Μεταξοχώρι Λάρισας

Το Μεταξοχώρι, με 478 κατοικους (2011) σήμερα ανήκει στον δήμο Αγιάς. Βρίσκεται ανατολικά του νομού Λάρισας στους πρόποδες του Κισσάβου ως το Μαυροβούνι.

Μεταξοχώρι Λάρισας
Μεταξοχώρι Μεταξοχώρι
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Θεσσαλίας
Δήμος	Αγιάς
Γεωγραφία
Νομός	Λάρισας
Υψόμετρο	300 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος	466
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας	400 03
δεδομένα

Παλιά ονομαζόταν Ρέτσιανη, ενώ το 1927 μετονομάστηκε σε Μελίσσι και το 1929 Μεταξοχώρι. ^[1][2]

Ιστορικά στοιχεία

Η γόνιμη γη και τα άφθονα νερά στάθηκαν οι αιτίες της πρώιμης στους προϊστορικούς χρόνους κατοίκισης του χώρου της επαρχίας Αγιάς. 

Κατά τον αρχαιολόγο Γ. Τουφεξή, ο προϊστορικός οικισμός της Αγιάς χρονολογείται στην πρώιμη και μέση εποχή του χαλκού και βρίσκεται στη θέση Κωσταρή, περίπου 1 χιλιόμετρο ανατολικά της Αγιάς, 300 μέτρα βορειοδυτικά απο το ξωκλήσι του Αγίου Αθανασίου.

Απο την εποχή αυτή ως και τον 2ο αιώνα π.Χ. υπάρχει ένα τεράστιο κενό, ενώ τα λιγοστά αρχαιολογικά ευρήματα και οι φιλολογικές πηγές προσδιορίζουν την ύπαρξη κάποιου οικισμού στο σημερινό χώρο της πόλης της Αγιάς απο τον 2ο αιώνα π.Χ. και εξής.

Για τους παλαιοχριστιανικούς και μεσαιωνικούς χρόνους τα στοιχεία είναι ελάχιστα. Κατά το 1899 στην περιοχή του σημερινού συνοικισμού “Χρυσαλλίδα”, αποκαλύφθηκε ψηφιδωτό, πιθανότατα μνημείο παλαιοχριστιανικών χρόνων, το οποίο με ευθύνη του τότε Δημάρχου Δήμου Δωτίου σκεπάστηκε.

Κατά τους επόμενους αιώνες, μέχρι τον 11ο αιώνα, δύο βασικές διαπιστώσεις συνάγονται απο τις πηγές:

• η έντονη παρουσία παλαιοσλαβικών τοπωνυμιών σε οικισμούς της περιοχής (Ρέτσιανη/Μεταξοχώρι, Νιβολιανή/Μεγαλόβρυσο, Σελίτσιανη/Ανατολή, Κάπιστα/Σωτηρίτσα, Κουκοράβα/Αμυγδαλή κλπ.), γεγονός που υποδηλώνει την κάθοδο και μακρόχρονη εγκατάσταση ομάδων γεωργοκτηνοτρόφων από τη σημερινή Σερβία και Κροατία.
• Στην περίοδο αυτή μπορεί να τοποθετήσει κανείς βάσιμα την εμφάνιση της μοναστικής κοινότητας του Όρους των Κελλίων, στις ανατολικές πλαγιές της Όσσας αρχικά, που αργότερα (11ος-14ος αι.), επεκτάθηκε και στον υπόλοιπο χώρο της σημερινής επαρχίας Αγιάς.

Κατά τον 11ο αιώνα, η περιοχή της Αγιάς ανήκε στη γνωστή από τις φιλολογικές πηγές “επίσκεψη” (=αυτοκρατορική κτήση) Βεσσαίνης, που διοικούνταν από ιδιαίτερο υψηλόβαθμο πολιτικοστρατιωτικό διοικητή με τον τίτλο του Πρωτοσπαθάριου.

Τις περιπέτειες της Θεσσαλίας κατά τους επόμενους αιώνες (Φραγκοκρατία, επιδρομές Καταλανών και Αλβανών, διαμάχες ενδοβυζαντινές – Σερβοκρατία) τις υπέστη και η περιοχή της Αγιάς. Αποτέλεσμα και αυτών των ανώμαλων καταστάσεων ήταν η πληθυσμιακή συρρίκνωση της περιοχής.

Την περίοδο της Τουρκοκρατίας και στα χρόνια του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς, μεταξύ 1540-1570 η περιοχή αλλάζει ιδιοκτησιακό καθεστώς, παραχωρούμενη από τον Σουλτάνο στην κόρη του, Μιχριμά. Αυτή μετέτρεψε την Αγιά, τη Θανάτου, τη Νιβόλιανη, τη Σελιτσιάνη και τη Ρετσιάνη σε βακούφια, αφιέρωσε δηλαδή τα έσοδα από τη φορολογία σε ευαγή ιδρύματα της Κωνσταντινούπολης. Κάτω από αυτή την ιδιότητα, τα χωριά που ανήκαν στην Οθωμανή πριγκίπισσα είχαν μια προνομιακή φορολογική μεταχείριση, γεγονός που έδωσε σ'αυτά τη δυνατότητα μιας γρήγορης και σταθερής δημογραφικής ανάπτυξης.

Απασχόληση-Οικονομία

Το Μεταξοχώρι γνώρισε φάσεις οικονομικής ακμής στα μέσα του 17ου αιώνα, στα μέσα του 18ου αιώνα και στα μέσα του 19ου αιώνα.

Η ευφορία του εδάφους, η πλούσια παραγωγή βαμβακιού και παραγωγή μεταξιού υπήρξαν οι βασικότεροι παράγοντες που αργότερα ώθησαν την ανάπτυξη βιοτεχνίας ύφανσης φυτιλιών (μεταξωτών), αλατζάδων (βαμβακερών), τσικμέδων, τσεβρέδων και μαντηλιών, αλλά και του εμπορίου των κόκκινων νημάτων στις χώρες της Ευρώπης μετά τη διάλυση του συνεταιρισμού των Αμπελακίων.

Από χρονολογικό πίνακα των συντεχνιών της Λάρισας παρατηρούμε ότι υπήρχαν συντεχνίες μεταξάδων το 1662 και αργότερα το 1755 και 1756. Ο συντεχνιακός θεσμός είναι μια μορφή «οικονομικής συσσωμάτωσης» μιας τάξης. Η πιο σημαντική λειτουργία των συντεχνιών σε όλους τους αιώνες υπήρξε η χρησιμοποίηση του ως μέσον διοικητικής σύνδεσης ανάμεσα στην κυβέρνηση και τον αστικό πληθυσμό. Έτσι, στην Τουρκία αλλά και στην Αίγυπτο οι συντεχνίες ήταν ένας από τους θεσμούς που έδινε την δυνατότητα στον κατακτητή να ελέγχει την παραγωγή και την αγορά και να επιβάλλει τη δημοσιονομική του πολιτική, όπως έκανε και με τις κοινότητες των ορεινών περιοχών που τις ονόμασε αυτοδιοικούμενες ή ελεύθερες κοινότητες.

Βιοτεχνία

Από το 1863 η Ρέτσιανη φημίζονταν για τις βαφές, τα βαμβακερά νήματα και την υφαντουργία.

Το 1905 ο Κωστάκης Παπαδημητρίου φέρνει τον πρώτο ποδοκίνητο αργαλειό και αναπτύσσεται η βιοτεχνία ύφανσης (αλατζάδες, «χράμια», σεντόνια κ.α.), ενώ ο Αλέξης Λάσκαρης ύφανε μεταξωτά.

Άλλη βιοτεχνία στο χώρο της κηροπλαστικής ήταν του Α. Χατζημιχάλη, γνωστού ως «Λαμπαδάρη», που συνέχισε ο γαμπρός του, Θ.Γεωργοβίτσας. Το κτίσμα της οικίας-βιοτεχνίας σώζεται και έχει αναπαλαιωθεί. Άλλες βιοτεχνίες ήταν:

• Στον χώρο της κεραμοποιίας με τον Στ. Σφινιώρη
• Στον χώρο της καλαθοπλεκτικής
• Στον χώρο της καπνοπαραγωγής με τον Θ. Κοντό
• Φυτώρια με οπωροφόρα δένδρα και μουριές
• Στην κατεργασία του βαμβακιού. Ο Ε. Βατζιάς εγκατέστησε την πρώτη εκκοκκιστική μηχανή και στη συνέχεια ίδρυσε μεταξουργείο στη Λάρισα, όπου επεξεργάζονταν τα κουκούλια της περιοχής.
• Στην παραγωγή μεταξιού με μεγάλες καλλιέργειες μουριάς. Στον τομέα αυτόν βελτίωσαν αρκετά την διαδικασία παραγωγής, με τον ερχομό των Φαβρ, καθώς μετέφεραν γνώσεις τόσο για τον μεταξόσπορο όσο και για τη χρήση μηχανών.   

Το επόμενο στάδιο των ντόπιων παραγωγών ήταν η μεταξοσποροπαραγωγή (Α. Τζήμερος, Γ. Σουφαράτης κ.ά.).  Όλα τα σπίτια ήταν βιοτεχνικές μονάδες και σχεδόν όλοι οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη διαδικασία της κουκουλοπαραγωγής.

Στην περίοδο 1935-1955 σταδιακά περιορίστηκε η παραγωγή λόγω της πτώσης των τιμών στη διεθνή αγορά και της εμφάνισης των συνθετικών υλικών (π.χ. νάιλον) και σήμερα η σηροτροφία αποτελεί παρελθόν και οι μουριές έχουν ξεριζωθεί.  

Παρόν

Σήμερα η δενδροκαλλιέργεια έχει επικρατήσει πλήρως^[2]. Τα περιβόλια γέμισαν σταδιακά φουντουκιές, κερασιές και αργότερα μηλιές και αχλαδιές. Η καλλιεργήσιμη περιοχή του Μεταξοχωρίου φτάνει τα 3000 στρέμματα, όπου καλλιεργούνται κυρίως μήλα, κεράσια, φουντούκια, ελιές, ροδάκινα, βύσσινα, σύκα και γεώμηλα σε μικρότερες ποσότητες.

Στην περιοχή της Αγιάς καλλιεργούνται γύρω στο 20% της παραγωγής μήλων στην Ελλάδα. Η καλλιέργεια άρχισε το 1950.

Από τις πηγές του Κρυονερίου ποτίζονται περισσότερα από 400 στρέμματα ενώ τα υπόλοιπα ποτίζονται από πομόνες και γεωτρήσεις.

Παραπομπές

1. «Πανδέκτης: Melissi -- Metaxochori». pandektis.ekt.gr. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2023.
2. «Μεταξοχώρι (Ρέτσιανη-Μελλίσι)». volosairport.gr. Ανακτήθηκε στις 11 Μαΐου 2023.

Βιβλιογραφία

• Πληροφοριακά στοιχεία για το Μεταξοχώρι, κείμενα-επιμέλεια: Αγραφιώτης Δ.

­