Κλαύδιος Πτολεμαίος

Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος (100 - 170) ήταν Ελληνο-Ρωμαίος μαθηματικός, αστρονόμος, γεωγράφος, αστρολόγος και ποιητής ενός επιγράμματος στην Ελληνική Ανθολογία^[2]. Γεννήθηκε στη ρωμαϊκή Αίγυπτο και έζησε στην Αλεξάνδρεια. Το σπουδαιότερο έργο του, Η Μεγίστη (ή Μαθηματική Σύνταξις), σώθηκε στα αραβικά ως Αλμαγέστη και στηρίζεται στις παρατηρήσεις διάφορων προγενέστερων αστρονόμων και ιδίως του Ιππάρχου. Αποτέλεσε ένα από τα κείμενα που έδωσαν ώθηση στην αστρονομία των Αράβων. Επίσης ο Πτολεμαίος ασχολήθηκε με τη μουσική και την οπτική.

Κλαύδιος Πτολεμαίος
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Κλαύδιος Πτολεμαῖος (Αρχαία Ελληνικά)
Γέννηση	100 Πηλούσιον, Αίγυπτος
Θάνατος	170 (70 ετών)[1] Αλεξάνδρεια, Αίγυπτος
Εθνικότητα	Έλληνας της Αιγύπτου/Ρωμαίος
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ερευνητικός τομέας	Μαθηματικά, γεωγραφία, αστρονομία, αστρολογία
Ιδιότητα	Μαθηματικός, αστρονόμος
δεδομένα (π • σ • ε )

Έργο

Σ αυτόν οφείλουμε την πρώτη τεκμηριωμένη χρήση του αριθμού μηδέν.

Μέχρι το 130 μ.Χ. ο Πτολεμαίος, υπό την επίδραση του Ίππαρχου και των Βαβυλωνίων, χρησιμοποιούσε ένα σύμβολο για το μηδέν (ένα μικρό κύκλο με επιγράμμιση) μαζί με εξηνταδικό αριθμητικό σύστημα, χρησιμοποιώντας αλλιώς τους αλφαβητικούς ελληνικούς αριθμούς, Επειδή χρησιμοποιούνταν και μόνο του, όχι μόνο ως ψηφίο κράτησης θέσης, το ελληνιστικό (αυτό) μηδέν ήταν ίσως η πρώτη τεκμηριωμένη χρήση του αριθμού μηδέν (τουλάχιστον) στον Παλαιό Κόσμο.

Ο Πτολεμαίος θεωρούσε τη Γη σφαιρική κι ακίνητη, και μεγαλύτερη απ' όλα τα ουράνια σώματα. Για να εξηγήσει την ανάδρομη κίνηση των πλανητών, εισήγαγε στο γεωκεντρικό μοντέλο των έκκεντρων κύκλων και επικύκλων που είχε ήδη προταθεί από τον Απολλώνιο τον Περγαίο και τον Ίππαρχο, την έννοια του εξισωτικού σημείου ή εξισωτή (equant). Τοποθετώντας έναν παρατηρητή στο εξισωτικό σημείο, τότε αυτός θα βλέπει το σώμα που περιφέρεται γύρω του σε έναν επίκυκλο, να διανύει σε ίσους χρόνους ίσες γωνίες (κάτι που παραπέμπει στον νόμο των ίσων εμβαδών του Κέπλερ). Το μοντέλο αυτό έδινε ικανοποιητικά αποτελέσματα, με σφάλμα της τάξης μόνο λίγων μοιρών, γι' αυτό και επικράτησε για 14 αιώνες.

Στη «Μεγίστη Σύνταξιν» ο Πτολεμαίος καταγράφει μεν το γεωκεντρικό σύστημα του Ίππαρχου, αλλά το συστηματοποιεί και το συνδυάζει με δικές του παρατηρήσεις, με αποτέλεσμα μία πλήρη αστρονομική σύνθεση που περιελάμβανε κατάλογο αστέρων και αστερισμών, ένα προβλεπτικό μοντέλο για τις μελλοντικές θέσεις των ουράνιων σωμάτων και τις μελλοντικές εκλείψεις Ηλίου και Σελήνης, καθώς και μία προτεινόμενη αντίληψη του Σύμπαντος ως ένα σύνολο ομόκεντρων σφαιρών, όπου οι πλανήτες, ο Ήλιος και η Σελήνη κινούνται ο καθένας στην επιφάνεια της δικής του κοσμικής σφαίρας ενώ οι απλανείς αστέρες τοποθετούνται συλλήβδην στην εξώτερη σφαίρα.

Στο έργο του «Γεωγραφία» συλλέγει το σύνολο των γεωγραφικών γνώσεων της εποχής του και το εμπλουτίζει με αναφορές ναυτικών, με αποτέλεσμα μία σχετικά ακριβή περιγραφή της Ευρώπης (με έμφαση βέβαια στην «πολιτισμένη» Μεσόγειο), της βόρειας Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Αραβικής χερσονήσου. Στο μνημειώδες έργο του «Τετράβιβλος» ο Πτολεμαίος συνοψίζει τον κορμό γνώσης της ελληνιστικής μαντικής ωροσκοπικής αστρολογίας σε μία εκτενή, εκλογικευμένη και συστηματοποιημένη επιτομή που ταίριαζε με το γεωκεντρικό σύστημα της Μεγίστης Σύναξης. Ο Πτολεμαίος, ο οποίος θεωρούσε τη μαντική αστρολογία πιθανοκρατικό εργαλείο αλλά όχι αλάνθαστο οδηγό, απέρριπτε άλλους διαδεδομένους τύπους μαντείας όπως η αριθμολογία, ενώ παρέδωσε κι ένα εγχειρίδιο οπτικής και μία μελέτη επάνω στη θεωρία της μουσικής, όπου συμφωνούσε με τους πυθαγόρειους στην αντιστοίχιση μαθηματικών αναλογιών στα μουσικά διαστήματα.

Αντίκτυπος

Quadripartitum, 1622

Ο Πτολεμαίος και ο σύγχρονος του ιατρός Κλαύδιος Γαληνός, ο οποίος συστηματοποίησε μία εκλογικευμένη ιατρική πρακτική που πατούσε στην κληρονομιά του Ιπποκράτη, αποτέλεσαν τις δύο αυθεντίες στον χώρο της φυσικής φιλοσοφίας και πρακτικής που θα συμβουλεύονταν οι κάτοικοι της Μεσογείου για τους επόμενους δεκατέσσερις αιώνες.

Συγγράμματά του στο διαδίκτυο

Μαθηματική Σύνταξις

• Αλμαγέστη Τόμοι Α-ΣΤ
• Αλμαγέστη Τόμοι Α-ΙΓ
• Αλμαγέστη

Γεωγραφική Υφήγησις

• Claudii Ptolemaei Geographia, ed. 1843, tom. I (Τόμοι Α–Δ); 1845, Τόμος Β (Τόμοι Ε–Θ); 1845, Τόμος Γ
• Geographike
• Geographie
• Claudii Ptholemaei Alexandrini liber geographiae cum tabulis et universali figura et cum additione locorum quae a recentioribus reperta sunt diligenti cura emendatus et impressus - lateinische Übersetzung (Venedig 1511, Digitalisat der University of Alabama)
• Geographike Τόμος Θ

Τετράβιβλος

• Tetrabiblos
• Tetrabiblos
• Τετράβιβλος- Βιβλίο 1^[3] (αρχαίο ελληνικό κείμενο)
• Τετράβιβλος- Βιβλίο 2^[4] (αρχαίο ελληνικό κείμενο)
• Τετράβιβλος- Βιβλίο 3^[5] (αρχαίο ελληνικό κείμενο)
• Τετράβιβλος- Βιβλίο 4^[6] (αρχαίο ελληνικό κείμενο)

• Claudius Ptolemaeus: Ptolemaei libri IV mathematicae translatione Wintomiensis Ebdelmessiae - Mscr.Dresd.Db.87

Παραπομπές

1. Ptolemy Encyclopædia Britannica
2. John William Mackail, Select Epigrams from the Greek Anthology, σελ. 246, BiblioBazaar (2007) ISBN 1406922943
3. Perseus - book1
4. Perseus- book2
5. Perseus- book3
6. Perseus- book4

Πηγές

• Bagrow, L. (1 January 1945). «The origin of Ptolemy's Geographia». Geografiska Annaler 27: 318–387. doi:10.2307/520071. ISSN 1651-3215.
• Ptolemaios, Claudius (2000). Berggren, J. Lennart· Jones, Alexander, επιμ. Ptolemy's Geography: An annotated translation of the theoretical chapters. Princeton, NJ / Oxford, UK: Princeton University Press. ISBN 0-691-01042-0.
• Gingerich, O. (1980). «Was Ptolemy a fraud?». Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society 21: 253. Bibcode: 1980QJRAS..21..253G. https://adsabs.harvard.edu/full/1980QJRAS..21..253G.
• Goldstein, Bernard R. (24 February 1978). «Casting doubt on Ptolemy: The Crime of Claudius Ptolemy. Robert R. Newton.». Science 199 (4331): 872–873. doi:10.1126/science.199.4331.872.a. PMID 17757580. https://www.science.org/doi/10.1126/science.199.4331.872.a.
• Heath, Thomas, Sir (1921). A History of Greek Mathematics. Oxford, UK: Clarendon Press.

• Lewis, H.A.G. (1979). «Review of The Crime of Claudius Ptolemy, by R.R. Newton». Imago Mundi 31: 105–107. doi:10.1080/03085697908592494.
• Neugebauer, Otto (1975). A History of Ancient Mathematical Astronomy. I-III. Berlin, DE / New York, NY: Springer Verlag.

• Peerlings, R.H.J.; Laurentius, F.; van den Bovenkamp, J. (2017). «The watermarks in the Rome editions of Ptolemy's Cosmography and more». Quaerendo 47 (3–4): 307–327. doi:10.1163/15700690-12341392.
• Peerlings, R.H.J., Laurentius F., van den Bovenkamp J.,(2018) New findings and discoveries in the 1507/8 Rome edition of Ptolemy's Cosmography, In Quaerendo 48: 139–162, 2018.
• Ptolemaios, Claudius (1980) [1930]. Düring, Ingemar, επιμ. Die Harmonielehre des Klaudios Ptolemaios. Göteborgs högskolas årsskrift. 36 (reprint έκδοση). Göteborg / New York, NY: Elanders boktr. aktiebolag. (1930) / Garland Publishing (1980).
• Ptolemaios, Claudius· Solomon, Jon (2000). Harmonics. Mnemosyne, Bibliotheca Classica Batava, Supplementum. 203. Μτφρ. Solomon, Jon. Leiden / Boston, MA: Brill Publishers. ISBN 90-04-11591-9. 0169–8958.
• Smith, A.M. (1996). «Ptolemy's Theory of Visual Perception: An English translation of the Optics with introduction and commentary». Transactions of the American Philosophical Society (Philadelphia, PA: The American Philosophical Society) 86, Part 2.
• Ptolemaios, Claudius (1991) [1932]. Stevenson, Edward Luther, επιμ. Claudius Ptolemy: The Geography. Μτφρ. E.L. Stevenson (Reprint έκδοση). New York, NY: New York Public Library, 1932 / Dover, 1991. — This is the only complete English translation of Ptolemy's Geography, but it is marred by numerous mistakes; and placenames are given in Latinised forms, rather than in the Greek, as in the original.

• Toomer, Gerald J. (1970). «Ptolemy (Claudius Ptolemæus)». Στο: Gillispie, Charles, επιμ. Dictionary of Scientific Biography. 11. New York, NY: Scribner & American Council of Learned Societies, σσ. 186–206. ISBN 978-0-684-10114-9. http://www.u.arizona.edu/~aversa/scholastic/Dictionary%20of%20Scientific%20Biography/Ptolemy%20(Toomer).pdf. Ανακτήθηκε στις 25 April 2011.
• Ptolemy's Almagest, Translated and annotated by G. J. Toomer, 1998. Princeton University Press
• Wade, Nicholas (1977). «Scandal in the Heavens: Renowned Astronomer Accused of Fraud». Science 198 (4318): 707–709. doi:10.1126/science.198.4318.707. Bibcode: 1977Sci...198..707W. https://www.science.org/doi/10.1126/science.198.4318.707.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πτολεμαίου, Σύνταξις Αποτελεσματική (ή Τετράβιβλος) - πλήρες αρχαίο κείμενο & αγγλική μετάφραση
• Ἅπαντα Ἀριστοτέλους