Ο Παναγιώτης Τρεμπέλας (Στεμνίτσα, 1886 - Αθήνα, 17 Νοεμβρίου 1977) ήταν Έλληνας θεολόγος και καθηγητής πανεπιστημίου.
| Παναγιώτης Τρεμπέλας | |
|---|---|
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Παναγιώτης Τρεμπέλας (Ελληνικά) |
| Γέννηση | 1886 Στεμνίτσα Αρκαδίας |
| Θάνατος | 17 Νοεμβρίου 1977 (91 ετών) Αθήνα |
| Τόπος ταφής | Κοιμητήριο Ζωγράφου |
| Χώρα πολιτογράφησης | Ελλάδα |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | νέα ελληνική γλώσσα |
| Σπουδές | Β΄ Γυμνάσιο Πατρών Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | θεολόγος διδάσκων πανεπιστημίου |
| Εργοδότης | Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (1939–1957) |
Γεννήθηκε το 1886 στη Στεμνίτσα της Γορτυνίας. Ολοκλήρωσε τις γυμνασιακές σπουδές του στο Β΄ Γυμνάσιο Πατρών[εκκρεμεί παραπομπή] και έπειτα σπούδασε στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, της οποίας αναγορεύθηκε διδάκτορας.[1]
Το 1918 εξελέγη έκτακτος καθηγητής της έδρας της Ιστορίας των Ομολογιών, χωρίς όμως και να διοριστεί, κατά μία άποψη ακολουθώντας την συμβουλή του πνευματικού του πατρός Ευσέβιου Ματθόπουλου, και το 1939 τακτικός καθηγητής της Πρακτικής Θεολογίας στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, όπου δίδαξε ως το 1957 διάφορα μαθήματα.[2] Διετέλεσε δύο φορές κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής, κατά τα ακαδημαϊκά έτη 1944-1945 και 1951-1952.[3] Λόγω οικογενειακών δυσκολιών και πνευματικής στράτευσης στο έργο της Ζωής, δεν θα καταστεί δυνατόν να μετεκπαιδευτεί στο εξωτερικό, ωστόσο αυτό δεν τον εμπόδισε να αποκτήσει καλή γνώση των ξένων γλωσσών (αγγλικά και γαλλικά).
Παράλληλα, δραστηριοποιήθηκε[4] στην αδελφότητα «Ζωή», καθώς ήταν ένα από τα ιδρυτικά της στελέχη και συντάκτης του ομώνυμου περιοδικού από το 1911 έως τον Ιούλιο του 1959, και αργότερα στην αδελφότητα «Σωτήρ», όπου εντάχθηκε το 1960 μαζί με άλλα μέλη, διαχωρίζοντας την θέση του ως προς την προοπτική της αδελφότητας «Ζωή» και αποχωρώντας από αυτήν.[1]
Το 1967 αναγορεύθηκε επίτιμος διδάκτορας της Θεολογικής Σχολής του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης[5] και το 1976 επίτιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έτσι είναι ο δεύτερος από την ίδρυση της Θεολογικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, μετά τον καθηγητή και Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρυσόστομο Παπαδόπουλο, που τιμάται με αυτήν την ύψιστη διάκριση. Βολιδοσκοπήθηκε, χωρίς όμως και να του γίνει επίσημη πρόταση, για το αν ήθελε να εκλεγεί μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, και αρνήθηκε.[εκκρεμεί παραπομπή]
Πέθανε στις 17 Νοεμβρίου του 1977 στην Αθήνα.[6]
Ο Τρεμπέλας συνέγραψε ερμηνευτικές μελέτες και ερμηνευτικά υπομνήματα για όλη την Καινή Διαθήκη εκτός από την Αποκάλυψη του Ιωάννη. Στα προλεγόμενα των υπομνημάτων του διαπραγματευόταν εισαγωγικά ζητήματα ενός εκάστου βιβλίου (συγγραφέας, τόπος, χρόνος συγγραφής, πηγές, γλώσσα, σκοπός συγγραφής, παραλήπτες, σύγχρονες απόψεις και κριτική αξιολόγησή τους). Χωρίς να διεκδικούν κάποια πληρότητα στη διαπραγμάτευση αυτών των θεμάτων ούτε στη χρήση της βιβλιογραφίας, τα υπομνήματα αυτά διακρινόταν από εμβρίθεια, αναλυτικότητα, κριτική θεώρηση συγχρόνων της εποχής τους θεωριών αλλά συγχρόνως και απολογητική διάθεση.
Συζητούσε διαφορετικές από τη δική του επιστημονικές απόψεις. Δεν αναφερόταν όμως στις ριζοσπαστικές ερμηνευτικές απόψεις της εποχής του ή της αμέσως προηγούμενης από την δική του· η «μορφοϊστορική» και «θρησκειοϊστορική» σχολή και τα πορίσματά τους απουσίαζαν εντελώς από τα υπομνήματά του. Αυτό έδειχνε τη στοχοθεσία του, η οποία ήταν να συνθέτει έργα όχι ως επιστημονικά εργαλεία, αλλά να τους προσδίδει χαρακτήρα ποιμαντικό, εποικοδομητικό, απολογητικό, εκκλησιαστικό και δογματικό. Δεν ήθελε να προκαλέσει στους αναγνώστες του αναίτιους προβληματισμούς με το να αναφέρει θεωρίες, οι οποίες αμφισβητούσαν βασικές διδασκαλίες του Χριστιανισμού. Έτσι επέλεγε τις ήπιες κριτικές θεωρίες και με αυτές διαλεγόταν.
Επίσης έκανε χρήση εκτεταμένων πατερικών ερμηνειών, και αγγλικής και γαλλικής βιβλιογραφίας, παλαιότερης έως και μερικές δεκαετίες από την εποχή συγγραφής των υπομνημάτων, όπως βιβλίων που εκδόθηκαν στα τέλη του 19ου αιώνα. Το κύριο μέρος των σχολίων του προερχόταν από τους Πατέρες ή νεότερους ερμηνευτές, κυρίως συντηρητικούς γαλλόφωνους και αγγλόφωνους ερμηνευτές, ενώ δεν έλειπαν και δικές του ερμηνευτικές παρεμβάσεις. Όπως επεσήμανε ο καθηγητής Χρήστος Καρακόλης, τα υπομνήματά του έχουν «έντονα δογματικό και ηθικό χαρακτήρα. Απουσιάζει όμως η νηπτική διάσταση».[8]
Γενικά τα υπομνήματά του δεν αποτελούσαν ουσιαστική συνεισφορά στην έρευνα της Καινής Διαθήκης, αφού λίγες ήταν οι πρωτότυπες συμβολές. Αντίθετα αποτελούσαν συμβολή κατανόησης προς όσους την μελετούν· το αναγνωστικό κοινό προς το οποίο απευθυνόταν ήταν απόφοιτοι γυμνασίου ή πανεπιστημίου, δηλαδή αναγνώστες με εγκύκλια ή πανεπιστημιακή παιδεία. Μια σημαντική συμβολή του Τρεμπέλα μέσω των υπομνημάτων του ήταν η προσφορά στους ανθρώπους της εποχής του εκείνων των ερμηνευτικών πατερικών έργων που θα βοηθούσαν στην κατανόηση της πατερικής θεολογίας, σε μια εποχή που δεν καλλιεργούνταν η μελέτη των πατερικών συγγραμμάτων. Είναι μια πολύτιμη πηγή σταχυολογημένων πατερικών πηγών. Επίσης καλλιέργησε τον διάλογο με την δυτικής προελεύσεως ερμηνεία της Καινής Διαθήκης.
Το απολογητικό-ομολογιακό στίγμα χαρακτήριζε το σύνολο του έργου του. Ζυμώθηκε με μια ιεραποστολική-ζηλωτική κατανόηση του Χριστιανισμού. Αυτό συνδέεται με το μεγάλο κενό που υπήρχε στη διαποίμανση του λαού εκ μέρους της ελλαδικής Εκκλησίας. Επίσης ο ακαδημαϊσμός της πανεπιστημιακής θεολογίας της εποχής δεν ενέπνεε το ποίμνιο. Ο Τρεμπέλας επιστράτευσε την ευρεία θεολογική παιδεία του, τη γλωσσομάθειά του, τη συγγραφική και ρητορική δεινότητα, την ακαταπόνητη φιλοπονία του, εμπνεόμενος από τις αρχές της Ζωής.
Η πεμπτουσία του απολογητικού του έργου εντοπίζεται στο πεντάτομο έργο του Απολογητικαί Μελέται, καθώς και στις εργασίες του που αφιέρωσε στον Μασονισμό, τη Θεοσοφία, το Χιλιασμό, και τον Πνευματισμό. Επίσης διάσπαρτα είναι τα σχετικά άρθρα σε περιοδικά και άλλα έντυπα της εποχής.
Χωρίς να αποσιωπήσει αιτιάσεις εναντίον του Χριστιανισμού, δεν άφηνε αναπάντητες τις εναντίον του κατηγορίες. Σχετικοπούσε τη λογική χωρίς όμως και να καταφεύγει σε έναν μυστικισμό. Επιχειρούσε να καταδείξει λογικές εκκρεμότητες εκ μέρους της επιστήμης και να δημιουργήσει την αίσθηση ενός εξηγητικού κενού, το οποίο ο αυτόνομος λόγος δεν μπορούσε να καλύψει. Απουσίαζαν όμως από τα απολογητικά του έργα εκτενείς παραπομπές από την πατερική και λειτουργική παράδοση· αντίθετα εξαρτιόταν περισσότερο από αντίστοιχα δυτικά έργα. Ήταν ενήμερος για τα επιτεύγματα της επιστήμης κυρίως από δεύτερο ή τρίτο χέρι, δηλαδή έργα επιστημονικής εκλαΐκευσης ή αλλόγλωσσες απολογητικές μελέτες, και εμφανιζόταν εκλεκτικός ως προς αυτά: προέβαλλε ό,τι ενίσχυε τις θέσεις του, ενώ άλλα τα σχετικοποιούσε ή τα αποσιωπούσε. Έτσι στην περίπτωση της Θεωρίας της Εξέλιξης ενέταξε σε προηγούμενα θεολογικά σχήματα τα επιτεύγματά της. Έγραφε σε απλή καθαρεύουσα αποφεύγοντας την τεχνική ορολογία. Απευθυνόμενος σε χριστιανικό κοινό, το ρητορικό στοιχείο ήταν έντονο.
Τα απολογητικά του έργα στηριζόταν σε μια βιβλιογραφία περιορισμένη και ξεπερασμένη για την εποχή του· έχουν εκδοθεί κυρίως πριν από το 1910, και είναι έργα μη γνωστών συγγραφέων, κυρίως συντηρητικών Γάλλων ρωμαιοκαθολικών, κι όχι μεγάλων συστηματικών θεολόγων. Πάντοτε κατονόμαζε τις πηγές του, ενώ ενίοτε ήταν εξαρτημένος από αυτές σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που αρκετές μελέτες του ήταν συρραφή αλλότριων παραθεμάτων.
Ο Τρεμπέλας αντιπαρατέθηκε ελάχιστες φορές με αλλόπιστα ακροατήρια. Κυρίως κήρυττε σε χριστιανικά ακροατήρια. Η κοσμική διανόηση της εποχής του μάλλον τον αγνόησε ή ελάχιστα επηρεάστηκε από τις απόψεις του.
Το συγγραφικό του έργο τον κατέτασσε στην πρώτη θέση όσον αφορά την έκταση του: πρέπει να θεωρείται ως ο πολυγραφότερος θεολόγος από τη σύσταση Ελληνικού Κράτους. Περί τα 2041 ανέρχονται τα μελετήματα ακαδημαϊκού περιεχομένου. Το συγγραφικό του έργο εκτείνεται σε χιλιάδες σελίδες που περιλαμβάνουν μια σειρά ερμηνευτικών υπομνημάτων στην Καινή Διαθήκη, εκτός της Αποκάλυψης του Ιωάννη. Έγραψε επίσης απολογητικά, λειτουργικά, δογματοσυμβολικά, με ξεχωριστή θέση την τρίτομη Δογματική του, η οποία κυκλοφόρησε σε γαλλική μετάφραση. Έργα της πρακτικής θεολογίας: Ομιλητική, Κατηχητική. Επίσης λήμματα σε εγκυκλοπαίδειες. Πολλά από τα έργα του έτυχαν τιμητικής αναγνώρισης από την Ακαδημία Αθηνών. Παράλληλα έκανε και πολλές μεταφράσεις.
- Ο γάμος των κληρικών (1926)
- Κατηχητική ή Ιστορία και θεωρία της κατηχήσεως (1931)
- Η συμμετοχή του λαού εν τη εκλογή των επισκόπων (1955)
- Δογματική (τρεις τόμοι)
- Αρχαί και χαρακτήρ της χριστιανικής λατρείας (1962) κ.ά.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
