Καλιγούλας (ταινία)

Ο Καλιγούλας (ιταλικά: Caligola, αγγλικά: Caligula) είναι Αμερικανικό-Ιταλική ερωτική - δραματική - ιστορική ταινία του 1979, σε σκηνοθεσία Τίντο Μπρας, με επιπλέον σκηνές γυρισμένες από τον Μπομπ Γκουτσιόνε και τον Τζιανκάρλο Λούι, σχετικά με τη ζωή του Ρωμαίου αυτοκράτορα Γάιου Καίσαρα Γερμανικού, που έμεινε γνωστός στην ιστορία σαν Καλιγούλας.

Καλιγούλας Caligula Caligola
Αμερικανική κινηματογραφική αφίσα. Το νόμισμα σχεδιάστηκε από τον Ντάνιελ Μάφια[1]
Σκηνοθεσία	Τίντο Μπρας (αρχικά γυρίσματα) Επιπλέον σκηνές: Τζιακάρλο Λούι Μπομπ Γκουτσιόνε
Παραγωγή	Μπομπ Γκουτσιόνε Φράνκο Ροσελίνι
Σενάριο	Τίντο Μπρας Μάλκολμ ΜακΝτάουελ Μπομπ Γκουτσιόνε (δεν πιστώνεται σε κανέναν)[2]
Βασισμένο σε	σενάριο του Γκορ Βιντάλ
Πρωταγωνιστές	Μάλκολμ ΜακΝτάουελ Τερέσα Αν Σαβόι Έλεν Μίρεν Πήτερ Ο' Τουλ Τζον Γκίλγκουντ
Μουσική	Πολ Κλεμέντε[3][4]
Τραγούδι	Μπρούνο Νικολάι
Φωτογραφία	Σιλαβάνο Ιππολίτι
Μοντάζ	Νίκο Μπαράλι The Production[5] Ράσελ Λόιντ (δεν πιστώνεται)
Ενδυματολόγος	Ντανίλο Ντονάτι
Εταιρεία παραγωγής	Penthouse Films International Felix Cinematografica
Διανομή	Produzioni Atlas Consorziate (P.A.C.) (Ιταλία)[6] Analysis Film Releasing Corporation (US)[7]
Πρώτη προβολή	1979 και 25  Απριλίου 1980 (Γερμανία)[8]
Κυκλοφορία	14 Αυγούστου 1979 (Ιταλία)[9] 1 Φεβρουαρίου 1980 (ΗΠΑ)[10]
Διάρκεια	156 λεπτά
Προέλευση	Ιταλία Ηνωμένες Πολιτείες
Γλώσσα	Αγγλικά Ιταλικά
Προϋπολογισμός	$17.5 εκατομμύρια[11]
Ακαθάριστα έσοδα	$23 εκατομμύρια[12]
δεδομένα (π • σ • ε )

Πληροφορίες

Σκηνή από την ταινία

Το σενάριο έγραψε ο Γκορ Βιντάλ και η ταινία συγχρηματοδοτήθηκε από το περιοδικό Penthouse. Το αρχικό σενάριο υπέστη πολλές αλλαγές αφού τόσο ο σκηνοθέτης Τίντο Μπρας, όσο και ο πρωταγωνιστής Μάλκολμ ΜακΝτάουελ έβρισκαν την απεικόνιση του κεντρικού ήρωα μη ικανοποιητική. Την παραγωγή έκαναν ο Μπομπ Γκουτσιόνε (ιδρυτής και εκδότης του περιοδικού Penthouse) και ο Φράνκο Ροσελίνι (ανιψιός του Ρομπέρτο Ροσελίνι). Η ταινία στοίχισε 17 εκατομμύρια δολάρια και απέφερε στα ταμεία 21 εκατομμύρια δολάρια. Πολλά χρόνια αργότερα γνώρισε μεγάλη επιτυχία στην αγορά του βίντεο. Η παραγωγή διαφημίστηκε με το ακόλουθο μότο "Η πιο αμφιλεγόμενη ταινία στην ιστορία του κινηματογράφου. Μονό αυτή τολμάει να δείξει τη διαστροφή και παρακμή της αυτοκρατορικής Ρώμης...". Πρωταγωνιστεί ο Μάλκολμ ΜακΝτάουελ και μια πλειάδα γνωστών ηθοποιών σε μια αναπαράσταση της ανόδου και της πτώσης του Ρωμαίου Αυτοκράτορα. Η ταινία επικεντρώνεται κυρίως στις διαβόητες σεξουαλικές συνήθειες του, όσο και των συγχρόνων του.

Διαφορετικές εκδοχές

Ο Καλιγούλας έχει προβληθεί σε πολλές διαφορετικές εκδόσεις, μεταξύ των οποίων:

• Μια Ιταλική κόπια διάρκειας 150 λεπτών. Πρόκειται στην ουσία για μια συντομευμένη εκδοχή της Αμερικανικής κόπιας η οποία σύντομα εξαφανίστηκε από την αγορά, αν και σήμερα υπάρχουν μερικά παλιά VHS που θεωρούνται πλέον συλλεκτικά.
• Μια μη λογοκριμένη κόπια διάρκειας 156 λεπτών διαθέσιμη σε Αμερική και Ευρώπη. Αυτή είναι και η πιο διαδεδομένη εκδοχή της ταινίας. Είχε παιχθεί για σύντομο χρονικό διάστημα στα Αμερικανικά σινεμά αποφέροντας μεγάλο κέρδος. Αυτή η έκδοση περιλαμβάνει πολλές σκηνές με σεξουαλικά ακραίο και βίαιο περιεχόμενο (όργια, αυνανισμό, πεολειχία, πρωκτικό έρωτα, αποκεφαλισμούς και τη βίαιη δολοφονία ενός βρέφους). Το περιεχόμενο είναι εξαιρετικά αμφιλεγόμενο και θα επέφερε σίγουρα το χαρακτηρισμό της ταινίας ως πορνογραφικής (η ταινία δεν υποβλήθηκε για χαρακτηρισμό καταλληλότητας τελικά). Η ίδια εκδοχή επανακυκλοφόρησε το 2001 στην Ολλανδία και το 2003 στη Γαλλία με ποιοτικά καλύτερη/ευκρινέστερη εικόνα.
• Μια Αγγλική κόπια με διάρκεια 144 λεπτά. Εκτός από την αφαίρεση 12 λεπτών ακραίου υλικού, έχουν αντικατασταθεί και κάποιες επιπλέον σκηνές με υλικό που είχε αρχικά γυρίσει ο Μπρας και ο Γκουτσιόνε και δεν είχε χρησιμοποιηθεί. Όπως και η Ιταλική κόπια δεν κυκλοφορεί πλέον και θεωρείται συλλεκτική.
• Η φημολογούμενη και διαβόητη κόπια των 210 λεπτών που παίχθηκε σε ιδιωτική προβολή στις Κάννες, όχι όμως στο επίσημο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ. Κανείς δεν μπόρεσε να εντοπίσει αυτή τη συγκεκριμένη κόπια και από πολλούς θεωρείται σαν ένας ακόμη "αστικός μύθος" (αγγλ. urban legend).
• Κάποια στιγμή ο Γκουτσιόνε υπέβαλε μια κόπια της ταινίας διάρκειας 105 λεπτών για χαρακτηρισμό καταλληλότητας, η οποία τελικά κυκλοφόρησε σε βίντεο με το χαρακτηρισμό R (Κατάλληλη άνω των 16). Αντίθετα με όσα πιστεύουν οι περισσότεροι το κομμένο υλικό έχει να κάνει κυρίως με δραματικές σκηνές. Όλες οι ακραίες σκηνές έχουν μετριασθεί η αντικατασταθεί με διαφορετικές λήψεις.
• Το 1984 ο συμπαραγωγός Φράνκο Ροσσελίνι δυσαρεστημένος με την τελική εκδοχή που παρουσίασε ο Γκουτσιόνε, μοντάρισε εκ νέου μια αρχική κόπια (ίσως την διαβόητη κόπια των 210 λεπτών). Η νέα αυτή έκδοση με τίτλο "Io, Caligola" είχε διάρκεια 133 λεπτά αλλά αρχικά λογοκρίθηκε από το Ιταλικό κράτος με αποτέλεσμα μια διάρκεια 86 λεπτών. Τελικά συναίνεσαν από κοινού σε μια κόπια 123 λεπτών που κυκλοφόρησε μόνο στην Ιταλία.
• Μια δεύτερη εκδοχή με χαρακτηρισμό καταλληλότητας R εμφανίστηκε το 1999. Πολλές σκηνές από την μη λογοκριμένη κόπια αντικαταστάθηκαν με επαναλαμβανόμενες λήψεις, με αποτέλεσμα την μη διατήρηση μιας συνοχής στην πλοκή. Η εκδοχή αυτή είχε διάρκεια 102 λεπτών.
• Οι ιθύνοντες του Αγγλικού καναλιού FilmFour απογοητευμένοι από την απουσία μια ολοκληρωμένης κόπιας στην Αγγλική αγορά εξέδωσαν μια δικιά τους εκδοχή της ταινίας διάρκειας 140 λεπτών. Τα 16 λεπτά που αφαιρέθηκαν από την ολοκληρωμένη κόπια είναι οι σκηνές που γύρισε ο Μπομπ Γκουτσιόνε (μια λεσβιακή σκηνή και κάποιες λήψεις από τη σκηνή του "αυτοκρατορικού πορνείου").

Κριτικές

Η ταινία αντιμετώπισε βαρύτατες κριτικές. Ο Ρότζερ Έμπερτ έδωσε μηδέν αστέρια, περιγράφοντας την ταινία σαν "αρρωστημένη, κυριολεκτικά άχρηστη και σκουπίδι" ^[13]. Μια ολόκληρη γενιά μετά παραμένει μια από τις πιο μισητές ταινίες. Τόσο ο Πήτερ Ο' Τουλ όσο και ο Μάλκομ Μακ Ντάουελ εξέφρασαν τη μετάνοια τους για τη συμμετοχή τους στην ταινία. Ο σκηνοθέτης Τίντο Μπρας αποκήρυξε την ταινία από τη στιγμή που πήρε τα ηνία ο Γκουτσιόνε και ανάθεσε το μοντάζ στον φίλο του Τζιανκάρλο Λούι. Ο σεναριογράφος Γκορ Βιντάλ επίσης αποκήρυξε την ταινία σχεδόν από την αρχή των γυρισμάτων. Οι λόγοι εδώ ήταν διαφορετικοί, πλήρης ασυνεννοησία και δημιουργικές διαφορές με τον σκηνοθέτη στον τρόπο χειρισμού του υλικού και της απεικόνισης του κεντρικού ήρωα. Οι περισσότεροι τότε υποστήριξαν τον Μπρας και ο Βιντάλ αποχώρησε εξοργισμένος και σπιλώνοντας ολόκληρη την παραγωγή.

Διανομή

• Μάλκολμ ΜακΝτάουελ - Καλιγούλας
• Πήτερ Ο' Τουλ - Τιβέριος
• Τζον Γκίλγκουντ - Νέρβας
• Έλεν Μίρεν - Καισωνία
• Τερέζα Αν Σαβόι - Δρουσίλα
• Λόρι Βάγκνερ - Αγριππίνα
• Ανέκα Ντι Λορένζο - Μεσσαλίνα
• Τζον Στάινερ - Λονγκίνος