Κίνημα στο Γουδί

Το Κίνημα στο Γουδί ή Κίνημα του 1909 εκδηλώθηκε τη νύχτα προς την 15η Αυγούστου 1909, όταν ο Στρατιωτικός Σύνδεσμος προχώρησε σε στάση που άλλαξε την ιστορία της νεότερης Ελλάδας, εγκαινιάζοντας τις παρεμβάσεις του Στρατού στην πολιτική ζωή της χώρας.

Κίνημα στο Γουδί
Ο συνταγματάρχης Νικόλαος Ζορμπάς ήταν ο επικεφαλής του Κινήματος.
Χρονολογία	15 Αυγούστου 1909, πριν 115 έτη (1909-08-15)
Τόπος	Γουδή, Αθήνα
Έκβαση	Επιτυχές Παραίτηση του Πρωθυπουργού Δημήτριου Ράλλη Ο βασιλιάς Γεώργιος Α' διορίζει τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη ως αντικαταστάτη του Οι Στασιαστές πραγματοποιούν μεγάλη δημόσια διαδήλωση τον επόμενο μήνα αφότου τα αιτήματα τους δεν ικανοποιήθηκαν Σύγκληση της συνέλευσης για τη συνταγματική αναθεώρηση Διάλυση του Στρατιωτικού Σύνδεσμου Παραίτηση του πρωθυπουργού Κυριακούλη Μαυρομιχάλη Διορισμός του Στέφανου Δραγούμη ως προσωρινός πρωθυπουργός μέχρι τις νέες εκλογές Το Κόμμα των Φιλελευθέρων με επικεφαλής τον Ελευθέριο Βενιζέλο κερδίζει τις εκλογές τον Νοέμβριο του 1910 Δημοσίευση του νέου μεταρρυθμιστικού συντάγματος Άνοδος του βενιζελισμού
Αντιμαχόμενοι
Κυβέρνηση της Ελλάδας Στρατιωτικός Σύνδεσμος
Ηγετικά πρόσωπα
Γεώργιος Α΄, Δημήτριος Ράλλης Νικόλαος Ζορμπάς

Το χρονικό του Κινήματος

Τον Ιούνιο του 1909, μπροστά στον φόβο πραξικοπήματος, η κυβέρνηση Δημητρίου Ράλλη επιτέθηκε στον Στρατιωτικό Σύνδεσμο με κύμα μεταθέσεων, καθώς και παραπομπή 12 αξιωματικών σε ανακριτικό συμβούλιο, προς απόταξη.

Λαϊκή λιθογραφία του Σ. Χρηστίδη για την επιτυχία του Κινήματος

Όταν η εφημερίδα Χρόνος, διερμηνεύοντας τις θέσεις του Συνδέσμου, επιτέθηκε κατά «της βουλευτικής φεουδαρχίας των κομματικών συμμοριών και των Αυλών», ζητώντας μεταρρυθμίσεις και απομάκρυνση του Διαδόχου Κωνσταντίνου, καθώς και των πριγκίπων, από το στράτευμα, ο Ράλλης προχώρησε σε συλλήψεις. Ο κύβος είχε ριφθεί. Στις 14 Αυγούστου, με μια παράτολμη ενέργειά του, ο Θεόδωρος Πάγκαλος απελευθέρωσε τους κρατουμένους αξιωματικούς Κωνσταντίνο Σάρρο και Ταμπακόπουλο, προκαλώντας την οργή του Ράλλη, που διέταξε επιφυλακή και δεκάδες συλλήψεων. Τη νύχτα προς τη 15η Αυγούστου, ο Σύνδεσμος προχώρησε στο κίνημα, το οποίο επικράτησε αμέσως.

Επικεφαλής του κινήματος τέθηκε ο συνταγματάρχης του πυροβολικού Νικόλαος Ζορμπάς, ο οποίος και οργάνωσε την ένοπλη στάση στο στρατόπεδο της φρουράς της Αθήνας στο Γουδί. Ο Ζορμπάς ήταν μετριοπαθής και συντηρητικός, που δεν επέτρεψε στην εξέγερση να πάρει ακραία αντιδυναστική μορφή, ενώ άλλος σημαντικός πρωταγωνιστής του, ήταν ο -νεαρός ανθυπολοχαγός τότε- Θεόδωρος Πάγκαλος, κινητήριος μοχλός της μυήσεως συναδέλφων του στην ενέργεια. Το πρόγραμμα του Συνδέσμου, σε ήπιο τόνο, με γενικές ευχές για μεταρρυθμίσεις στο στρατό, τη διοίκηση και την παιδεία, απέκλειε ρητά κάθε περίπτωση καθεστωτικής αλλαγής, δικτατορίας, συνταγματικής τροποποίησης ή κατάργησης της κυβέρνησης. Ζητούσε απλώς την απομάκρυνση του Διαδόχου Κωνσταντίνου και των υπόλοιπων πριγκίπων από το στράτευμα και πρότεινε σειρά μέτρων για στρατιωτική αναδιοργάνωση.^[1]

Τους όρους των επαναστατών αποδέχθηκε ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης, που σχημάτισε την κυβέρνηση Μαυρομιχάλη μετά την παραίτηση του Ράλλη, οπότε και ο αρχηγός του Συνδέσμου, Νικόλαος Ζορμπάς, έδωσε διαταγή στις επαναστατημένες μονάδες να γυρίσουν στις θέσεις τους, χωρίς έτσι να εγκαθιδρυθεί δικτατορία, σύμφωνα με τις παροτρύνσεις μεγάλης μάζας του λαού και του φοιτητικού κόσμου.

Το μεγαλειώδες συλλαλητήριο των συντεχνιών της Αθήνας και του Πειραιά, που πραγματοποιήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου, έκανε πρόδηλη πλέον την υποστήριξη του λαού στις θέσεις του Συνδέσμου, ενώ η υποστήριξη που βρήκε το Κίνημα προκάλεσε την έντονη ανησυχία των πολιτικών κομμάτων, του Θρόνου και των Ξένων Δυνάμεων. Από την έλευση του Βασιλιά Γεωργίου Α΄ το 1863 μέχρι το 1909, για 46 χρόνια, δεν υπήρξε καμία ανάμιξη του στρατού στη πολιτική.

Κατά τους επόμενους μήνες η πολιτική ζωή βασίστηκε σε εύθραυστες ισορροπίες με εμφανείς τους κινδύνους της εκτροπής είτε προς την εμφύλια αναμέτρηση είτε προς την επιβολή στρατιωτικού καθεστώτος.  Εξάλλου, ο χαρακτήρας του Συνδέσμου δεν ήταν σαφής ιδεολογικά και πολιτικά ενώ η παρέμβασή του ήταν αποτέλεσμα δυσαρέσκειας απέναντι στα παλιά κόμματα και στα Ανάκτορα.^[2] Η κατάσταση ήταν μάλλον αδιέξοδη και πλέον έγινε κοινή συνείδηση η ανάγκη για ομαλή διέξοδο από την πολιτική κρίση. Αυτή τη χρονική περίοδο σημαντικό ρόλο θα παίξει ο επαναστάτης του Θερίσου, Ελευθέριος Βενιζέλος ο οποίος κατέφθασε στον Πειραιά με συμβιβαστικές διαθέσεις. Αν και αρνήθηκε να σχηματίσει κυβέρνηση, παρ' όλα αυτά συμβούλεψε την προκήρυξη εκλογών για την ανάδειξη αναθεωρητικής Βουλής για την πραγματοποίηση των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων.^[3]

Παραπομπές

1. Γαρδίκα-Κατσιαδάκη, Ελένη (1999). Από το Γουδί ως την Έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου (1909-1914), Ελληνική Ιστορία, (Τόμος 22). Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών. σελίδες 340–341. ISBN 960-213-260-4.
2. «Το Κίνημα στο Γουδί το 1909».
3. Παπαρρηγόπουλος, Κ. (2010). Ιστορία του Ελληνικού 'Εθνους, Τόμος 24. Αθήνα: National Geographic. σελίδες 94–98. ISBN 978-960-6883-77-4.

Βιβλιογραφία

• Νικολάου Ζορμπά, «Αναμνήσεις»
• Μιλτιάδη Μάλαινου, «Το κίνημα του 1909»
• Σπύρου Μελά, «Το κίνημα του 1909»
• Θεοδώρου Παγκάλου, «Τα απομνημονεύματά μου», τ. Α΄
• Βίκτορος Παπακοσμά, «Οι επεμβάσεις του στρατού στην ελληνική πολιτική»
• Βασιλείου Τσίχλη, «Το κίνημα του Γουδί και ο Ελευθέριος Βενιζέλος»
• Γαρδίκα-Κατσιαδάκη, Ελένη (1999), Από του Γουδί ως την Έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου (1909-1914), Ελληνική Ιστορία, (Τόμος 22). Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, σσ. 340-341.
• Παπαρρηγόπουλος, Κ. (2010). Ιστορία του Ελληνικού Έθνους, Τόμος 24. Αθήνα: National Geographic, σσ.94-98.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• 1909, Γουδί: Καταλύτης επαναστατικών αλλαγών 1909 100 ΧΡΟΝΙΑ από το στρατιωτικό κίνημα στο Γουδί, της Χριστίνας Κουλούρη