Ωορρηξία

Η ωορρηξία ή ωοθυλακιορρηξία είναι η απελευθέρωση ωαρίων από τις ωοθήκες. Στις γυναίκες, αυτό το συμβάν συμβαίνει όταν τα ωοθυλάκια σπάνε και απελευθερώνουν τα δευτερεύοντα ωοθηκικά κύτταρα.^[1] Μετά την ωορρηξία, κατά τη διάρκεια της ωχρινικής φάσης, το ωάριο θα είναι διαθέσιμο για γονιμοποίηση από το σπέρμα. Επιπλέον, το εσωτερικό τμήμα της μήτρας (ενδομήτριο) γίνεται παχύτερο για να μπορεί να παραλάβει το γονιμοποιημένο ωάριο. Εάν δεν συμβεί σύλληψη, η επένδυση της μήτρας καθώς και το ωάριο θα απορριφθούν κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως.^[2]

Ωοθυλάκιο έτοιμο να απελευθερώσει το ωοκύτταρο

Διαδικασία

Η ωορρηξία συμβαίνει περίπου στα μέσα του εμμηνορροϊκού κύκλου, μετά την ωοθυλακική φάση, και ακολουθείται από την ωχρινική φάση. Σημειώστε ότι η ωορρηξία χαρακτηρίζεται από απότομη αύξηση των επιπέδων της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH) και της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH), που προκύπτει από την κορύφωση των επιπέδων των οιστρογόνων κατά τη διάρκεια της ωοθυλακικής φάσης.

Η ωορρηξία συμβαίνει περίπου στα μέσα του εμμηνορροϊκού κύκλου, μετά την ωοθυλακική φάση. Οι ημέρες κατά τις οποίες μια γυναίκα είναι πιο γόνιμη μπορούν να υπολογιστούν με βάση την ημερομηνία της τελευταίας εμμήνου ρύσεως και τη διάρκεια ενός τυπικού εμμηνορροϊκού κύκλου.^[3][4] Οι λίγες ημέρες που περιβάλλουν την ωορρηξία (από περίπου τις ημέρες 10 έως 18 ενός κύκλου 28 ημερών), αποτελούν την πιο γόνιμη φάση.^[5][6][7][8] Ο χρόνος από την αρχή της τελευταίας εμμήνου ρύσεως (LMP) έως την ωορρηξία είναι, κατά μέσο όρο, 14,6^[9] ημέρες, αλλά με σημαντική διακύμανση μεταξύ των γυναικών και μεταξύ των κύκλων σε κάθε μεμονωμένη γυναίκα, με συνολικό διάστημα πρόβλεψης 95% από 8,2 έως 20,5^[9] ημέρες.

Η διαδικασία της ωορρηξίας ελέγχεται από τον υποθάλαμο του εγκεφάλου και μέσω της απελευθέρωσης ορμονών που εκκρίνονται στον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης, της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH) και της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH).^[10] Στην προ ωορρηξική (γνωστή και ως παραγωγική ή ωοθυλακική) φάση του εμμηνορροϊκού κύκλου, το ωοθυλάκιο υποβάλλεται σε σειρά μετασχηματισμών, η οποία διεγείρεται από την FSH. Αφού γίνει αυτό, μια οπή που ονομάζεται στίγμα θα σχηματιστεί στο ωοθυλάκιο και το δευτερεύον ωοκύτταρο θα αφήσει το ωοθυλάκιο μέσω αυτής της οπής. Η ωορρηξία πυροδοτείται από την απότομη αύξηση της ποσότητας FSH και LH που απελευθερώνεται από την υπόφυση. Κατά τη διάρκεια της ωχρινικής (ή εκκριτικής) φάσης, το δευτερεύον ωοκύτταρο μετακινείται μέσω των σαλπίγγων προς τη μήτρα. Εάν γονιμοποιηθεί από σπερματοζωάριο, το γονιμοποιημένο δευτερογενές ωοκύτταρο ή ωάριο μπορεί να εμφυτευτεί εκεί 6-12 ημέρες αργότερα.^[11]

Ωοθυλακική φάση

Η ωοθυλακική φάση (ή η πολλαπλασιαστική φάση) είναι η φάση του εμμηνορροϊκού κύκλου κατά την οποία ωριμάζουν τα ωοθυλάκια. Η ωοθυλακική φάση διαρκεί από την αρχή της εμμήνου ρύσεως έως την έναρξη της ωορρηξίας.^[12][13]

Για να είναι επιτυχής η ωοθυλακιορρηξία, το ωάριο πρέπει να υποστηρίζεται από το ακτινωτό στέμμα (θήκη) και τα κοκκιώδη κύτταρα. Τα τελευταία υφίστανται μια περίοδο πολλαπλασιασμού και βλεννοποίησης. Η βλεννοποίηση είναι η έκκριση ενός κοκτέιλ πλούσιου σε υαλουρονικό οξύ που διασκορπίζει και συγκεντρώνει το κυτταρικό δίκτυο σωρών σε μια κολλώδη μήτρα γύρω από το ωάριο, που ονομάζεται άντρο. Αυτό το δίκτυο παραμένει με το ωάριο μετά την ωορρηξία και έχει αποδειχθεί ότι είναι απαραίτητο για τη γονιμοποίηση.^[14][15]

Ωορρηξία

Τα επίπεδα των οιστρογόνων κορυφώνονται προς το τέλος της ωοθυλακικής φάσης. Αυτό, με θετική ανάδραση, προκαλεί αύξηση των επιπέδων της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH) και της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH). Αυτό διαρκεί από 24 έως 36 ώρες και έχει ως αποτέλεσμα τη ρήξη των ωοθυλακίων, προκαλώντας την απελευθέρωση του ωοκυττάρου από την ωοθήκη.^[16]

Μέσω ενός καταρράκτη μεταγωγής σήματος που ξεκινά από την LH, η οποία ενεργοποιεί τα προφλεγμονώδη γονίδια μέσω του δευτερεύοντος αγγελιοφόρου cAMP, εκκρίνονται πρωτεολυτικά ένζυμα από το ωοθυλάκιο που υποβαθμίζουν τον ωοθυλακικό ιστό, σχηματίζοντας μια τρύπα που ονομάζεται στίγμα. Το δευτερεύον ωοκύτταρο φεύγει από την τρύπα του ωοθυλακίου και μετακινείται προς την περιτοναϊκή κοιλότητα μέσω του στίγματος, όπου πιάνεται από τους κροσσούς στο άκρο της σάλπιγγας. Αφού εισέλθει στη σάλπιγγα, το ωοκύτταρο ωθείται κατά μήκος των σαλπίγγων από βλεφαρίδες, ξεκινώντας το ταξίδι του προς τη μήτρα.^[10]

Μέχρι αυτή τη στιγμή, το ωοκύτταρο έχει ολοκληρώσει τη μείωση Ι, αποδίδοντας δύο κύτταρα: το μεγαλύτερο δευτερεύον ωοκύτταρο που περιέχει όλο το κυτταροπλασματικό υλικό και ένα μικρότερο, ανενεργό πρώτο πολικό σώμα. Η μείωση II ακολουθεί αμέσως, αλλά θα σταματήσει στη μετάφαση και έτσι θα παραμείνει μέχρι τη γονιμοποίηση. Η άτρακτος της δεύτερης μειοτικής διαίρεσης εμφανίζεται τη στιγμή της ωορρηξίας. Εάν δεν συμβεί γονιμοποίηση, το ωάριο θα εκφυλιστεί μεταξύ 12 και 24 ωρών μετά την ωορρηξία.^[17] Περίπου 1-2% των ωορρηξιών απελευθερώνουν περισσότερα από ένα ωάρια. Αυτή η τάση αυξάνεται με την ηλικία της μητέρας. Η γονιμοποίηση δύο διαφορετικών ωαρίων από δύο διαφορετικά σπερματοζωάρια έχει ως αποτέλεσμα ετεροζυγωτικά δίδυμα.^[10]

Ωχρινική φάση

Το ωοθυλάκιο έχει φτάσει στο τέλος της διάρκειας ζωής του. Χωρίς το ωοκύτταρο, το ωοθυλάκιο διπλώνει προς τα μέσα στον εαυτό του, μετασχηματιζόμενο σε ωχρό σωμάτιο, ένα στεροειδογόνο σύμπλεγμα κυττάρων που παράγει οιστρογόνα και προγεστερόνη. Αυτές οι ορμόνες διεγείρουν τους ενδομήτριους αδένες να ξεκινήσουν τον πολλαπλασιασμό του ενδομητρίου, τη θέση της εμβρυϊκής ανάπτυξης εάν συμβεί εμφύτευση. Η δράση της προγεστερόνης αυξάνει τη βασική θερμοκρασία του σώματος κατά ένα τέταρτο έως μισό βαθμό Κελσίου (μισό έως ένα βαθμό Φαρενάιτ). Το ωχρό σωμάτιο συνεχίζει αυτή την παρακρινή δράση για το υπόλοιπο του εμμηνορροϊκού κύκλου, διατηρώντας το ενδομήτριο, πριν αποσυντεθεί σε ουλώδη ιστό κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως.^[18]

Κλινική εικόνα

Πιθανότητα γονιμοποίησης ανά ημέρα σε σχέση με την ωορρηξία^[19]

Η έναρξη της ωορρηξίας μπορεί να ανιχνευθεί με σημάδια που δεν διακρίνονται εύκολα εκτός από την ίδια τη γυναίκα που έχει ωορρηξία, επομένως οι άνθρωποι λέγεται ότι έχουν κρυφή ωορρηξία. Σε πολλά είδη ζώων υπάρχουν διακριτικά σήματα που υποδεικνύουν την περίοδο που το θηλυκό είναι γόνιμο. Έχουν προταθεί αρκετές εξηγήσεις για να εξηγήσουν την κρυφή ωορρηξία στους ανθρώπους.

Τα θηλυκά κοντά στην ωορρηξία βιώνουν αλλαγές στην τραχηλική βλέννα και στη βασική θερμοκρασία του σώματός τους. Επιπλέον, πολλά θηλυκά εμφανίζουν δευτερεύοντα σημάδια γονιμότητας όπως πόνο που σχετίζεται με την ωορρηξία και αυξημένη αίσθηση όσφρησης και μπορούν να αισθανθούν την ακριβή στιγμή της ωορρηξίας.^[20][21] Ωστόσο, ο πόνος στο μέσο κύκλο μπορεί επίσης να μην οφείλεται στην ωορρηξία, αλλά σε άλλους παράγοντες όπως κύστεις, ενδομητρίωση, σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ή έκτοπη κύηση.^[22] Άλλα πιθανά σημάδια ωορρηξίας περιλαμβάνουν ευαίσθητο στήθος, φούσκωμα και κράμπες, αν και αυτά τα συμπτώματα δεν αποτελούν εγγύηση ότι πραγματοποιείται ωορρηξία.^[23][24]

Πολλές γυναίκες εμφανίζουν αυξημένη σεξουαλική επιθυμία αρκετές ημέρες αμέσως πριν την ωορρηξία.^[25] Μια μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι γυναίκες βελτιώνουν την ελκυστικότητα του προσώπου τους κατά τη διάρκεια της ωορρηξίας.^[26]

Διαταραχές

Οι διαταραχές της ωορρηξίας ταξινομούνται ως διαταραχές της εμμήνου ρύσεως και περιλαμβάνουν την ολιγοωορρηξία και την ανωορρηξία:

• Η ολιγοωορρηξία είναι σπάνια ή ακανόνιστη ωορρηξία (συνήθως ορίζεται ως κύκλοι μεγαλύτεροι από 36 ημέρες ή λιγότεροι από 8 κύκλοι το χρόνο)
• Ανωορρηξία είναι η απουσία ωορρηξίας όταν θα ήταν φυσιολογικά αναμενόμενη (σε μια μεταεμμηναρχική, προεμμηνοπαυσιακή γυναίκα). Η ανωορρηξία συνήθως εκδηλώνεται ως ακανόνιστη εμμηνόρροια, δηλαδή, απρόβλεπτη μεταβλητότητα των διαστημάτων, της διάρκειας ή της αιμορραγίας. Η ανωορρηξία μπορεί επίσης να προκαλέσει διακοπή της περιόδου (δευτερεύουσα αμηνόρροια) ή υπερβολική αιμορραγία ( δυσλειτουργική αιμορραγία της μήτρας ).

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει αναπτύξει την ακόλουθη ταξινόμηση των διαταραχών της ωορρηξίας:^[27]

• Ομάδα Ι κατά ΠΟΥ: Ανεπάρκεια του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-γοναδικού άξονα
• Ομάδα ΙΙ κατά ΠΟΥ: Δυσλειτουργία του άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-γοναδικού άξονα. Η ομάδα II της ΠΟΥ είναι η πιο κοινή αιτία διαταραχών της ωορρηξίας και το πιο κοινό αιτιολογικό μέλος είναι το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS).^[28]
• Ομάδα III του ΠΟΥ: Ωοθηκική ανεπάρκεια
• Ομάδα IV ΠΟΥ: Υπερπρολακτιναιμία

Πρόκληση ωορρηξίας

Η πρόκληση ωορρηξίας είναι μια πολλά υποσχόμενη τεχνολογία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής για ασθενείς με παθήσεις όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) και η ολιγομηνόρροια. Χρησιμοποιείται επίσης στην εξωσωματική γονιμοποίηση για να ωριμάσουν τα ωοθυλάκια πριν από την ανάκτηση ωαρίων. Συνήθως, η διέγερση των ωοθηκών χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την πρόκληση ωορρηξίας για την τόνωση του σχηματισμού πολλαπλών ωαρίων. Ορισμένες πηγές^[29] περιλαμβάνουν την πρόκληση ωορρηξίας στον ορισμό της διέγερσης των ωοθηκών.

Χαμηλή δόση ανθρώπινης χοριακής γοναδοτροπίνης (HCG) μπορεί να εγχυθεί μετά την ολοκλήρωση της διέγερσης των ωοθηκών. Η ωορρηξία θα συμβεί μεταξύ 24-36 ωρών μετά την ένεση HCG.^[29]

Αντίθετα, η επαγόμενη ωορρηξία σε ορισμένα είδη ζώων συμβαίνει φυσικά, η ωορρηξία μπορεί να διεγερθεί από τη συνουσία.^[30]

Καταστολή ωορρηξίας

Τα συνδυασμένα ορμονικά αντισυλληπτικά αναστέλλουν την ανάπτυξη των ωοθυλακίων και εμποδίζουν την ωορρηξία ως πρωταρχικό μηχανισμό δράσης.^[31] Η δόση αναστολής της ωορρηξίας (OID) ενός οιστρογόνου ή προγεσταγόνου αναφέρεται στη δόση που απαιτείται για τη σταθερή αναστολή της ωορρηξίας στις γυναίκες.^[32]

Στην τεχνολογία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, συμπεριλαμβανομένης της εξωσωματικής γονιμοποίησης, οι κύκλοι όπου προγραμματίζεται η διακολπική ανάκτηση ωαρίων απαιτούν γενικά την καταστολή της ωορρηξίας, επειδή δεν είναι πρακτικά εφικτή η συλλογή ωαρίων μετά την ωορρηξία. Για το σκοπό αυτό, η ωορρηξία μπορεί να κατασταλεί είτε από έναν αγωνιστή GnRH είτε από έναν ανταγωνιστή GnRH, με διαφορετικά πρωτόκολλα ανάλογα με το ποια ουσία χρησιμοποιείται.

Παραπομπές

1. Ovulation Test Αρχειοθετήθηκε 2016-05-02 στο Wayback Machine. at Duke Fertility Center. Retrieved July 2, 2011
2. Young, Barbara (2006). Wheater's Functional Histology: A Text and Colour Atlas (5th έκδοση). Elsevier Health Sciences. σελ. 359. ISBN 9780443068508. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2013.
3. «Ovulation Calculator». What to Expect (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2021.
4. «How to Chart Your Menstrual Cycle». WebMD (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2021.
5. «Natural Methods of Contraception». Practice of Fertility Control: A Comprehensive Manual, 7/e. Elsevier India. 2007. σελ. 49. ISBN 9788131211502. Η παράμετρος |access-date= χρειάζεται |url= (βοήθεια)
6. Allen, Denise (2004). Managing Motherhood, Managing Risk: Fertility and Danger in West Central Tanzania. University of Michigan Press. σελίδες 132–133. ISBN 9780472030279. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2013.
7. Rosenthal, Martha (2012). Human Sexuality: From Cells to Society. Cengage Learning. σελ. 322. ISBN 9780618755714. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2013.
8. Nichter, Mark· Nichter, Mimi (1996). «Cultural Notions of Fertility in South Asia and Their Influence on Sri Lankan Family Planning Practices». Στο: Nichter, Mark, επιμ. Anthropology & International Health: South Asian Case Studies. Psychology Press. σελίδες 8–11. ISBN 9782884491716. Η παράμετρος |access-date= χρειάζεται |url= (βοήθεια)
9. «Ultrasound instead of last menstrual period as the basis of gestational age assignment». Ultrasound in Obstetrics & Gynecology 1 (3): 212–9. May 1991. doi:10.1046/j.1469-0705.1991.01030212.x. PMID 12797075.
10. Marieb, Elaine (2013). Anatomy & physiology. Benjamin-Cummings. σελ. 915. ISBN 9780321887603.
11. «Time of implantation of the conceptus and loss of pregnancy». The New England Journal of Medicine 340 (23): 1796–9. June 1999. doi:10.1056/NEJM199906103402304. PMID 10362823.
12. Littleton, Lynna A.· Engebretson, Joan C. (14 Οκτωβρίου 2004). Maternity Nursing Care. Cengage Learning. σελ. 195. ISBN 9781401811921. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2013.
13. Gupta, Ramesh C. (2011). Reproductive and Developmental Toxicology. Academic Press. σελ. 22. ISBN 9780123820334. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2013.
14. «Can You Get Pregnant after Ovulation?». coveville.com. 3 Φεβρουαρίου 2015. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Ιουνίου 2018. Ανακτήθηκε στις 3 Φεβρουαρίου 2015.
15. «Fertilization: your pregnancy week by week». medicalnewstoday.com. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2016.
16. «The Endocrine System». Encyclopedia of Human Body Systems. 1. Greenwood. 2010. σελίδες 201–202. ISBN 9780313391750. Η παράμετρος |access-date= χρειάζεται |url= (βοήθεια)
17. «Ovarian ultrasonography highlights precision of symptoms of ovulation as markers of ovulation». British Medical Journal 292 (6535): 1562. June 1986. doi:10.1136/bmj.292.6535.1562. PMID 3087519. PMC 1340563. https://archive.org/details/sim_british-medical-journal_1986-06-14_292_6535/page/n21.
18. «Usually, it occurs between the 10th and 20th day of your menstrual cycle». momjunction. http://www.momjunction.com/ovulation-calculator/. Ανακτήθηκε στις 26 July 2016.
19. «Day-specific probabilities of clinical pregnancy based on two studies with imperfect measures of ovulation». Human Reproduction 14 (7): 1835–9. July 1999. doi:10.1093/humrep/14.7.1835. PMID 10402400. https://archive.org/details/sim_human-reproduction_1999-07_14_7/page/1835.
20. «Lower olfactory threshold during the ovulatory phase of the menstrual cycle». Biological Psychology 63 (3): 269–79. July 2003. doi:10.1016/S0301-0511(03)00076-0. PMID 12853171. https://archive.org/details/sim_biological-psychology_2003-07_63_3/page/269.
21. Beckmann, Charles R.B., επιμ. (2010). Obstetrics and Gynecology. Lippincott Williams & Wilkins. σελίδες 306–307. ISBN 9780781788076. Ανακτήθηκε στις 9 Νοεμβρίου 2013.
22. «Ovulation Pain: Symptoms, Causes & Pain Relief». Cleveland Clinic. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2021.
23. «Am I Ovulating? How to Spot the Signs». WebMD (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2021.
24. «Ovulation cramps: Symptoms and what they mean for fertility». www.medicalnewstoday.com (στα Αγγλικά). 18 Ιουνίου 2020. Ανακτήθηκε στις 29 Ιουλίου 2021.
25. «Women's sexual experience during the menstrual cycle: identification of the sexual phase by noninvasive measurement of luteinizing hormone». Journal of Sex Research 41 (1): 82–93. February 2004. doi:10.1080/00224490409552216. PMID 15216427. https://archive.org/details/sim_journal-of-sex-research_2004-02_41_1/page/82.
26. «Female facial attractiveness increases during the fertile phase of the menstrual cycle». Proc Biol Sci 271 (Suppl 5:S): 270–2. August 2004. doi:10.1098/rsbl.2004.0174. PMID 15503991.
27. Page 54 in: McVeigh, Enda· Guillebaud, John (2008). Oxford handbook of reproductive medicine and family planning. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-920380-2.
28. Baird, D. T.; Balen, A.; Escobar-Morreale, H. F.; Evers, J. L. H.; Fauser, B. C. J. M.; Franks, S.; Glasier, A.; Homburg, R. και άλλοι. (2012). «Health and fertility in World Health Organization group 2 anovulatory women». Human Reproduction Update 18 (5): 586–99. doi:10.1093/humupd/dms019. PMID 22611175.
29. IVF.com > Ovulation Induction Αρχειοθετήθηκε 2012-02-26 στο Wayback Machine. Retrieved on Mars 7, 2010
30. «Neuroendocrine regulation of GnRH release in induced ovulators». Frontiers in Neuroendocrinology 21 (3): 220–62. July 2000. doi:10.1006/frne.2000.0198. PMID 10882541. http://orbi.ulg.ac.be/handle/2268/91368.
31. Nelson, Anita L.· Cwiak, Carrie (2011). «Combined oral contraceptives (COCs)». Στο: Hatcher, Robert A., επιμ. Contraceptive technology (20th revised έκδοση). New York: Ardent Media. σελίδες 249–341. ISBN 978-1-59708-004-0. pp. 257–258
32. «Ovulation inhibition doses of progestins: a systematic review of the available literature and of marketed preparations worldwide». Contraception 84 (6): 549–57. December 2011. doi:10.1016/j.contraception.2011.04.009. PMID 22078182.