Ρούνοι

Ρούνοι ονομάζεται το αρχαίο αλφαβητικό σύστημα γραφής των βόρειων λαών της Ευρώπης, το οποίο η μυθολογική παράδοση αποδίδει στους θεούς και είναι αμφίβολης καταγωγής. Το χρησιμοποιούσαν οι γερμανικοί (και κατ' επέκταση οι σκανδιναβικοί) λαοί, όπως οι Τεύτονες και οι Βίκινγκς, πριν υιοθετήσουν το λατινικό αλφάβητο. Η λέξη ρούνος (rune), με βάση την ινδοευρωπαϊκή ρίζα ru, σημαίνει ψίθυρος, μυστικό. Αυτό συνεπάγεται και από την πρωταρχική χρήση που είχαν: η παράδοσή τους ήταν προφορική και μεταδιδόταν από τον σαμάνο ή τον δρυΐδη στον μαθητευόμενο και μόνο. Έτσι η χρήση των ρουνικών συμβόλων ως μέσο απομνημόνευσης των εννοιών και των δοξολογιών παρέμενε σε έναν κλειστό ιερατικό κύκλο. Ακόμη, εικάζεται ότι οι ρούνοι γράφονταν σε ξύλο, το οποίο, πέρα της φθαρτότητός του σε σχέση με την πέτρα και τον πάπυρο, καίγονταν κατά το τέλος της τελετής. Έτσι τα στοιχεία που έχουμε για αυτούς είναι κατά πολύ νεώτερα της χρήσης τους (περίπου στα 200 μ.Χ.), ενώ ασαφή αποσπάσματα έχουμε σε πέτρες της Νορβηγίας ανάγουν τη χρήση του περί το 1300 π.Χ.

Ρουνικό
Είδος	Αλφάβητο
Γλώσσες	Γερμανικές γλώσσες
Χρονική περίοδος	Παλαιότερο Φούθαρκ από τον 2ο αιώνα μ.Χ.
Προέλευση	Φοινικικό Παλαιοιταλικό Ρουνικό
Παράγωγα συστήματα γραφής	Νεώτερο Φούθαρκ Αγγλοσαξονικό Φούθαρκ
ISO 15924	Runr, 211
Κατεύθυνση	Αριστερά προς δεξιά
Ψευδώνυμο Unicode	Runic
Εύρος τιμών Unicode	U+16A0–U+16FF[1]

Προέλευση

Δεν είναι σαφής η προέλευσή τους. Μία θεωρία παριστάνει μια ετρουσκική καταγωγή, μια άλλη προγράφει μια φοινικική προέλευση. Ωστόσο υπάρχει μύθος που εξηγεί τη δημιουργία τους. Στη μυθολογία λέγεται πως ο πατέρας των θεών και ανθρώπων Όντιν, αντίστοιχος του Δία στην ελληνική μυθολογία, διψούσε τόσο για την γνώση που επέλεξε να θυσιαστεί στο Δέντρο του Κόσμου, το Yggdrasill (προφέρεται Ύγκντρασιλλ), για να αποκτήσει όλη τη συμπαντική σοφία, διαπερνώντας με το ακόντιό του τον εαυτό του. Για εννιά μέρες και εννιά νύχτες αιωρείτο ώστε να του αποκαλυφθεί η σοφία αυτή μέσα από τους ρούνους. Όταν το κατάφερε, κατέβηκε από το δένδρο και τους χάραζε, με το δόρυ του Γκούνγκνιρρ, σε όσα μέρη περνούσε.

Ρουνικό αλφάβητο

Το ρουνικό αλφάβητο ονομάζεται Φούθαρκ, λόγω των έξι πρώτων ρούνων. Χωρίζεται σε τρία είδη :

1. το Αρχαίο, που αποτελείται από 24 γράμματα ή σύμβολα.
2. το Γερμανικό, που έχει 22 χαρακτήρες - σύμβολα, και
3. το Αγγλοσαξονικό, αποτελούμενο από 33 γράμματα ή σύμβολα.

Αυτή η διαφοροποίηση εξυπηρετούσε περισσότερο ανάγκες φωνητικές,προσαρμοσμένες στον κάθε λαό, παρά τυχόν φθορά ή αλλοίωση της αλφαβήτου. Είναι σαφές πως το επικρατέστερο ήταν το αρχαίο, αυτό που χρησιμοποιούσε το ιερατείο. Το αρχαίο ρουνικό αλφάβητο διαβαζόταν από αριστερά προς τα δεξιά, κατά το αρχαϊκό πρότυπο ανάγνωσης που διέπει πολλές αρχαίες γλώσσες. Οι χαρακτήρες που το απαρτίζουν είναι χωρισμένοι σε τρεις οικογένειες (ættir, προφέρεται άττερ) και είναι οι εξής, κατά οικογένεια :

• Οικογένεια Φρέυρ - FREYRS ÆTT

1) Φέχου - Fehu Σημασια ρουνου:Πλουτος και βοειδη Προφορα:F

2) Ουρουτζ - Uruz Σημασια ρουνου:Ουρουτζ,ενα ειδος αγριου βοειδους Προφορα:U

3) Θουρισατσ - Thurisaz:ο θεος Θορ και γιγαντας Προφορα:Τh

4) Άνζουτσ - Ansuz: Σημασια:Ενας εκ των Εσιρ Πρφ:A

5) Ραιντο - Reid:Σημασια:Ταξιδι Πρφ:R

6) Καουνατσ - Kaunaz:Σημ:Δαδα Πρφ:K

7) Γκιμπου - Gibu: Σημ:Δωρο Πρφ:G

8) Boυνγιο - Wunjo:Σημ:Ευδαιμονια Πρφ:W

• Οικογένεια Χέιμνταλλ - HEIMDALLRS ÆTT

9) Χάγκλατσ - Hagallaz Σημασια:Χαλαζι:Η

10) Νoουντιρ - Naudir Σημ:Αναγκη πρφ:Ν

11) Ισατσ - Isaz Σημ:Παγος : πρφ:Ι

12) Γιερα - Jera Σημ:Χρονος και σοδια πρφ: J(οπως το γρμ γιοτ)

13) Αιχβατσ - Εihwaz:Σημ:Πουρναρι πρφ:æ (αΪ)

14) Πέρθο - Pertho:Σημ:Μη ξεκαθαρο πρφ:P

15) Αλγκιτσ - Algiz Σημ:Μη ξεκαθαρο Πρφ:Ζ (οπως το γερμανικο τζετ)

16) Σοβουιλο - Sowilo Σημ:Ηλιος Πρφ:S

• Οικογένεια Τυρ - TYRS ÆTT

17) ΤαΪβατσ - Teiwaz:Σημ:Ο θεος Ταιβατσ πρφ:Τ

18) Μπέρκαναν - Berkanan Σημ:Συμηδα πρφ:Β

19) Έχβατσ - Ehwaz Σημ:Αλογο Πρφ:Ε

20) Μανατσ - Mannaz Σημ:Ανδρας πρφ:Μ

21) Λάγκουτσ - Laguz Σημ:Λιμνη πρφ:L

22) Ίνγκβατσ - Ingwaz Σημ:Ο θεος Ινγκβατσ πρφ:ΝΙ

23) Ντάγκατσ - Dagaz:Σημ:μερα Πρφ:D

24) Όθελα - Othala:Κτημα και περιουσια Πρφ:Ο

Υπάρχει και ένα τελευταίο γράμμα - σύμβολο, το Γουίρντ (Wyrd), που φέρει ως σύμβολο το κενό (δηλαδή δεν απεικονίζει τίποτα) και αντιπροσωπεύει το πεπρωμένο. Αυτός ο ρούνος είναι η αρχή όλων των άλλων και δεν ανήκει σε καμία οικογένεια.

Οι ρούνοι ως σύμβολα πληροφορίας μπορούν να αναπαριστούν κάποιο φυσικό φαινόμενο, να έχουν το όνομα ενός ζώου ή αντικειμένου, πόσο μάλλον ενός Θεού.

Είναι φανερό πως χρησιμοποιούνταν για υπερφυσικούς σκοπούς (μαντεία, μαγεία) στην αρχή. Όταν επικράτησε ο χριστιανισμός άρχισε και η, μεθοδευμένη από τους φανατικούς χριστιανούς ιερείς, αλλοίωση της πρωταρχικής τους σημασίας (11ος αιώνας μ.Χ). Άρχισαν να χρησιμοποιούνται στη συγγραφή κειμένων, σώζοντας τη βόρεια μυθολογική παράδοση, και να παίρνουν έτσι τη μορφή ενός συνηθισμένου, και όχι πλέον ιερατικού, αλφαβήτου, χάνοντας ένα μέρος του απόκρυφου περιεχομένου τους. Η Ισλανδία διατήρησε επίσημα τη χρήση των ρούνων μέχρι το 1639, οπότε και απαγορεύτηκε. Ανεπίσημα όμως, ο λαός της υπαίθρου των σκανδιναβικών και γερμανικών περιοχών τους χρησιμοποιεί ακόμη και έως σήμερα.

Πηγές

• Κωτούλας, Ιωάννης, Βίκινγκς, Αθήνα: Περισκόπιο, 2003

Παραπομπές

1. U+16A0, Unicode, http://www.unicode.org/charts/PDF/U16A0.pdf.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Ρούνοι

• Futhark (ancientscripts.com)
• Omniglot Rune
• The Development of Old Germanic Alphabets