Κότινος (στεφάνι)

Ο κότινος ήταν στεφάνι από κλαδί αγριελιάς με το οποίο στεφάνωναν τον νικητή στους ολυμπιακούς αγώνες της αρχαιότητας. Τα κλαδιά από την ελιά, που βρισκόταν κοντά στον ναό του Δία, τα έκοβε ένας «παις αμφιθαλής» (δηλαδή ένα αγόρι του οποίου και οι δύο γονείς βρίσκονταν εν ζωή) με χρυσό ψαλίδι. Στη συνέχεια τα πήγαινε στον ναό της Ήρας και τα τοποθετούσε πάνω σε μια χρυσελεφάντινη τράπεζα. Από εκεί τα έπαιρναν οι Ελλανοδίκες, οι κριτές των αρχαίων Ολυμπιακών αγώνων, έφτιαχναν στεφάνια και τα πρόσφεραν στους νικητές ως βραβείο.^[1]

Στεφάνι από κλαδί ελιάς

Ιστορικά στοιχεία

Στους ολυμπιακούς αγώνες ο κότινος καθιερώθηκε ως έπαθλο για τους νικητές από τον Ίφιτο τον βασιλιά της Ηλείας ύστερα από χρησμό που του δόθηκε από το μαντείο των Δελφών^[2] για να ενθαρρύνει τους αθλητές να συμμετέχουν. Πρώτη φορά δόθηκε, σύμφωνα με τον Παυσανία το 752 π.Χ. κατά την έκτη ολυμπιακή διοργάνωση και αντικατέστησε τον καρπό της μηλιάς που δινόταν ως τότε^[2] ενώ σύμφωνα με τη μυθολογία εισήχθη ως έπαθλο για τον νικητή του δρόμου (το αρχαιότερο αγώνισμα) από τον Ηρακλή, προς τιμήν του πατέρα του Δία. Σύμφωνα με τη μυθολογία ο Ιδαίος Ηρακλής ήταν αυτός που έφερε την ελιά από την πατρίδα του την Κρήτη ή από τον βορρά και τη φύτεψε στην Ολυμπία. Μαζί με τον μεγαλύτερο αδελφό του πήγε μια μέρα στην Ολυμπία για να τρέξουν και λέγεται ότι αυτοί υπήρξαν οι πρώτοι αγώνες δρόμου, ενώ ο Ηρακλής ήταν αυτός που στεφάνωσε πρώτος με κλαδί ελιάς τον νικητή.^[3] Το στεφάνι ελιάς είχε συμβολική σημασία, καθώς θεωρούσαν πως έφερνε τύχη και θεϊκή προστασία στον στεφανωμένο αθλητή. Ο Φλέγων ο Τραλλιανός αναφέρει ότι στους πρώτους πέντε Ολυμπιακούς Αγώνες, δεν βράβευαν με στεφάνι τους νικητές. Αργότερα, αφού συμβουλεύτηκαν το μαντείο των Δελφών, πήραν απάντηση ότι το στεφάνι του νικητή θα πρέπει να είναι φτιαγμένο από κλαδιά αγριελιάς.

Σύμφωνα με την αρχαία ελληνική γραμματεία

Ο Ηρόδοτος περιγράφει την ακόλουθη ιστορία που σχετίζεται με το στεφάνι ελιάς: Ο Ξέρξης ανέκρινε μερικούς από τους Αρκάδες μετά τη μάχη των Θερμοπυλών. Απορημένος ρώτησε να μάθει γιατί τόσοι λίγοι Έλληνες πολέμησαν για την υπεράσπιση των Θερμοπυλών. Η απάντηση τους ήταν: «Όλοι οι υπόλοιποι άνδρες συμμετέχουν στους Ολυμπιακούς Αγώνες». Και όταν ρώτησε «Ποιο είναι το έπαθλο για το νικητή;»...«Ένα στεφάνι ελιάς» αποκρίθηκαν. Τότε, ο Τιγράνης, ένας από τους στρατηγούς του, πρόφερε: «Αλίμονο, Μαρδόνιε, ενάντια σε τί άνδρες μας έφερες να πολεμήσουμε, σ' αυτούς που δεν πολεμούν για χρήματα αλλά για την αρετή.» [Link]

Ο Αριστοφάνης στον Πλούτο κάνει ένα χιουμοριστικό σχόλιο για τους νικητές αθλητές που στέφονται με στεφάνι ελιάς αντί χρυσού. «Γιατί ο Δίας είναι φτωχός, και εγώ θα σας το αποδείξω. Στους Ολυμπιακούς Αγώνες, τους οποίους ίδρυσε, και για τους οποίους συγκαλεί όλη την Ελλάδα κάθε τέσσερα χρόνια, γιατί στεφανώνει τους νικητές μόνο με αγριελιά; Αν ήταν πλούσιος θα τους έδινε χρυσό.»

Οι Ολυμπιακοί Αγώνες διέφεραν από τους άλλους Πανελληνίους αγώνες, οι οποίοι είχαν ο καθένας έπαθλο από διαφορετικό φυτό, που χρησιμοποιούνταν στην τελετή απονομής των νικητών (πεύκο στα Ίσθμια, σέλινο στα Νέμεα και δάφνη στα Πύθια).

Ολυμπιακά μετάλλια

Σε αντίθεση με την αρχαιότητα, στους σύγχρονους Ολυμπιακούς αγώνες, οι νικητές είναι οχτώ και αποκαλούνται Ολυμπιονίκες, ενώ μόνον οι τρεις πρώτοι ανεβαίνουν στο βάθρο. Ο πρώτος βραβεύεται με το χρυσό, ο δεύτερος με το αργυρό και ο τρίτος με το χάλκινο μετάλλιο. Στους υπόλοιπους πέντε Ολυμπιονίκες απονέμεται δίπλωμα συμμετοχής. Λόγω του συμβολισμού του ο κότινος (παγκόσμιο σύμβολο ειρήνης και ελευθερίας) επιλέχθηκε να είναι το έμβλημα^[4] των Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 που διεξήχθησαν στην Αθήνα, όπου για πρώτη φορά αναβίωσε η αρχαία παράδοση απονομής κότινου στους νικητές. Οι τρεις πρώτοι διακριθέντες αθλητές κάθε αθλήματος βραβεύονταν με μετάλλιο και στέφονταν με κότινο. Οι επόμενοι πέντε Ολυμπιονίκες έλαβαν δίπλωμα συμμετοχής και στέφθηκαν επίσης με στεφάνι ελιάς.

Παραπομπές

1. «Αρχαίοι Ολυμπιακοί Αγώνες: Οι τιμές στους Ολυμπιονίκες». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 12 Μαρτίου 2015.
2. Τα φυτά των Ολυμπιακών Αγώνων.
3. Κότινος, έπαθλο των Ολυμπιακών Αγώνων.
4. Ολυμπιακή Δάδα.

3Γεια