Ξι

Αυτό το λήμμα αφορά το γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου. Για την παραλία της Κεφαλονιάς, δείτε: Ξι (παραλία).

Το γράμμα ξι (ή ξει, κεφαλαίο Ξ, πεζό ξ) είναι το δέκατο τέταρτο γράμμα του ελληνικού αλφαβήτου. Αναπαριστά την ακολουθία άηχου υπερωικού κλειστού και φατνιακού τριβόμενου [ks]. [ks]Η παρουσία δύο φθόγγων, ενός υπερωικού /ɣ, k, x/ και του συριστικού /s/, σε περιβάλλοντα όπως τους χρόνους ρημάτων (π.χ. διώκω) γεγονός που οδήγησε στη χρήση ενός γραφήματος για την αναπαράσταση της ακολουθίας.^[1]

Στο λατινικό αλφάβητο αντιστοιχεί με το X, x, καθώς σε κάποιες περιοχές κατά την αρχαιότητα το γράμμα Χ, χ του ελληνικού αλφαβήτου συμβόλιζε την παραπάνω ακολουθία /ks/ και όχι το υπερωικό φώνημα /x/.^[1] Έτσι, για τη μεταγραφή στο λατινικό αλφάβητο ελληνικών λέξεων που το περιέχουν χρησιμοποιείται παραδοσιακά το X, x, αλλά και το ks (πιο πρόσφατα). Το Ξ υιοθετήθηκε στο πρώιμο κυριλλικό αλφάβητο ως Ѯ, ѯ (ksi ή ксі ή кси), κυρίως για λέξεις δανεισμένες από τα ελληνικά.

Στο ελληνικό σύστημα αρίθμησης έχει αριθμητική αξία ξ´=60.

Ως σύμβολο

Το κεφαλαίο Ξ συμβολίζει:

• το σωμάτιο Ξ στη σωματιδιακή Φυσική
• την μεγαλοκανονική συνάρτηση επιμερισμού στη στατιστική Φυσική.

Παραπομπές

1. Μπαμπινιώτης, Γ. (2005): Λεξικό της Νέας Ελληνικής γλώσσας. Αθήνα: Κέντρο Λεξικολογίας. s.v. «Ξ».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Λεξιλογικός ορισμός του ξι στο Βικιλεξικό
• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Xi (letter) στο Wikimedia Commons