χημικό στοιχείο From Wikipedia, the free encyclopedia
Το χλωριούχο αργίλιο είναι ανόργανη χημική ένωση με χημικό τύπο AlCl3. Είναι η κύρια χημική ένωση των στοιχείων Αργίλιο (αλουμίνιο) και χλώριο. Είναι λευκό κρυσταλλικό στερεό, αλλά τα δείγματά του έχουν συχνά κίτρινο χρώμα επειδή περιέχουν ίχνη τριχλωριούχου σιδήρου. Το χλωριούχο αργίλιο τήκεται και βράζει σε σχετικώς χαμηλές θερμοκρασίες. Παράγεται και καταναλώνεται από τον άνθρωπο κυρίως κατά τη διαδικασία παραγωγής αλουμινίου, αλλά μεγάλες ποσότητες χρησιμοποιούνται και σε άλλες δραστηριότητες της χημικής βιομηχανίας. Το AlCl3 αναφέρεται συχνά ως οξύ κατά Lewis. Αποτελεί παράδειγμα ανόργανης ενώσεως που «πυρολύεται» σε μέτρια θερμοκρασία, μεταβαλλόμενο αντιστρεπτά από διμερές σε μονομερές.
| Χλωριούχο αργίλιο | |
|---|---|
 | |
 | |
| Γενικά | |
| Όνομα IUPAC | Χλωριούχο αργίλιο |
| Άλλες ονομασίες | χλωριούχο αλουμίνιο, τριχλωριούχο αργίλιο |
| Χημικά αναγνωριστικά | |
| Χημικός τύπος | AlCl3 |
| Μοριακή μάζα | 133,34 amu (άνυδρο) 241,43 amu (ένυδρο) |
| Αριθμός CAS | 7446-70-0 (άνυδρο) 10124-27-3 (ένυδρο) |
| SMILES | Cl[Al](Cl)Cl |
| InChI | 1S/Al.3ClH/h;3*1H/q+3;;;/p-3 |
| Αριθμός RTECS | BD0530000 |
| Αριθμός UN | LIF1N9568Y |
| PubChem CID | 25147460 |
| ChemSpider ID | 22445 |
| Δομή | |
| Κρυσταλλική δομή στερεού | μονοκλινές, mS16 |
| Φυσικές ιδιότητες | |
| Σημείο τήξης | 192,4 °C (άνυδρο) 100 °C (ένυδρο) |
| Σημείο βρασμού | 120 °C (ένυδρο) |
| Πυκνότητα | 2,48 gr/cm3 (άνυδρο) 1,3 gr/cm3 (ένυδρο) |
| Διαλυτότητα στο νερό | 43,9 gr/100 ml (0 °C) 45,8 gr/100 ml (20 °C) 49 gr/100 ml (100 °C) |
| Διαλυτότητα σε άλλους διαλύτες | διαλυτό στο υδρογόνο, αιθανόλη, χλωροφόρμιο, τετραχλωράνθρακα, ελαφρώς διαλυτό στο βενζόλιο |
| Τάση ατμών | 133,3 Pa (99 °C) 13,3 kPa (151 °C) |
| Εμφάνιση | λευκό ή υποκίτρινο κρυσταλλικό στερεό |
| Χημικές ιδιότητες | |
| Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος (25°C, 100 kPa). | |
Το AlCl3 λαμβάνει τρεις διαφορετικές δομές ανάλογα με τη θερμοκρασία και την κατάσταση (στερεό ή υγρό). Το στερεό χλωριούχο αργίλιο αποτελείται από φυλλοειδείς πυκνές κυβικές διαστρωματώσεις. Σε αυτή τη δομή τα άτομα Al επιδεικνύουν οκταεδρική μοριακή γεωμετρία. Σε τήγμα η ένωση έχει τη μορφή διμερούς: Al2Cl6. Αυτή η μεταβολή στη δομή σχετίζεται με τη μικρότερη πυκνότητα του υγρού (1,78 gr/cm3 έναντι 2,48 του στερεού). Τα διμερή Al2Cl6 υπάρχουν και ως ατμοί. Σε υψηλότερες θερμοκρασίες, τα διμερή διίστανται σε τριγωνικά επίπεδα μόρια AlCl3, που είναι δομικώς ανάλογα με αυτά του BF3. Το υγρό χλωριούχο αργίλιο δεν είναι τόσο καλός αγωγός του ηλεκτρισμού[1] όσο άλλα αλογονίδια, όπως το χλωριούχο νάτριο.
Η ένυδρη μορφή της ουσίας περιέχει 6 μόρια νερού ανά μόριο AlCl3 , αποτελούμενη από οκταεδρικά κέντρα [Al(H2O)6]3+ και εξισορροπούντα ιόντα χλωρίου, που συνδέονται με το κατιόν με δεσμούς υδρογόνου.[2]
Το άνυδρο χλωριούχο αργίλιο είναι ένα ισχυρό οξύ κατά Lewis, ικανό για αντιδράσεις προσθήκης ακόμα και με ασθενείς βάσεις κατα Lewis, όπως η διφαινυλμεθανόνη και το μεσιτυλένιο.[3] Με παρουσία ιόντων χλωρίου, σχηματίζει τετραχλωροαργιλικά ανιόντα AlCl4−.
Το χλωριούχο αργίλιο αντιδρά με τα υδρίδια του ασβεστίου και του μαγνησίου μέσα σε τετραϋδροφουράνιο, σχηματίζοντας τετραϋδροαργιλικές ενώσεις.
Το χλωριούχο αργίλιο είναι πολύ υγροσκοπικό. Αχνίζει σε υγρό αέρα και συρίζει όταν αναμιγνύεται με υγρό νερό, καθώς τα ιόντα χλωρίου αντικαθίστανται από μόρια νερού στο κρυσταλλικό πλέγμα για να σχηματίσουν την ένυδρη μορφή [Al(H2O)6]Cl3 (επίσης λευκή έως υποκίτρινη στο χρώμα). Η άνυδρη μορφή δεν μπορεί να ανακτηθεί με θέρμανση, καθώς χάνεται HCl, αφήνοντας υδροξείδιο του αργιλίου ή αλουμίνα (οξείδιο του αργιλίου):
Με ισχυρή θέρμανση (περίπου 400 °C), σχηματίζεται οξείδιο του αργιλίου από το υδροξείδιο του αργιλίου:
Τα υδατικά διαλύματα του AlCl3 είναι ιοντικά, και επομένως καλοί αγωγοί του ηλεκτρισμού. Τέτοια διαλύματα είναι όξινα, κάτι που δείχνει τη μερική υδρόλυση του ιόντος Al3+. Οι σχετικές αντιδράσεις μπορούν να περιγραφούν απλουστευμένα ως εξής:
Τα υδατικά διαλύματα συμπεριφέρονται παρόμοια με άλλα άλατα του αλουμινίου που περιέχουν ένυδρα ιόντα Al3+ , δίνοντας ένα ζελατινώδες ίζημα υδροξειδίου του αργιλίου όταν αντιδρούν με αραιό υδροξείδιο του νατρίου:
Το χλωριούχο αργίλιο παρασκευάζεται σε βιομηχανική κλίμακα με την εξώθερμη αντίδραση μεταλλικού αλουμινίου με χλώριο ή υδροχλώριο σε θερμοκρασίες μεταξύ 650 και 750 °C:
Το AlCl3 μπορεί επίσης να παραχθεί με αντίδραση απλής αντικαταστάσεως από χλωριούχο χαλκό και μεταλλικό αλουμίνιο:
Περίπου 21 χιλιάδες τόνοι χλωριούχου αργιλίου παράχθηκαν στις ΗΠΑ το 1993, χωρίς να συμπεριλάβουμε τις ποσότητες που καταναλώθηκαν στην παραγωγή αλουμινίου.[4]
Το ένυδρο χλωριούχο αργίλιο παρασκευάζεται με τη διάλυση οξειδίων του αργιλίου σε υδροχλωρικό οξύ. Το μεταλλικό αλουμίνιο επίσης αντιδρά εύκολα με τo υδροχλωρικό οξύ, εκλύοντας αέριο υδρογόνο και αρκετή θερμότητα, αλλά με λίγο παρισσότερη θέρμανση το ένυδρο χλωριούχο αργίλιο διασπάται σε υδροξείδιο του αργιλίου:
Το αργίλιο σχηματίζει και ένα άλλο χλωρίδιο, το μονοχλωριούχο αργίλιο (AlCl), αλλά αυτή είναι μία πολύ ασταθής ένωση και υπάρχει μόνο στην αέρια φάση.
Το AlCl3 βρίσκει εφαρμογή στη χημική βιομηχανία ως καταλύτης για αντιδράσεις Friedel-Crafts, τόσο ακυλιώσεως, όσο και αλκυλιώσεως. Σημαντικά προϊόντα που προκύπτουν από αυτές είναι κάποια απορρυπαντικά και αιθυλοβενζόλιο. Χρησιμεύει επίσης σε αντιδράσεις πολυμερισμού και ισομερισμού υδρογονανθράκων.
Αντίδραση Friedel-Crafts με χλωριούχο αργίλιο είναι και η σύνθεση ανθρακινόνης (για τη βιομηχανία χρωστικών) από βενζόλιο και φωσγένιο. Οι αντιδράσεις αλκυλιώσεως χρησιμοποιούνται ευρύτερα από τις αντιδράσεις ακυλιώσεως, παρότι είναι απαιτητικότερες από τεχνικής πλευράς επειδή είναι βραδύτερες. Για αμφότερες τις κατηγορίες αντιδράσεων, το χλωριούχο αργίλιο, τα υπόλοιπα υλικά και ο εξοπλισμός πρέπει να είναι ξηρά, αν και ίχνη υγρασίας είναι απαραίτητα για την αντίδραση. Γενικό πρόβλημα με την αντίδραση Friedel-Crafts είναι ότι ο καταλύτης χλωριούχου αργιλίου απαιτείται κάποιες φορές σε ακριβείς στοιχειομετρικές ποσότητες, επειδή συμπλέκεται ισχυρά με τα προϊόντα. Αυτή η ιδιότητα δημιουργεί κάποτε μεγάλες ποσότητες διαβρωτικών παραπροϊόντων. Για αυτούς και παρόμοιους λόγους, έχουν αναζητηθεί φιλικότεροι προς το περιβάλλον καταλύτες και η χρήση του χλωριούχου αργιλίου σε μερικές εφαρμογές αντικαθίσταται από ζεόλιθους.
Το AlCl3 μπορεί να χρησιμοποιηθεί επίσης για την εισαγωγή αλδεϋδικών ομάδων σε αρωματικούς δακτυλίους, π.χ. με την αντίδράση Gattermann-Koch, που χρησιμοποιεί μονοξείδιο του άνθρακα, υδροχλώριο και μονοχλωριούχο χαλκό ως συγκαταλύτη.[5]
Υπάρχουν πολλές και ποικίλες άλλες εφαρμογές του χλωριούχου αργιλίου στην οργανική χημεία.[6] Για παράδειγμα, μπορεί να καταλύσει την «αντίδραση Alder-ene», όπως είναι η προσθήκη βουτενόνης σε καρβόνη[7]:
Το AlCl3 χρησιμοποιείται επίσης ευρύτατα για αντιδράσεις πολυμερισμού και ισομερισμού υδρογονανθράκων, με σημαντικά παραδείγματα την παραγωγή αιθυλοβενζολίου, από το οποίο παράγεται στυρένιο και από αυτό το πολυστυρένιο, καθώς και την παραγωγή δωδεκυλοβενζολίου, το οποίο χρησιμεύει στην παραγωγή απορρυπαντικών.
Το χλωριούχο αργίλιο μαζί με αλουμίνιο και με την παρουσία ενός αρενίου μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη σύνθεση διαρενικών μεταλλικών συμπλόκων, π.χ. του διβενζολιοχρωμίου, από κάποια αλογονίδια μετάλλων («σύνθεση Fischer-Hafner»).
Το ένυδρο χλωριούχο αργίλιο έχει λίγες εφαρμογές, αλλά το χλωρυδρικό αργίλιο, δηλαδή άλατα με χημικό τύπο της μορφής AlnCl(3n-m)(OH)m , είναι συνηθισμένο συστατικό αποσμητικών σε μικρές συγκεντρώσεις.[4]
Το χλωριούχο αργίλιο ανήκει στη σημειακή ομάδα D3h στη μονομερή μορφή του και στην D2h στη διμερή μορφή του. Ωστόσο, αμφότερες έχουν μηδενική διπολική ροπή, επειδή οι διπολικές ροπές του δεσμού αλληλοαναιρούνται.
Το άνυδρο AlCl3 αντιδρά έντονα με βάσεις, οπότε χρειάζονται κατάλληλες προφυλάξεις. Αυτούσιο, μπορεί να προκαλέσει ερεθισμό στα μάτια, στο δέρμα, και στο αναπνευστικό σύστημα (αν το εισπνεύσουμε).[8]
Επίσης, το χλωριούχο αργίλιο έχει νευροτοξική δράση.[9][10][11][12]
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
