Λουτέτια

Η Λουτέτια (λατινικά:Lutetia, γαλλικά Lutèce) ήταν ρωμαϊκή πόλη, που βρισκόταν στη περιοχή, στην οποία σήμερα βρίσκεται το Παρίσι. Εντυπωσιακά μνημεία μαρτυρούν την αρχαία ιστορία του τόπου.

Λουτέτια
Είδος	Ρωμαϊκός αρχαιολογικός χώρος και ρωμαϊκή πόλη
Γεωγραφικές συντεταγμένες
Διοικητική υπαγωγή	Λουγδουνική Γαλατία
Χώρα	Αρχαία Ρώμη
Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Χάρτης της Γαλατίας τον 1π.Χ. αιώνα, όπου φαίνεται η Λουτέτια και οι κυριότερες κελτικές φυλές.

Γύρω στο 360, η Λουτέτια μετονομάστηκε σε Παρίσι, από σύντμηση του «civitas Parisiorum» («πόλη των Παρισίων»), από το όνομα της γαλατικής φυλής των Παρισίων, που κατείχαν την περιοχή από τον 3ο αιώνα π.Χ..

Ετυμολογία

wiktionary logo

Το Βικιλεξικό έχει σχετικό λήμμα:   Λουτέτια

Η πόλη αναφέρεται ως «Λουκοτόκια» από τον Στράβωνα, «Λευκοτέκτια» από τον Πτολεμαίο και «Λουτέτια» από τον Ιούλιο Καίσαρα. Η προέλευση του ονόματος είναι αβέβαιη. ^[1]Κατά μια ερμηνεία, μπορεί να προέρχεται από την κελτική ρίζα luteuo-, που σημαίνει έλος ή βάλτος.^[2]

Τοποθεσία

Η πρώτη αναφορά στη Λουτέτια έγινε από τον Ιούλιο Καίσαρα, όταν συγκάλεσε σ'αυτό το σημαντικό οχυρό (oppidum) της γαλατικής φυλής των Παρισίων συνέλευση των αρχηγών της Γαλατίας, το 53 π.Χ.^[3] Την τοποθετεί στην περιοχή της φυλής των Παρισίων, σε ένα νησί του Σηκουάνα. Μέχρι πρόσφατα, οι ερευνητές θεωρούσαν ότι επρόκειτο για το Ιλ ντε λα Σιτέ.

Αρχαιολογικές ανασκαφές από το 1994 έως το 2005 όμως, επιτρέπουν ως εικασία ότι η τοποθεσία της γαλατικής Λουτέτιας βρισκόταν στα προάστια του Παρισιού, στη Ναντέρ, στο νομό Ω-ντε-Σεν, όπου βρέθηκε μια ευρείας έκτασης πρωτοαστική αστικοποίηση πολλών κεντρικών δρόμων και εκατοντάδων σπιτιών άνω των 15 εκταρίων. ^[4]Επίσης ανακαλύφτηκε μια σημαντική γαλατική νεκρόπολη που χρονολογείται από τα τέλη του 6^ου αιώνα - αρχές του 3^ου αιώνα π.Χ..

Ρωμαϊκή εποχή

Μακέτα του φόρουμ της Λουτέτιας, μουσείο Καρναβαλέ

Το 52 π.Χ., περίπου ένα χρόνο πριν από το τέλος των Γαλατικών Πολέμων του Ιούλιου Καίσαρα, οι ρωμαϊκές λεγεώνες στράφηκαν κατά των Παρισίων. Στη μάχη της Λουτέτιας η τοπική φυλή των Παρισίων και συνασπισμένες γαλατικές δυνάμεις νικήθηκαν από τους Ρωμαίους υπό την ηγεσία του Τίτου Λαβήνιου, ενός από τους στρατηγούς του Καίσαρα. Οι κάτοικοι της Λουτέτιας προτίμησαν να κάψουν την πόλη για να μην την καταλάβουν οι Ρωμαίοι. Οι Ρωμαίοι συνέτριψαν επίσης τους Γαλάτες στο κοντινό Μελάν και πήραν τον έλεγχο της περιοχής.^[5]

Η ρωμαϊκή πόλη^[6] χτίστηκε στο λόφο στη νότια όχθη του ποταμού Σηκουάνα (στον λόφο της Σαιν Ζενεβιέβ), καθώς η πεδιάδα κοντά στον ποταμό πλημμύριζε εύκολα ^[7]. Το τυπικό ρωμαϊκό οδικό δίκτυο της πόλης δημιουργήθηκε στον άξονα βορρά-νότου, ενδεχομένως υπαγορευόμενο από την ανάγκη να διασχίσουν τις ελώδεις ποτάμιες όχθες στη συντομότερη δυνατή απόσταση, αλλά και να ευθυγραμμιστούν με τον τυπικό ρωμαϊκό προσανατολισμό του κυρίου άξονα. Δύο κύριες διαδρομές σύγκλιναν στον Σηκουάνα: ένας δρόμος που έφθανε από την Ισπανία (σημερινή οδός Σαιν-Ζακ) μέσω Ορλεάνης και χρησιμοποιούνταν ως κύριος άξονας (cardo maximus), και ένας άλλος δρόμος από τη Ρώμη μέσω της Λυών (στη ρωμαϊκή εποχή Λούγδουνο). Δενδροχρονολογική μελέτη των ξύλινων στηριγμάτων κάτω από το χαμηλότερο στρώμα του ρωμαϊκού άξονα βορρά-νότου χρονολογεί την κατασκευή του δρόμου μετά το 4 μ.Χ., περισσότερο από πενήντα χρόνια μετά τη ρωμαϊκή επικράτηση και ειρήνευση της περιοχής.

Το οδικό δίκτυο και η θέση των κυριότερων μνημείων - το φόρουμ στην κορυφή του λόφου, το αμφιθέατρο, τα λουτρά - δείχνουν ότι η ρωμαϊκή πόλη ήταν χτισμένη σε οικοδομικά τετράγωνα με γέφυρες που συνέδεαν το Ιλ ντε λα Σιτέ με την αριστερή όχθη.

Η ανάπτυξη της πόλης άρχισε την εποχή του Οκταβιανού (27π.Χ - 14 μ.Χ) και η πόλη επεκτάθηκε στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα. Ήταν αρκετά προχωρημένη στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ., οπότε μια εταιρία τοπικών εμπόρων και ναυτικών ανέγειρε τον περίτεχνο Βωμό των Παρισινών Ναυτικών, ένα σύνολο πέντε σκαλιστών λίθων που αναπαριστούσαν ρωμαϊκές και γαλατικές θεότητες και ήταν αφιερωμένο στον Τιβέριο και πολλούς θεούς, φανερώνοντας ότι υπήρχε ένα σημαντικό λιμάνι στον ποταμό.

Σημαντικά δημόσια έργα και μνημεία κατασκευάστηκαν τον 2ο αιώνα μ.Χ. ^[8] Η Λουτέτια επεκτάθηκε με πληθυσμό περίπου 8.000 κατοίκων αλλά δεν είχε μεγάλη πολιτική σημασία - η πρωτεύουσα της επαρχίας Lugdunensis Senona ήταν το Αγένδικο. Κατασκευάστηκε υδραγωγείο μήκους 26 χλμ. με ρυθμό ροής που υπολογίζεται σε 2000 κυβικά μέτρα ημερησίως και παρείχε στην πόλη νερό που συλλέγονταν από πολλά σημεία.

Λεπτομέρεια από το Βωμό των Παρισινών Ναυτικών (Le pilier des Nautes) με απεικονίσεις Γαλατικών και Ρωμαϊκών θεοτήτων. Εδώ ο θεός Έσους.

Τον 3ο αιώνα ιεραπόστολοι διέδωσαν τον Χριστιανισμό στην πόλη. Ο άγιος Διόνυσος (Σαιν Ντενί) έγινε ο πρώτος επίσκοπος της πόλης και περίπου το 250 μ.Χ. αυτός και δύο σύντροφοί του συνελήφθησαν και αποκεφαλίστηκαν κατά τη διάρκεια των διωγμών του αυτοκράτορα Δεκίου, στο λόφο του Mons Mercurius, που στη συνέχεια μετονομάστηκε σε Mons Martyrum (λόφος των μαρτύρων, η σημερινή Μονμάρτρη). Στον τόπο της ταφής ανεγέρθηκε αργότερα, τον 7ο αιώνα, η Βασιλική του Αγίου Διονυσίου, η οποία χρησίμευε από τότε ως χώρος ταφής των Γάλλων βασιλέων.

Μετά από μια βαρβαρική επίθεση το 275 από  τα γερμανικά φύλα των Φράγκων και Αλαμαννών που κατέστρεψαν μεγάλο μέρος των νότιων τμημάτων της πόλης, ο πληθυσμός μεταφέρθηκε στο νησί και γύρω από το Ιλ ντε λα Σιτέ κατασκευάστηκε οχυρό αμυντικό τείχος από μεγάλες πέτρες που μεταφέρθηκαν από κατεστραμμένα οικοδομήματα.^[7] Η πόλη στη νότια όχθη μαζί με τα κύρια δημόσια κτίρια εγκαταλείφθηκαν σταδιακά.

Η Λουτέτια μετονομάστηκε από το 360 σε Παρίσι, παίρνοντας το όνομα από σύντμηση του «civitas Parisiorum» («πόλη των Παρισίων»), καθώς Παρίσιοι ήταν το όνομα του γαλατικού φύλου που κατείχε την περιοχή από τον 3ο αιώνα π.Χ.

Μνημεία

Η κονίστρα της Λουτέτιας

Θέρμες Κλυνύ, το frigidarium, η αίθουσα για κρύα λουτρά

Τα ερείπια της αρχαίας πόλης είναι θαμμένα κάτω από το έδαφος και ανακαλύπτονται σταδιακά. Στα ορατά περιλαμβάνονται:

• Η κονίστρα (αρένα) της Λουτέτιας, που βρίσκεται σε ένα μικρό πάρκο στη συνοικία Καρτιέ Λατέν, στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα. Κατασκευάστηκε τον 1ο αιώνα μ.Χ. και ήταν μία από τις μεγαλύτερες αρένες της Γαλατίας. Ήταν χωρητικότητας 15.000 ατόμων και χρησιμοποιούνταν επίσης ως αμφιθέατρο για μονομαχίες. Στα τέλη του 3ου αιώνα καταστράφηκε από τις βαρβαρικές επιδρομές.

• Τα δημόσια ιαματικά λουτρά, Θέρμες του Κλυνύ. Σήμερα αποτελούν τμήμα του Μουσείου Κλυνύ, το οποίο είναι εν μέρει χτισμένο πάνω στα ερείπια των λουτρών. Το υπάρχον κτίριο είναι μόνο ένα τμήμα του αρχικού ρωμαϊκού συγκροτήματος. Το οικοδόμημα κατασκευάστηκε γύρω στο 200 μ.Χ. και καταστράφηκε κατά την εισβολή των Φράγκων και Αλαμανών το 275.Το frigidarium, με άθικτη καμάρα, και το caldarium είναι τα κύρια εναπομείναντα δωμάτια που ήταν επενδεδυμένα εσωτερικά με μωσαϊκά, μάρμαρο ή πίνακες ζωγραφικής. Στο βόρειο τμήμα υπήρχαν δύο γυμναστήρια και στο κέντρο της πρόσοψης ένα μνημειακό συντριβάνι. Το υπόγειο αποτελείται από ένα σύνολο από κελάρια και θολωτές στοές όπου είναι ορατό το αποχετευτικό σύστημα. ^[9]

• Η Αρχαιολογική Κρύπτη κάτω από το προαύλιο της Παναγίας των Παρισίων περιλαμβάνει τμήμα της αποβάθρας του αρχαίου λιμανιού, ένα δημόσιο θερμαινόμενο λουτρό, ερείπια γαλατικο-ρωμαϊκών οικιών και προμαχώνων του τέλους του 3ου μ.Χ. αιώνα και μέρος του τείχους της πόλης από τις αρχές του 4ου αιώνα.

• Το Υδραγωγείο ^[10]

• Τμήμα της ρωμαϊκής αγοράς (φόρουμ).

Πολλά αντικείμενα της αρχαίας Λουτέτιας εκτίθενται στο Μουσείο Καρναβαλέ στο Παρίσι.

Παραπομπές

1. Albert Dauzat et Charles Rostaing, Dictionnaire étymologique des noms de lieu en France, Paris, Librairie Guénégaud, 1979,p. 519a
2. Dictionnaire de la langue gauloise, Xavier Delamarre, éditions errance 2003.
3. Απομνημονεύματα περί του Γαλατικού πολέμου, κεφ. 6, 3.
4. Nanterre et les Parisii : Une capitale au temps des Gaulois ?, Antide Viand, ISBN 978-2757201626
5. Απομνημονεύματα περί του Γαλατικού πολέμου, κεφ 7
6. . «www.paris.culture.fr».
7. «LUTETIA PARISIORUM later PARISIUS (Paris） France».
8. . «Roman and medieval Paris» (PDF).
9. Alain Bouet and Florence Saragoza, "Les Thermes de Cluny", the Archeologia files, no. 323, p. 25
10. . «Roman aqueducts».

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Λουτέτια

• Roman and Medieval Paris