Οι Λαζαρίνες ήταν μικρά κορίτσια της ηλικίας των τελευταίων τάξεων του Δημοτικού Σχολείου ή και μεγάλες γυναίκες, που το Σάββατο του Λαζάρου τραγουδούσαν και χόρευαν τα λαζαριανά τραγούδια, γυρνώντας από σπίτι σε σπίτι. Ήταν όμως και το έθιμο της ίδιας ημέρας, το έθιμο του Λαζάρου, που διατηρήθηκε ζωντανό μέχρι λίγο μετά από τα μέσα του περασμένου αιώνα, για το οποίο γίνονται σύγχρονες προσπάθειες αναβίωσης.
Τα λαζαριανά τραγούδια έχουν την αφετηρία τους στα αρχαία κάλαντα και συγκεκριμένα μπορούν να θεωρηθούν ότι είναι συνέχεια από τα κάλαντα της εαρινής πρωτοχρονιάς.[1]
Όταν ήρθε ο Χριστιανισμός, το έθιμο με τα κάλαντα επεβίωσε μέσα στο κλίμα του, και τα κάλαντα της εαρινής πρωτοχρονιάς προσαρμόστηκαν στις ανοιξιάτικες γιορτές, όπως το Σάββατο του Λαζάρου. Τα κάλαντα των παιδιών από την αρχή στην αρχαιότητα ήταν χωρίς κανένα θρησκευτικό χαρακτήρα. Θρησκευτικά στοιχεία, πρώτα ειδωλολατρικά κι έπειτα χριστιανικά, μπήκαν στα κάλαντα μόνο σε χρόνια όψιμα. Ένα δείγμα αυτής της συνέχειας είναι και τα παραδοσιακά κάλαντα Δωδεκαήμερου της Βισαλτίας, τα κόλιντα.
Το έθιμο της Λαζαρίνας είναι πανελλήνιο και η περιγραφή της φορεσιάς τους δεν μπορεί να γίνει ενιαία. Σε γενικές γραμμές όμως μπορεί να ειπωθεί ότι τις Λαζαρίνες τις έντυναν και τις στόλιζαν οι μανάδες τους σαν μεγάλες κοπέλες για την ξεχωριστή γιορτή της άνοιξης. Ίσως αυτό, μαζί με όλη τη λειτουργία του εθίμου, να έκρυβε αδιατύπωτα τη διάθεση των μανάδων να παντρολογήσουν τα κορίτσια τους, μια και λίγο μετά το σχολείο τα περίμενε το προξενιό και ο αρραβώνας.
Για τα κορίτσια που αποφάσιζαν να τραγουδήσουν και να χορέψουν τα λαζαριανά τραγούδια, η προετοιμασία τους κρατούσε όλη τη Μεγάλη Σαρακοστή. Έπρεπε πριν από όλα να βρουν το ταίρι τους, ή να συγκροτήσουν την παρέα τους, και στη συνέχεια να μάθουν τα τραγούδια και τους χορούς, αλλά και να ετοιμάσουν τη στολή τους.
Αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση ενός χωριού της Βισαλτίας, της Νικόκλειας. Όταν εύρισκαν το ταίρι τους, δεσμεύονταν με αμοιβαία υπόσχεση ότι δεν θα χαλούσαν τη συμφωνία τους. Αυτή η αμοιβαία υπόσχεση δινόταν με αυστηρά καθορισμένο τυπικό το Σάββατο των Αγίων Θεοδώρων. Στο σπίτι του ενός κοριτσιού από το ζευγάρι ετοίμαζαν μια πίτα και μπροστά της έδιναν την αμοιβαία υπόσχεσή τους. Στέκονταν στην αρχή γονατιστά μπροστά στο ταψί με την πίτα και τραγουδούσαν ένα λαζαριανό τραγούδι. Ύστερα έσκυβαν πάνω στην πίτα σαν να προσκυνούν και έδιναν συγχρόνως την υπόσχεση:
| « | αν σ’ αφήσου συντρόφσα, αυτήν πίτα να μι γκαβάν(ει) (= αν σ’ αφήσω συντρόφισσα αυτή η πίτα να με τυφλώσει). | » |
Αυτό επαναλαμβανόταν τρεις φορές, με διαφορετικό λαζαριανό τραγούδι κάθε φορά και έκλεινε η συμφωνία τους.
Από τα τραγούδια που έλεγαν οι ντόπιες Λαζαρίνες ελάχιστα αναφέρονταν στον Λάζαρο. Στο σύνολό τους σχεδόν ήταν τραγούδια που αναφέρονταν σε διάφορες εκδηλώσεις της ζωής, όπως ο έρωτας, η νοικοκυροσύνη, η ξενιτιά και άλλες. Τα περισσότερα όμως ήταν, όπως θα λέγαμε σήμερα, ερωτικά τραγούδια. Ήταν τραγούδια για ελεύθερα κορίτσια ή παλικάρια, τραγούδια για αρραβωνιασμένους, ήταν τραγούδια για όλους τους ερωτευμένους. Και οι Λαζαρίνες γνωρίζοντας την οικογενειακή κατάσταση κάθε σπιτιού, έβρισκαν, τραγουδούσαν και χόρευαν το τραγούδι που ταίριαζε καλύτερα σε κάθε σπίτι.
Σημειώνεται, ότι στη Βισαλτία καταγράφηκαν 80 λαζαριανά τραγούδια, με 132 παραλλαγές τους, μεταξύ των οποίων υπάρχουν μόνο 2 ή 3 τραγούδια με αναφορά στην ανάσταση του Λαζάρου, τραγούδια που έφεραν οι πρόσφυγες του 1922. Αλλά και σε άλλε περιοχές της Ελλάδας καταγράφηκε πλήθος από λαζαριανά τραγούδια[1]: 205
Ο χορός τους, για τη Βισαλτία, δεν είναι εύκολο να περιγραφεί. Πρώτα πρώτα για τις ντόπιες Λαζαρίνες για κάθε τραγούδι αντιστοιχούσε και ξεχωριστός χορός. Ξεχωριστός όμως μόνο στις λεπτομέρειες, ξεχωριστός για τις Λαζαρίνες που τον χόρευαν, ξεχωριστός για ένα έμπειρο μάτι. Γιατί όλοι οι χοροί έμοιαζαν μεταξύ τους. Όλους τους χόρευαν αντικριστά, κατά κάποιον τρόπο όπως χορεύουν σήμερα τον καρσιλαμά, όπως χορεύουν τους αντικριστούς χορούς. Τις διαφορές στους χορούς τους οι Λαζαρίνες τις έδιναν με τις κινήσεις του σώματος και ιδιαίτερα με τις κινήσεις των χεριών τους. Οι υφαντές πετσέτες, που κρατούσαν στα χέρια τους και τις κινούσαν μπροστά τους, έδιναν ξεχωριστή χάρη σε κάθε χορό. Εκτός όμως από αυτές τις μικροδιαφορές, η όλη λειτουργία του εθίμου σε κάθε χωριό καθοριζόταν και από τη σύνθεση του πληθυσμού, αν δηλαδή επηρεαζόταν λίγο ή πολύ από τα έθιμα των προσφύγων. Τέλος μετά από κάθε χορό, σε κάθε σπίτι έδιναν στις Λαζαρίνες ως δώρο αβγά ή και λίγο βαμβάκι.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
