From Wikipedia, the free encyclopedia
Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης είναι το ψευδώνυμο με το οποίο κυκλοφόρησαν τέσσερις πραγματείες και δέκα επιστολές, έργα πιθανότατα ενός άγνωστου Σύριου μοναχού του 5ου αιώνα, ο οποίος ήταν εκκλησιαστικός συγγραφέας με έντονες επιρροές από τη νεοπλατωνική φιλοσοφία. Ενώ τα έργα του θεωρούνται από τα δημοφιλέστερα έργα της χριστιανικής γραμματείας, ο συγγραφέας, που κρύβεται πίσω από το όνομα του Χριστιανού του 1ου αιώνα Διονύσιου που αναφέρεται τις Πράξεις των Αποστόλων, παραμένει εντελώς άγνωστος.
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Ψευδο-Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης | |
---|---|
"Ο Διονύσιος Αρεοπαγίτης και η Έκλειψη Ηλίου", σε πίνακα ζωγραφικής, του 1541, του Γάλλου ζωγράφου Antoine Caron (1521–1599). | |
Γενικές πληροφορίες | |
Γέννηση | |
Χώρα πολιτογράφησης | Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία |
Θρησκεία | Ορθόδοξη Εκκλησία |
Εκπαίδευση και γλώσσες | |
Ομιλούμενες γλώσσες | αρχαία ελληνικά |
Πληροφορίες ασχολίας | |
Αξιοσημείωτο έργο | De Coelesti Hierarchia |
Περίοδος ακμής | 5ος αιώνας[1] - 6ος αιώνας[1] |
Σχετικά πολυμέσα | |
Το 500 μ.Χ. περίπου εμφανίστηκαν, πιθανόν στη Συρία, κάποια ψευδεπίγραφα συγγράμματα στην ελληνική που εμφάνιζαν τον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη ως συγγραφέα τους, τα οποία προέρχονταν από έναν Χριστιανό νεοπλατωνιστή με τάσεις προς τον μονοφυσιτισμό και τον μυστικισμό. Στα έργα του αυτοαποκαλείται «Διονύσιος ο Πρεσβύτερος», υπαινισσόμενος ότι ήταν ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης, ο μαθητής του Απόστολου Παύλου. Τελικά αυτός ο Σύρος νεοπλατωνικός (μάλλον σύγχρονος του Βοήθιου, 480–524 μ.Χ.) κατέληξε να αποκαλείται «Ψευδο-Διονύσιος».
Υπό το ψευδώνυμο αυτό εμφανίζεται μια δογματική, αποτελούμενη από τέσσερα ανεξάρτητα έργα (πραγματείες) που τιτλοφορούνται:
Συμπλήρωμα των παραπάνω 4 πραγματειών είναι και οι 10 διασωθείσες σύντομες επιστολές που ο ίδιος ο συγγραφέας απευθύνει προς τους μαθητές των Αποστόλων Τιμόθεο, Τίτο, Σωσίπατρο, Πολύκαρπο και προς τον Ευαγγελιστή Ιωάννη που βρισκόταν υπό περιορισμό στη Πάτμο.
Σε αυτά τα έργα επιχειρείται ο συγκερασμός της πλατωνικής φιλοσοφίας με τον χριστιανισμό. Η επιτυχία τους ήταν πολύ μεγάλη και επηρέασαν έντονα τη φιλοσοφική και θεολογική σκέψη σε όλη τη διάρκεια του Μεσαίωνα. Ο όσιος Μάξιμος ο Ομολογητής έγραψε εκτενή σχόλια και στην ουσία αποκάθαρε τα έργα από την υποψία αιρετικών δοξασιών.
Η πρώτη έντυπη έκδοση των παραπάνω πραγματειών έγινε στη Φλωρεντία το 1516 που ακολούθησαν και πολλές άλλες. Στην Ελληνική Πατρολογία του Μιν ανατυπώθηκαν στην εκ Βενετίας γενόμενη έκδοση του 1755 και περιελήφθηκαν στον 3ο και 4ο τόμο. Σε αυτά τα εκδοθέντα συγγράμματα ο συγγραφέας φέρεται να κάνει μνεία και για άλλα έργα, που όμως δεν έχουν διασωθεί:
Κατόπιν και των παραπάνω οι πραγματείες του Ψευδο-Διονύσιου του Αρεοπαγίτη αριθμούνται σε οκτώ, εκ των οποίων διασώθηκαν οι τέσσερις.
Μέχρι το πρώτο τέταρτο του 6ου αιώνα τα συγγράμματα αυτά ήταν άγνωστα. Φαίνεται να εμφανίστηκαν κατά πρώτον σε κάποια θεολογική συζήτηση μεταξύ των Ορθοδόξων και των Σεβηριανών μετριοπαθών χριστιανών, δηλαδή των μονοφυσιτών που έγινε το 533 στην Κωνσταντινούπολη. Οι οπαδοί του Σεβήρου, μονοφυσίτες, προς υποστήριξη των απόψεών τους μεταχειρίστηκαν χωρία αυτών των συγγραμμάτων θεωρώντας ως πραγματικό συγγραφέα τον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη. Ο προεδρεύων όμως της συνόδου της Εφέσου Υπάτιος (ύπατος το 500) αμφισβήτησε τη γνησιότητά τους και κατέδειξε πως ήταν αδύνατον αυτά να τα είχε συντάξει ο φερόμενος ως συγγραφέας τους[2].
Οι αμφιβολίες αυτές με τον καιρό λησμονήθηκαν και, όπως ήταν φυσικό, άρχισαν να διαδίδονται σε Ανατολή και Δύση ταχύτατα αφού μέσω αυτών συνδεόταν η παλαιότερη αρχαία φιλοσοφία με τη νεότερη χριστιανική. Έτσι ο Μάξιμος ο Ομολογητής τα ερμήνευσε και υποστήριξε τη γνησιότητά τους, ενώ ο Ιωάννης ο Σκυθοπολίτης έγραψε επ' αυτών σχόλια και ο Παχυμέρης (13ος αιώνας) τα παράφρασε. Επίσης στη συριακή γλώσσα μεταφράστηκαν από τον Αβά Ιλδουΐνο.
Ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Μιχαήλ Γ', λόγω της εξαιρετικής τιμής που έτρεφε στον Διονύσιο τον Αρεοπαγίτη, που εσφαλμένα θεωρείτο ως απόστολος της Γαλατίας, όταν επισκέφθηκε το Παρίσι, πρόσφερε στον βασιλέα της Γαλλίας έναν κώδικα που περιείχε ίσως μέρος αυτών των συγγραμμάτων και που μεταφράστηκαν κατόπιν εντολής του βασιλιά της Γαλλίας Καρόλου του Φαλακρού από τον Ιωάννη Εριγένα. Και αυτά ακριβώς είναι που διασώθηκαν μέχρι σήμερα.
Οι σημαντικότεροι λόγοι αμφισβήτησης ότι αυτά τα κείμενα τα έγραψε ο Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης είναι:
Τα παραπάνω πείθουν πως ο αληθινός συγγραφέας ζούσε στη Συρία και έγραψε στο τέλος περίπου του 5ου με αρχές του 6ου αιώνα.
Στο ερώτημα ποιος ήταν τελικά ο συγγραφέας αυτών των κειμένων οι διάφοροι ερευνητές τον αναζήτησαν μεταξύ των Ορθοδόξων, άλλοι μεταξύ των «αιρετικών» και άλλοι πάλι μεταξύ των Ελλήνων νεοπλατωνικών (εθνικών) και μάλιστα μεταξύ των τότε «ιερέων» του Διονύσου! Πάντως τελευταία κατά την άποψη του αειμνήστου Κωνσταντίνου Δυοβουνιώτη η γνώμη του Γκρίγκερ ότι ο συγγραφέας των έργων αυτών είναι δυνατόν να είναι ο Διονύσιος ο Γάζης φίλος του Πέτρου του Ίβηρος, μονοφυσίτη επισκόπου Μαϊουμά (που πέθανε το 487) φαίνεται άξια κάθε προσοχής.
Εκτός από την επικρατούσα άποψη ότι τα Αρεοπαγιτικά έργα ανήκουν στον Ψευδο-Διονύσιο του Ε΄ αιώνα, υπάρχει και η άποψη ότι ανήκουν πράγματι στον Αθηναίο Διονύσιο Αρεοπαγίτη του Α΄ αιώνα. Η δημοσιοποίησή τους έγινε κατά τον 6ον αιώνα. Τότε εκφράστηκαν κάποιες αμφιβολίες για τα έργα αυτά, αλλά σύντομα αναγνωρίστηκαν ως απολύτως γνήσια από όλους τους Βυζαντινούς θεολόγους και συγγραφείς. Σε ολόκληρη την ιστορία του Βυζαντίου ουδέποτε αμφισβητήθηκε η γνησιότητά τους. Οι αμφισβητήσεις ξεκίνησαν στη Δύση κατά τον Μεσαίωνα.
Η άποψη της γνησιότητος εκφράστηκε και στο ΣΤ΄ Θεολογικό Συνέδριο, το οποίο διοργάνωσε στη Ναύπακτο τον Οκτώβριο του 2020 ο Μητροπολίτης κ. Ιερόθεος. [3] Σε σχέση με τα επιχειρήματα που προβάλλονται για να αποδείξουν ότι τα συγγράμματα αυτά δεν είναι γνήσια, από τους εισηγητές του Συνεδρίου υποστηρίχθηκαν τα εξής:
Στο Συνέδριο της Ναυπάκτου παρουσιάστηκαν και δύο άλλα σχετικά έργα, του π. Δανιήλ Pupaza [9] και του Γιώργου Ι. Αλεξάνδρου. [10] Και σ’ αυτά υποστηρίζεται η άποψη της γνησιότητος των Αρεοπαγιτικών συγγραμμάτων.
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.