Σάντα Μαρία ιν Κοσμεντίν

Η βασιλική της Σάντα Μαρία ιν Κοσμεντίν ή της Ελληνικής Σχολής, ιταλ. basilica di Santa Maria in Cosmentin ή de Scola Graeca, βρίσκεται στο διαμέρισμα (rione) της Ρίπα. Είναι γνωστή για ένα μαρμάρινο ανάγλυφο, το Στόμα της αλήθειας, για τον τάφο του Ρωμαίου Αλφάνους και για το κρανίο του Αγ. Βαλεντίνου.

Σάντα Μαρία ιν Κοσμεντίν
Είδος	ελάσσονα βασιλική
Αρχιτεκτονική	ρομανική αρχιτεκτονική
Διεύθυνση	Piazza Bocca della Verità 18, 00186 Roma
Γεωγραφικές συντεταγμένες
Θρήσκευμα	Καθολικισμός
Θρησκευτική υπαγωγή	Επισκοπή της Ρώμης
Διοικητική υπαγωγή	Roma Capitale
Τοποθεσία	Ripa
Χώρα	Ιταλία[1]
Έναρξη κατασκευής	6ος αιώνας
Γενικές διαστάσεις	40 μέτρα × 20 μέτρα
Προστασία	ιταλικό πολιτισμικό αγαθό[1]
Ιστότοπος
Επίσημος ιστότοπος
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Ιστορία

Σύμφωνα με τον Βυζαντινό ιστορικό Ανδρέα Οικονόμου η εκκλησία ιδρύθηκε τον 6ο αι., στη μέση της Ελληνικής κοινότητας στη Ρώμη. Το ελληνικό τμήμα της πόλης αναφερόταν ως Σκόλα Γκραίκα. Ο ναός αφιερώθηκε στην Παρθένο Μαρία, που λατρευόταν ως Θεοτόκος (Μήτηρ Θεού) στην Κωνσταντινούπολη της εποχής. Η ονομασία ιν Κοσμεντίν προέρχεται από το Κοσμίδιον, προάστιο της Κωνσταντινούπολης, βόρεια και εκτός των τειχών, που είχε τον ναό του Αγ. Κοσμά (το όνομα του αγίου προέρχεται από το κόσμος, στολίδι).

Ο ναός κτίστηκε τον 8ο αι. κατά τη Βυζαντινή παποσύνη -όταν οι πάπες επικυρωνόταν από την Κωνσταντινούπολη (537-752)- επάνω από τα κατάλοιπα του Templum Herculis Pompeiani στην Αγορά του Bοός (Forum Boarium) και το Statio Annonae, που ήταν ένα από τα κέντρα διαμοιρασμού φαγητού της αρχαίας Ρώμης (άλλο ένα είναι στο Θέατρο του Μπάλμπους). Ήταν Διακονείο, δηλ. μέρος όπου δινόταν ελεημοσύνες στους πένητες και άρμοζε ένα τέτοιο ίδρυμα να κτιστεί δίπλα σε σταθμό της Ρωμαϊκής Annona.

Μία επιγραφή του 8ου αι. στην εκκλησία καταγράφει ότι ο Ευστάθιος, τελευταίος Βυζαντινός δούκας της Ρώμης (π.752-756) έκανε δωρεά εκτεταμένες ιδιοκτησίες για την υπηρεσία του ναού προς τους ενδεείς. Η ίδια επιγραφή αναφέρει επίσης μία δωρεά από κάποιον Γεώργιο και τον αδελφό του Δαυίδ.

Αρχιτεκτονική

Στο προστώο (νάρθηκα) στα δυτικά της εκκλησίας βρίσκεται το Στόμα της Αλήθειας (la Bocca della Verità), ένα αρχαίο ανάγλυφο πρόσωπο, που θεωρείται ότι ήταν σκέπασμα αποστραγγιστικού φρεατίου. Ένας θρύλος λέει, πως αν κάποιος θέσει το χέρι του στο στόμα του ανάγλυφου και ορκιστεί ψευδώς, το στόμα κλείνει κόβοντάς του το χέρι. Δεν έχει πιστοποιηθεί τέτοιο συμβάν.

Το κωδωνοστάσιο της εκκλησίας είναι το υψηλότερο μεσαιωνικό της Ρώμης.

Το τωρινό εσωτερικό έχει τρία κλίτη: το κύριο κλίτος χωρίζεται με δύο κιονοστοιχίες από τα πλαϊνά. Η κάθε κιονοστοιχία αποτελείται από 3 κίονες - πεσσό - 3 κίονες - πεσσό - 3 κίονες. Στους πλαϊνούς τοίχους είναι μέσα κτισμένοι κίονες του παλαιού Statio Anonae. Άλλα κομμάτια του αρχαίου κτηρίου μπορεί να δει κάποιος στην κρύπτη. Οι ζωγραφιές είναι από τον 8ο ως τον 12ο αι., σε τρεις επιστρώσεις και διατηρούνται στο άνω μέρος του κύριου κλίτους και στο ημιθόλιο του ιερού. Ο ναός έχει ένα εξαίρετο με μαρμαροθετήματα δάπεδο με την τεχνική των Κοσμάτι. Ο χώρος της χορωδίας είναι από τον 13ο αι., ενώ ο κύριος βωμός είναι ένα μεγάλο κομμάτι ερυθρού γρανίτη του 1123. Η Πασχαλινή λαμπάδα είναι του 13ου αι.

Το ιερό φυλάσσει ένα πολύτιμο ψηφιδωτό του 8ου αι., που ήλθε εδώ από την παλαιά βασιλική του Αγ. Πέτρου. Από την ανακαίνιση του 18ου αι. μπορούμε να δούμε το παρεκκλήσιο της Σταύρωσης και το Βαπτιστήριο. Σε έναν πλαϊνό βωμό, στα αριστερά του ναού, φυλάσσεται το στεφανωμένο με άνθη κρανίο, που αποδίδεται στον Άγ. Βαλεντίνο.

Πηγές

• Giovanni Mario Crescimbeni, Stato della basilica diaconale, collegiate, e parrocchiale di S. Maria in Cosmedin di Roma (Roma: Antonio de' Rossi 1719).
• G. B. Giovenale, La Basilica di S. Maria in Cosmedin (Roma: P. Sansaini, 1927) [Volume 2 of Monografie sulle chiese di Roma].
• Richard Krautheimer, Corpus basilicarum christianarum Romae. The early Christian basilicas of Rome (IV-IX cent.). (Roma: Pontificio Istituto de archeologia cristiana, 1937) [Volume 2 of Monumenti dell'antichità Cristiana].

Δείτε επίσης

• Κατάλογος εκκλησιών στη Ρώμη

Παραπομπές

1. catalogo.beniculturali.it.