Ιροκουά

Το όνομα Ιροκουά, αναφέρεται και ως Ιροκέζοι, δόθηκε σε ένα σύνολο φυλών ιθαγενών Αμερικανών, μελών μιας συνομοσπονδίας (Ένωση των πέντε, και αργότερα των έξι Εθνών). Σήμερα τα μέλη των φυλών αυτών (περ. 50.000) βρίσκονται διασκορπισμένα ανάμεσα στον Καναδά (Οντάριο, Κεμπέκ) και τις Ηνωμένες Πολιτείες (Πολιτεία της Νέας Υόρκης, Ουισκόνσιν, Οκλαχόμα). Η ονομασία Ιροκουά, προέρχεται από τη λέξη αλγκονγκίν που σημαίνει «τα ερπετά». Οι ίδιοι έχουν αμφισβητήσει τη χρήση αυτού του όρου. Ως συλλογικό αυτοπροσδιορισμό χρησιμοποιούν έναν όρο που παραπέμπει στην κοινωνική τους οργάνωση που σημαίνει «το μεγάλο σπίτι».

Ινδιάνοι Ιροκουά περ. 1914. Βιβλιοθήκη του Κογκρέσου

Η Ένωση των Πέντε Εθνών

Ελληνικά	Γαλλικά	Στη γλώσσα των Ιροκουά
Σενέκα	Seneca	Onondowahgah
Καγιούγκα	Cayuga	Guyohkohnyoh
Ονοντάγκα	Onondaga	Onöñda'gega'
Ονέιντα	Oneida	Onayotekaono
Μοχώκ	Mohawk	Kanien'kéhaka
Τυσκαρόρα (έγιναν μέλη το 1712)	Tuscarora	Ska-Ruh-Reh

Η Ένωση των Πέντε Εθνών δημιουργήθηκε το 1570 για να τερματίσει τις συγκρούσεις ανάμεσα στις διάφορες φυλές και για να εξασφαλίσει μια κοινή άμυνα, ιδιαίτερα απέναντι στους Χιούρον και στους γάλλους συμμάχους τους. Της Ένωσης ηγούνταν μια επιτροπή από 50 μέλη (sachem). Χάρη στα εισοδήματα που εξασφάλιζε το εμπόριο γούνας και στα εφόδια σε πυροβόλα όπλα που κατάφερε να εξασφαλίσει, η Ένωση σε συμμαχία με τους Άγγλους κατάφερε κατά τον 17ο αιώνα να καταστρέψει γειτονικές εχθρικές φυλές όπως τους Χιούρον, Νετρ, Πετύν και Εριέ και να αντιπαραταχθεί απέναντι στους αποίκους της «Νέας Γαλλίας». Τον 18ο αιώνα εξαιτίας των επιδημιών οι Ιροκουά αποδεκατίζονται και η Ένωση παρακολουθεί αμέτοχη την γαλλοαγγλική σύγκρουση. Κατά τον αμερικανικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας οι Ονέιντα και οι Τυσκαρόρα πήραν το μέρος των εξεγερμένων, ενώ οι Καγιούγκα και οι Μοχώκ συντάχθηκαν με τους Βρετανούς.

Κοινωνική οργάνωση

Οι Μοχώκ, οι Ονέιντα, οι Ονοντάγκα, οι Καγιούγκα, οι Σενέκα, και, από το 1712, οι Τυσκαρόρα, ήταν εγκατεστημένοι στα νότια και ανατολικά της λίμνης Οντάριο και ασχολούνταν με την γεωργία (την καλλιέργεια καλαμποκιού, φασολιού, κολοκύθας) σε συνδυασμό με το ψάρεμα, το κυνήγι και την τροφοσυλλογή. Οι φυλές τους ήταν οργανωμένες σε εξωγαμικές μητρογραμμικές ομάδες καταγωγής (κλάν), που τηρούσαν αυστηρά τον κανόνα της μονογαμίας. Οι γυναίκες ασχολούνταν με τις οικιακές υποθέσεις και τις αγροτικές εργασίες, ενώ οι άνδρες κυνηγούσαν και λάμβαναν μέρος σε ένοπλες συγκρούσεις προκειμένου να αποκτήσουν αιχμαλώτους. Οι αιχμάλωτοι στην πλειονότητά τους υιοθετούνταν από τους δεσμώτες τους. Θεωρούνταν ότι οι γυναίκες απαιτούσαν την υιοθεσία και μάλιστα οι μητέρες που έχασαν ένα γιο, καθώς ο υιοθετημένος θεωρούνταν ότι αντικαθιστά το νεκρό. Όσοι δεν υιοθετούνταν, θανατώνονταν μετά από τελετουργικά βασανιστήρια. Οι Ιροκουά ήταν οι μόνοι Αμερινδιανοί του Βορρά που επιδίδονταν σε ανθρωποφαγικές πρακτικές.Τα χωριά τους αποτελούνταν από "μεγάλα σπίτια"- καθένα από αυτά φιλοξενούσε μια οικογένεια.

Οι Ιροκουά πίστευαν στη ύπαρξη δυνάμεων του καλού και του κακού μέσα σε κάθε έμψυχο ον και σε κάθε αντικείμενο του φυσικού κόσμου. Οι τελετουργίες τους είχαν σχέση κυρίως με την καλλιέργεια της γης και συμπεριλάμβαναν θυσίες (όπως τη θυσία του άσπρου σκύλου).

Οι Ιροκουά έχουν εξέχουσα θέση στην ιστορία της εθνολογίας (αργότερα και κοινωνική ανθρωπολογία). Μελετήθηκαν από τον 18ο αιώνα από τον γάλλο ιησουίτη Λαφιτώ. Ο Λ. Χ. Μόργκαν έγραψε την πρώτη εθνογραφική μονογραφία αφιερωμένη στους Ιροκουά. Μέσα από τη μελέτη της κοινωνικής τους οργάνωσης, ο Μόργκαν ¨ανακάλυψε" το "ιροκέζικο σύστημα συγγένειας" που διακρίνει τα αδέλφια και τα παραλληλεξάδελφα (παιδιά αδελφών του ίδιου φύλου) από τα σταυρεξάδελφα (παιδιά αδελφών των δύο φύλων).

Οι Ιροκουά υπερασπίστηκαν την ταυτότητα και τα δικαιώματα τους απέναντι στους αποίκους και κατέφυγαν από πολύ νωρίς στην οργανωμένη διπλωματία. Το 1710 μια επιτροπή από δέκα ηγέτες της συνομοσπονδίας (sachem) συναντήθηκαν με τη βασίλισσα Άννα, στις αρχές του 18ου αιώνα ο ηγέτης από τη φυλή Μοχώκ Τζόζεφ Μπραντ πήγε στο Λονδίνο για να διαπραγματευτεί με τη βρετανική κυβέρνηση, κατά τον 20 αιώνα ανέλαβαν δράση σε διεθνείς οργανισμούς όπως ο ΟΗΕ για την προστασία των δικαιωμάτων τους. Οι Ιροκουά συμμετέχουν ενεργά στα σημερινά κινήματα των ιθαγενών της Αμερικής.

Σήμερα οι Ιροκουά ζουν κυρίως σε περιοχές ιθαγενών (reserves), αλλά εργάζονται και έξω από αυτές τις περιοχές, κυρίως σαν εργάτες στον τομέα της οικοδομής. Έχουν εν μέρει εκχριστιανιστεί αλλά ασκούν ακόμη και την παραδοσιακή τους λατρεία. Διατηρούν κατά το μάλλον ή ήττον την πολιτική τους οργάνωση. Η γλώσσα τους, η Ιροκουά, που αποτελεί μια ξεχωριστή γλωσσική οικογένεια, απειλείται με εξαφάνιση, παρ' όλες τις προσπάθειες να διατηρηθεί.

Δείτε επίσης

• Οικονομία των Ιροκουά

Βιβλιογραφία

• Georges Fronval, La Véritable Histoire des Indiens peaux-rouges, édition Nathan, 1972
• Jack Utter, American Indians, National Woodlands Publishing company Lake Ann, Michigan, 1997, ISBN 0-9628075-2-4
• Aperçu des mœurs et coutumes des Agniers au XVII^e (traduit de l'anglais), Aurélien Boisvert, Éditions 101, 1991
• Les Iroquois et la guerre de sept ans (traduit de l'anglais), de D. Peter MacLeod, VLB éditeur, 2000, ISBN 2-89005-713-5
• Iroquoisie 1534-1652, Tome 1, de Léo-Paul Desrosiers, Les Éditions du Septentrion, 1998, ISBN 2-89448-081-4
• Iroquoisie 1652-1665, Tome 2, de Léo-Paul Desrosiers, Les Éditions du Septentrion, 1998, ISBN 2-89448-106-3
• Iroquoisie 1688-1701, Tome 4, de Léo-Paul Desrosiers, Les Éditions du Septentrion, 1998, ISBN 2-89448-124-1
• Nation iroquoise, par Aurélien Boisvert, Éditions 101, 1997.
• Pierre Millet en Iroquoisie au XVII^e : le sachem portrait la soutane, de Daniel St-Arnaud, Éditions du Septentrion, 1998, ISBN 2-89448-111-X
• Prisonniers des Agniers, par Aurélien Boisvert, Éditions 101, 1994, ISBN 2-9802726-3-9
• Voyage chez les Onnontagués (second voyage de Radisson)(traduit en français), Aurélien Boisvert, Éditions 101, 1998.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Iroquois στο Wikimedia Commons