρικά έλαια (ελαιοφοίνικα, σόγια, ελαιοκράμβη, ηλίανθος) παρέχουν πάνω από 100 εκατ. τόνους ετησίως, εκ των οποίων 32 εκατ. τόνους ω-6 λινελαϊκό οξύ και 4 εκατ. τόνους ω-3 άλφα-λινολενικό οξύ.[31]
Στις διατροφικές πηγές των ωμέγα-6 λιπαρών οξέων περιλαμβάνονται:[32]
- πουλερικά
- αυγά
- καρύδια
- αποφλοιωμένοι σπόροι σουσαμιού
- δημητριακά
- σκληρό σιτάρι
- ψωμιά ολικής αλέσεως
- τα περισσότερα φυτικά έλαια
- σπορέλαιο σταφυλιών
- έλαιο ηράνθεμου
- μπουράντζα
- σπορέλαιο φραγκοστάφυλων
- Λινέλαιο
- κραμβέλαιο ή κανόλα
- λάδι κάνναβης
- σογιέλαιο
- βαμβακέλαιο
- ηλιέλαιο
- αραβοσιτέλαιο
- λάδι κνήκου
- σπόροι κολοκύθας
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
