η ρήξη ενός ωοθυλακίου και η αποβολή του ωαρίου από τη φλοιώδη ουσία μιας ωοθήκης From Wikipedia, the free encyclopedia
Η ωορρηξία ή ωοθυλακιορρηξία είναι η απελευθέρωση ωαρίων από τις ωοθήκες. Στις γυναίκες, αυτό το συμβάν συμβαίνει όταν τα ωοθυλάκια σπάνε και απελευθερώνουν τα δευτερεύοντα ωοθηκικά κύτταρα.[1] Μετά την ωορρηξία, κατά τη διάρκεια της ωχρινικής φάσης, το ωάριο θα είναι διαθέσιμο για γονιμοποίηση από το σπέρμα. Επιπλέον, το εσωτερικό τμήμα της μήτρας (ενδομήτριο) γίνεται παχύτερο για να μπορεί να παραλάβει το γονιμοποιημένο ωάριο. Εάν δεν συμβεί σύλληψη, η επένδυση της μήτρας καθώς και το ωάριο θα απορριφθούν κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως.[2]
Η ωορρηξία συμβαίνει περίπου στα μέσα του εμμηνορροϊκού κύκλου, μετά την ωοθυλακική φάση. Οι ημέρες κατά τις οποίες μια γυναίκα είναι πιο γόνιμη μπορούν να υπολογιστούν με βάση την ημερομηνία της τελευταίας εμμήνου ρύσεως και τη διάρκεια ενός τυπικού εμμηνορροϊκού κύκλου.[3][4] Οι λίγες ημέρες που περιβάλλουν την ωορρηξία (από περίπου τις ημέρες 10 έως 18 ενός κύκλου 28 ημερών), αποτελούν την πιο γόνιμη φάση.[5][6][7][8] Ο χρόνος από την αρχή της τελευταίας εμμήνου ρύσεως (LMP) έως την ωορρηξία είναι, κατά μέσο όρο, 14,6[9] ημέρες, αλλά με σημαντική διακύμανση μεταξύ των γυναικών και μεταξύ των κύκλων σε κάθε μεμονωμένη γυναίκα, με συνολικό διάστημα πρόβλεψης 95% από 8,2 έως 20,5[9] ημέρες.
Η διαδικασία της ωορρηξίας ελέγχεται από τον υποθάλαμο του εγκεφάλου και μέσω της απελευθέρωσης ορμονών που εκκρίνονται στον πρόσθιο λοβό της υπόφυσης, της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH) και της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH).[10] Στην προ ωορρηξική (γνωστή και ως παραγωγική ή ωοθυλακική) φάση του εμμηνορροϊκού κύκλου, το ωοθυλάκιο υποβάλλεται σε σειρά μετασχηματισμών, η οποία διεγείρεται από την FSH. Αφού γίνει αυτό, μια οπή που ονομάζεται στίγμα θα σχηματιστεί στο ωοθυλάκιο και το δευτερεύον ωοκύτταρο θα αφήσει το ωοθυλάκιο μέσω αυτής της οπής. Η ωορρηξία πυροδοτείται από την απότομη αύξηση της ποσότητας FSH και LH που απελευθερώνεται από την υπόφυση. Κατά τη διάρκεια της ωχρινικής (ή εκκριτικής) φάσης, το δευτερεύον ωοκύτταρο μετακινείται μέσω των σαλπίγγων προς τη μήτρα. Εάν γονιμοποιηθεί από σπερματοζωάριο, το γονιμοποιημένο δευτερογενές ωοκύτταρο ή ωάριο μπορεί να εμφυτευτεί εκεί 6-12 ημέρες αργότερα.[11]
Η ωοθυλακική φάση (ή η πολλαπλασιαστική φάση) είναι η φάση του εμμηνορροϊκού κύκλου κατά την οποία ωριμάζουν τα ωοθυλάκια. Η ωοθυλακική φάση διαρκεί από την αρχή της εμμήνου ρύσεως έως την έναρξη της ωορρηξίας.[12][13]
Για να είναι επιτυχής η ωοθυλακιορρηξία, το ωάριο πρέπει να υποστηρίζεται από το ακτινωτό στέμμα (θήκη) και τα κοκκιώδη κύτταρα. Τα τελευταία υφίστανται μια περίοδο πολλαπλασιασμού και βλεννοποίησης. Η βλεννοποίηση είναι η έκκριση ενός κοκτέιλ πλούσιου σε υαλουρονικό οξύ που διασκορπίζει και συγκεντρώνει το κυτταρικό δίκτυο σωρών σε μια κολλώδη μήτρα γύρω από το ωάριο, που ονομάζεται άντρο. Αυτό το δίκτυο παραμένει με το ωάριο μετά την ωορρηξία και έχει αποδειχθεί ότι είναι απαραίτητο για τη γονιμοποίηση.[14][15]
Τα επίπεδα των οιστρογόνων κορυφώνονται προς το τέλος της ωοθυλακικής φάσης. Αυτό, με θετική ανάδραση, προκαλεί αύξηση των επιπέδων της ωχρινοτρόπου ορμόνης (LH) και της ωοθυλακιοτρόπου ορμόνης (FSH). Αυτό διαρκεί από 24 έως 36 ώρες και έχει ως αποτέλεσμα τη ρήξη των ωοθυλακίων, προκαλώντας την απελευθέρωση του ωοκυττάρου από την ωοθήκη.[16]
Μέσω ενός καταρράκτη μεταγωγής σήματος που ξεκινά από την LH, η οποία ενεργοποιεί τα προφλεγμονώδη γονίδια μέσω του δευτερεύοντος αγγελιοφόρου cAMP, εκκρίνονται πρωτεολυτικά ένζυμα από το ωοθυλάκιο που υποβαθμίζουν τον ωοθυλακικό ιστό, σχηματίζοντας μια τρύπα που ονομάζεται στίγμα. Το δευτερεύον ωοκύτταρο φεύγει από την τρύπα του ωοθυλακίου και μετακινείται προς την περιτοναϊκή κοιλότητα μέσω του στίγματος, όπου πιάνεται από τους κροσσούς στο άκρο της σάλπιγγας. Αφού εισέλθει στη σάλπιγγα, το ωοκύτταρο ωθείται κατά μήκος των σαλπίγγων από βλεφαρίδες, ξεκινώντας το ταξίδι του προς τη μήτρα.[10]
Μέχρι αυτή τη στιγμή, το ωοκύτταρο έχει ολοκληρώσει τη μείωση Ι, αποδίδοντας δύο κύτταρα: το μεγαλύτερο δευτερεύον ωοκύτταρο που περιέχει όλο το κυτταροπλασματικό υλικό και ένα μικρότερο, ανενεργό πρώτο πολικό σώμα. Η μείωση II ακολουθεί αμέσως, αλλά θα σταματήσει στη μετάφαση και έτσι θα παραμείνει μέχρι τη γονιμοποίηση. Η άτρακτος της δεύτερης μειοτικής διαίρεσης εμφανίζεται τη στιγμή της ωορρηξίας. Εάν δεν συμβεί γονιμοποίηση, το ωάριο θα εκφυλιστεί μεταξύ 12 και 24 ωρών μετά την ωορρηξία.[17] Περίπου 1-2% των ωορρηξιών απελευθερώνουν περισσότερα από ένα ωάρια. Αυτή η τάση αυξάνεται με την ηλικία της μητέρας. Η γονιμοποίηση δύο διαφορετικών ωαρίων από δύο διαφορετικά σπερματοζωάρια έχει ως αποτέλεσμα ετεροζυγωτικά δίδυμα.[10]
Το ωοθυλάκιο έχει φτάσει στο τέλος της διάρκειας ζωής του. Χωρίς το ωοκύτταρο, το ωοθυλάκιο διπλώνει προς τα μέσα στον εαυτό του, μετασχηματιζόμενο σε ωχρό σωμάτιο, ένα στεροειδογόνο σύμπλεγμα κυττάρων που παράγει οιστρογόνα και προγεστερόνη. Αυτές οι ορμόνες διεγείρουν τους ενδομήτριους αδένες να ξεκινήσουν τον πολλαπλασιασμό του ενδομητρίου, τη θέση της εμβρυϊκής ανάπτυξης εάν συμβεί εμφύτευση. Η δράση της προγεστερόνης αυξάνει τη βασική θερμοκρασία του σώματος κατά ένα τέταρτο έως μισό βαθμό Κελσίου (μισό έως ένα βαθμό Φαρενάιτ). Το ωχρό σωμάτιο συνεχίζει αυτή την παρακρινή δράση για το υπόλοιπο του εμμηνορροϊκού κύκλου, διατηρώντας το ενδομήτριο, πριν αποσυντεθεί σε ουλώδη ιστό κατά τη διάρκεια της εμμήνου ρύσεως.[18]
Η έναρξη της ωορρηξίας μπορεί να ανιχνευθεί με σημάδια που δεν διακρίνονται εύκολα εκτός από την ίδια τη γυναίκα που έχει ωορρηξία, επομένως οι άνθρωποι λέγεται ότι έχουν κρυφή ωορρηξία. Σε πολλά είδη ζώων υπάρχουν διακριτικά σήματα που υποδεικνύουν την περίοδο που το θηλυκό είναι γόνιμο. Έχουν προταθεί αρκετές εξηγήσεις για να εξηγήσουν την κρυφή ωορρηξία στους ανθρώπους.
Τα θηλυκά κοντά στην ωορρηξία βιώνουν αλλαγές στην τραχηλική βλέννα και στη βασική θερμοκρασία του σώματός τους. Επιπλέον, πολλά θηλυκά εμφανίζουν δευτερεύοντα σημάδια γονιμότητας όπως πόνο που σχετίζεται με την ωορρηξία και αυξημένη αίσθηση όσφρησης και μπορούν να αισθανθούν την ακριβή στιγμή της ωορρηξίας.[20][21] Ωστόσο, ο πόνος στο μέσο κύκλο μπορεί επίσης να μην οφείλεται στην ωορρηξία, αλλά σε άλλους παράγοντες όπως κύστεις, ενδομητρίωση, σεξουαλικώς μεταδιδόμενα νοσήματα ή έκτοπη κύηση.[22] Άλλα πιθανά σημάδια ωορρηξίας περιλαμβάνουν ευαίσθητο στήθος, φούσκωμα και κράμπες, αν και αυτά τα συμπτώματα δεν αποτελούν εγγύηση ότι πραγματοποιείται ωορρηξία.[23][24]
Πολλές γυναίκες εμφανίζουν αυξημένη σεξουαλική επιθυμία αρκετές ημέρες αμέσως πριν την ωορρηξία.[25] Μια μελέτη κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι γυναίκες βελτιώνουν την ελκυστικότητα του προσώπου τους κατά τη διάρκεια της ωορρηξίας.[26]
Οι διαταραχές της ωορρηξίας ταξινομούνται ως διαταραχές της εμμήνου ρύσεως και περιλαμβάνουν την ολιγοωορρηξία και την ανωορρηξία:
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει αναπτύξει την ακόλουθη ταξινόμηση των διαταραχών της ωορρηξίας:[27]
Η πρόκληση ωορρηξίας είναι μια πολλά υποσχόμενη τεχνολογία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής για ασθενείς με παθήσεις όπως το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS) και η ολιγομηνόρροια. Χρησιμοποιείται επίσης στην εξωσωματική γονιμοποίηση για να ωριμάσουν τα ωοθυλάκια πριν από την ανάκτηση ωαρίων. Συνήθως, η διέγερση των ωοθηκών χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με την πρόκληση ωορρηξίας για την τόνωση του σχηματισμού πολλαπλών ωαρίων. Ορισμένες πηγές[29] περιλαμβάνουν την πρόκληση ωορρηξίας στον ορισμό της διέγερσης των ωοθηκών.
Χαμηλή δόση ανθρώπινης χοριακής γοναδοτροπίνης (HCG) μπορεί να εγχυθεί μετά την ολοκλήρωση της διέγερσης των ωοθηκών. Η ωορρηξία θα συμβεί μεταξύ 24-36 ωρών μετά την ένεση HCG.[29]
Αντίθετα, η επαγόμενη ωορρηξία σε ορισμένα είδη ζώων συμβαίνει φυσικά, η ωορρηξία μπορεί να διεγερθεί από τη συνουσία.[30]
Τα συνδυασμένα ορμονικά αντισυλληπτικά αναστέλλουν την ανάπτυξη των ωοθυλακίων και εμποδίζουν την ωορρηξία ως πρωταρχικό μηχανισμό δράσης.[31] Η δόση αναστολής της ωορρηξίας (OID) ενός οιστρογόνου ή προγεσταγόνου αναφέρεται στη δόση που απαιτείται για τη σταθερή αναστολή της ωορρηξίας στις γυναίκες.[32]
Στην τεχνολογία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, συμπεριλαμβανομένης της εξωσωματικής γονιμοποίησης, οι κύκλοι όπου προγραμματίζεται η διακολπική ανάκτηση ωαρίων απαιτούν γενικά την καταστολή της ωορρηξίας, επειδή δεν είναι πρακτικά εφικτή η συλλογή ωαρίων μετά την ωορρηξία. Για το σκοπό αυτό, η ωορρηξία μπορεί να κατασταλεί είτε από έναν αγωνιστή GnRH είτε από έναν ανταγωνιστή GnRH, με διαφορετικά πρωτόκολλα ανάλογα με το ποια ουσία χρησιμοποιείται.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
