Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων

Το Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων - Ενιαίο Ταμείο Ασφάλισης Μισθωτών (ΙΚΑ-ΕΤΑΜ) υπήρξε κρατικός φορέας κύριας ασφάλισης στην Ελλάδα που δημιουργήθηκε το 1934.^[1] Επί σειρά ετών ήταν και είναι ένας από τους κύριους ασφαλιστικούς φορείς, ενώ για πολλές δεκαετίες διέθετε το δικό του δίκτυο μονάδων παροχής υπηρεσιών υγείας, το οποίο συγχωνεύθηκε στο Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ) και τον Εθνικό Οργανισμό Παροχής Υπηρεσιών Υγείας (ΕΟΠΥΥ).

Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων -
Ενιαίο Ταμείο Ασφάλισης Μισθωτών

Γενικές πληροφορίες
Σύσταση	10 Οκτωβρίου 1934 Λειτούργησε από 1ης Ιανουαρίου 1937
Κατάργηση	1 Ιανουαρίου 2017
Αντικαταστάθηκε από	ΕΦΚΑ
Δικαιοδοσία	Ελληνική Δημοκρατία
Έδρα	Αγίου Κωνσταντίνου 8, Αθήνα, Ελλάδα
Τελευταίος Διοικητής	Γεώργιος Αλάνης
Υπαγωγή	Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής Ασφάλισης και Κοινωνικής Αλληλεγγύης
Ιστότοπος	ika.gr
δεδομένα (π • σ • ε )

Η επικουρική ασφάλιση, που παρείχε παλιότερα το ΙΚΑ στη συνέχεια έγινε αρμοδιότητα του Ενιαίου Ταμείου Επικουρικής Ασφάλισης Μισθωτών (ΕΤΕΑΜ), που συστάθηκε με τον νόμο 3029/2002.^[2]

Ιστορική Αναδρομή

Πριν από τη θεσμοθέτηση του ΙΚΑ είχε αρχίσει η δημιουργία ασφαλιστικών ταμείων διαφόρων επαγγελμάτων, όπως το Ταμείο των Ηθοποιών (1917), το Ταμείο Σύνταξης της Λαϊκής Τράπεζας (1921), το Ταμείο Σύνταξης της Εταιρίας Φωταερίου (1922) κ.ά. Μέχρι το 1932 λειτουργούσαν ήδη δεκάδες ασφαλιστικά ταμεία.^[3]

Η δημιουργία του ΙΚΑ υπήρξε κυρίως αίτημα των εργαζομένων.^[4] Θεσπίστηκε με το νόμο 5733/1932 (άρθρο 12) επί κυβέρνησης Ελ. Βενιζέλου^[5] ωστόσο ο νόμος δεν εφαρμόστηκε γιατί άλλαξε η κυβέρνηση ένα μήνα αργότερα. Στην ίδρυση του ΙΚΑ υπήρξαν αντιδράσεις από όλα τα σωματεία του ιδιωτικού τομέα, από τους ιατρικούς συλλόγους, την Ελληνική Ένωση Τραπεζών κλπ.^[6] Η νέα κυβέρνηση Παναγή Τσαλδάρη ανέστειλε την εφαρμογή του νόμου με την πρόθεση να τον επανεξετάσει. Ο νέος νόμος για την κοινωνική ασφάλιση ήταν ο 6298/1934. Μετά από αυτόν συγκροτήθηκε το πρώτο διοικητικό συμβούλιο του ΙΚΑ και διοικητής ανέλαβε ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος, την περίοδο 1934 – 1935.^[7] Η πρώτη συνεδρίαση πραγματοποιήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 1934. Η κυβέρνηση Τσαλδάρη ανατράπηκε στις 10 Οκτωβρίου 1935 από το πραξικόπημα του Γεώργιου Κονδύλη. Αναφέρεται πως στα πρώτα χρόνια της λειτουργίας του το ίδρυμα δεν χρηματοδοτούνταν και η ασφάλιση γινόταν με πολύ αργούς ρυθμούς.^[8]

Προπαγανδιστική αφίσα της δικτατορίας του Ιωάννη Μεταξά με θέμα την προστασία από τα εργατικά ατυχήματα, π. 1936.

Η λειτουργία του ΙΚΑ άρχισε ουσιαστικά την 1 Δεκεμβρίου 1937 μετά από διάταγμα του Ιωάννη Μεταξά.^[9]

Στον τομέα των κοινωνικών ασφαλίσεων, το καθεστώς της 4ης Αυγούστου παρακολουθούσε τις αντίστοιχες πολιτικές της φασιστικής Ιταλίας και της ναζιστικής Γερμανίας. Η κοινωνική πολιτική, τόσο ως ρητορεία όσο και ως νομοθετικό έργο, αποτελούσε σταθερό άξονα του καθεστώτος. Στους σχετικούς τομείς, σχεδόν όλοι όσοι είχαν διαχειριστεί και προηγουμένως τα σχετικά ζητήματα έμειναν στη θέση τους, εκτός από λίγες εξαιρέσεις.^[9] Επικεφαλής του υπουργείου Εργασίας διορίστηκε ο Αριστείδης Δημητράτος, πρώην ηγετικό στέλεχος του ΚΚΕ που από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 είχε περάσει στο αντικομμουνιστικό στρατόπεδο.

Μέχρι το τέλος του 1937 είχαν δημιουργηθεί τα δύο πρώτα υποκαταστήματα στην Αθήνα και τον Πειραιά. Την 1/1/1938 ξεκίνησε να λειτουργεί το υποκατάστημα στη Θεσσαλονίκη, και μέχρι τον Οκτώβριο του 1940 λειτουργούσαν υποκαταστήματα σε άλλες 12 πόλεις, με συνολικά περίπου 350 χιλιάδες ασφαλισμένους. Οι πρώτοι 150 υπάλληλοι προσελήφθησαν τον Οκτώβριο του 1937 και μέχρι το τέλος του 1940 είχαν φθάσει περίπου τις δύο χιλιάδες, διοικητικούς, υγειονομικούς και λοιπούς. Μέχρι το 1951 το ΙΚΑ κάλυπτε τις παροχές ασθενείας και τις συντάξεις λόγω γήρατος, αναπηρίας και θανάτου.

Και μετά την έναρξη λειτουργίας του, το ΙΚΑ δεν μπόρεσε να απορροφήσει τα λεγόμενα "ευγενή" ταμεία που συνέχισαν να λειτουργούν. Συνέχισαν μάλιστα να δημιουργούνται νέα ταμεία. Μέχρι το 1940 υπήρχαν περίπου 150 ταμεία, συνέχισαν να αυξάνονται μέσα στην κατοχή αλλά και μετά τον πόλεμο.^[6] Ταυτόχρονα, Λόγω του πολέμου και της κατοχής το ΙΚΑ χρεοκόπησε, ενώ μετά τον πόλεμο είχε ένα δυσβάστακτο φορτίο περίθαλψης και ασφάλισης των θυμάτων. Το 1948 έγινε μια ανεπιτυχής προσπάθεια αναμόρφωσης του συστήματος ασφάλισης με βοήθεια από Αμερικανούς ειδικούς με επικεφαλής τον Oscar Powel, ο οποίος παραιτήθηκε τον Ιούλιο του 1951. Στο μεταξύ είχαν ιδρυθεί και πολλά άλλα ασφαλιστικά ταμεία.^[10]

Η χορήγηση παροχών ρυθμίστηκε και πάλι το 1951 με τον αναγκαστικό νόμο 1846/1951,^[11] ο οποίος με τις διαδοχικές του τροποποιήσεις αντιπροσωπεύει το σημερινό θεσμικό πλαίσιο του φορέα.^[12]

Το Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ) μετονομάστηκε σε Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων - Ενιαίο Ταμείο Ασφάλισης Μισθωτών (ΙΚΑ-ΕΤΑΜ) το 2002 με βάση το άρθρο 5 του νόμου 3029/2002.^[2]

Το 2011, στα πλαίσια της αναδιοργάνωσης της δημόσιας υγείας, τα νοσοκομεία του ΙΚΑ εντάχθηκαν στο ΕΣΥ,^[13] ενώ οι μονάδες πρωτοβάθμιας περίθαλψης του εντάχθηκαν στον ΕΟΠΠΥ.^[14]

Από 1.1.2017 το Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων (ΙΚΑ - ΕΤΑΜ) εντάσσεται πλέον στον Ενιαίο Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (Ε.Φ.Κ.Α )^[15] με όλους τους κλάδους, τομείς και λογαριασμούς του (αρ.53 Ν.4387/16).^[16] Ο Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης (Ε.Φ.Κ.Α.) συστάθηκε ως Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου (Ν.Π.Δ.Δ.) με το ν. 4387/16 (όπως τροποποιήθηκε και ισχύει σήμερα - ν. 4445/2016) και εποπτεύεται από το Υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Πρώτος Διοικητής του Ε.Φ.Κ.Α. ανέλαβε ο κ. Α. Μπακαλέξης (ΦΕΚ 729/τεύχος Υ.Ο.Δ.Δ./30-12-2016) την 01-01- 2017 με υποδιοικητή τον Λάμπρο Σέμπο. Αποτελεί σήμερα τον μοναδικό Φορέα κύριας ασφάλισης και από 01-01-2017, οπότε και άρχισε η λειτουργία του, εντάχθηκαν σε αυτόν αυτοδίκαια οι κάτωθι φορείς κύριας κοινωνικής ασφάλισης των οποίων ο Ε.Φ.Κ.Α. κατέστη καθολικός διάδοχος:

1. Ίδρυμα Κοινωνικών Ασφαλίσεων – Ενιαίο Ταμείο Ασφάλισης Μισθωτών (ΙΚΑ – ΕΤΑΜ)
2. Ενιαίο Ταμείο Ασφάλισης Προσωπικού Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (ΕΤΑΠ – ΜΜΕ)
3. Ενιαίο Ταμείο Ανεξάρτητα Απασχολουμένων (ΕΤΑΑ)
4. Οργανισμός Ασφάλισης Ελευθέρων Επαγγελματιών (ΟΑΕΕ)
5. Οργανισμός Γεωργικών Ασφαλίσεων (ΟΓΑ), εκτός του Λογαριασμού Αγροτικής Εστίας
6. Ναυτικό Απομαχικό Ταμείο (ΝΑΤ), συμπεριλαμβανομένου του Κεφαλαίου Δυτών και του Κεφαλαίου Ανεργίας - Ασθενείας Ναυτικών (ΚΑΑΝ)
7. Ταμείο Ασφάλισης Υπαλλήλων Τραπεζών και Επιχειρήσεων Κοινής Ωφέλειας (ΤΑΥΤΕΚΩ)
8. Ενιαίο Ταμείο Ασφάλισης Τραπεζοϋπαλλήλων (ΕΤΑΤ). Το ΝΑΤ και ο ΟΓΑ διατηρούν την αυτοτελή νομική τους οντότητα για την άσκηση των μη ασφαλιστικών τους αρμοδιοτήτων. Επίσης, μεταφέρεται και υπάγεται στον Ε.Φ.Κ.Α. το Κέντρο Είσπραξης Ασφαλιστικών Οφειλών (ΚΕΑΟ) με λογιστική και οικονομική αυτοτέλεια.

Οργανόγραμμα

ΟΡΓΑΝΟΓΡΑΜΜΑ ΙΚΑ ΕΤΑΜ 31/12/2016

Κριτική

Εξαιτίας των υψηλών οργανικών ελλειμμάτων, το ΙΚΑ παρουσιάζεται συχνά από τα ΜΜΕ ως μαύρη τρύπα του κρατικού προϋπολογισμού,^[17] κατηγορία η οποία εγείρει ανάλογες απαντήσεις.^[18]

Διατελέσαντες διοικητές

Πρώτος διοικητής του ΙΚΑ ήταν ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος.^[19]

Διάρκεια θητείας	Όνομα (Γέννηση - θάνατος)	Σημειώσεις
1934-1936	Παναγιώτης Κανελλόπουλος (1902-1986)	Ο πρώτος διοικητής του ΙΚΑ. Μετέπειτα Πρωθυπουργός (1945,1967), Υπουργός, Βουλευτής Αχαΐας, Ακαδημαϊκός, καθηγητής ΕΚΠΑ.[20] Μια από της μεγαλύτερες προσωπικότητες του 20ου αιώνα.
1936-1941	Σπυρίδων Κορώνης (1883-1944)	Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο ΕΜΠ. Γενικός διευθυντής των ΣΕΚ (1926), υπουργός Συγκοινωνίας (1932) και Εθνικής Οικονομίας (1933). Δολοφονήθηκε κατά τα Δεκεμβριανά.[21]
1942	Κωνσταντίνος Πουρναράς (1877-19??)	Κατοχικός υπουργός.
1942-1944	Σπυρίδων Μαύρος (1877-19??)
1944	Κανείς	Αναστολή λειτουργίας του ΙΚΑ (δεν υφίστατο Δ.Σ.)
1945	Κωνσταντίνος Βουδούρης (1889-1962)	Νομάρχης Αργολιδοκορινθίας. Βουλευτής Μεσσηνίας το 1951 και το 1956.
1946-1949 [22]	Κωνσταντίνος Περάκης (1???-19??)
1949-1951	Σωτήριος Σολιώτης (1894-1961)	Πρόεδρος του ΣΤΕ το 1951-1961.
1951 - 10 Νοεμβρίου 1951	Δημοσθένης Στεφανίδης (1895-1975)
1951-1953	Γεώργιος Οικονομόπουλος (1903-1981)
1953-1954	Χρήστος Θηβαίος (1901-1958)
1954-22 Ιουλίου 1954	Τριαντάφυλλος Κεραμίδας (1890-1963)	Πρώτη θητεία. Πρύτανης του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών (1942-43, 1946-47 και 1959-60).
1954-1957	Αντώνιος Ρικάκης (19??-????)	Αξιωματικός του Πολεμικού Ναυτικού και Νομάρχης Αρκαδίας.
1957-1959	Τριαντάφυλλος Κεραμίδας (1890-1963)	Δεύτερη φορά
1959-1963	Ιωάννης Δ. Καποδίστριας (1905-1993)	Καθηγητής νομικής και υπηρεσιακός υπουργός Εργασίας.
1964-1965	Ευάγγελος Τσουκάτος
1965 - 19 Μαΐου 1967	Νικόλαος Δεληπέτρος (1917-1991)	Γενικός Γραμματέας Τύπου και Πληροφοριών (1978-81), δημοσιογράφος.
20 Μαΐου 1967 - 28 Μαρτίου 1974	Αργύριος Νικολόπουλος
29 Μαρτίου 1974 - 9 Αυγούστου 1974	Αθανάσιος Σταθόπουλος
1974 - 1976	Ανδρέας Κυριακόπουλος
1976 - 29 Νοεμβρίου 1977	Αλέξανδρος Καρακατσάνης
1977 - 12 Δεκεμβρίου 1979	Γεώργιος Καββαδίας
1979 - 5 Νοεμβρίου 1981	Αβέρκιος Καραλής
1981 - 1984	Άρης Σισσούρας (19??-2023)	Ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Πατρών.
1984 - 4 Σεπτεμβρίου 1985	Ελευθέριος Κιοσκλής (1913-1991)	Βουλευτής Λέσβου (1977, 1981).
1985 - 21 Σεπτεμβρίου 1987	Θεόδωρος Κατσανέβας (1947-2021)	Πρόεδρος του ΟΑΕΔ (1981-1985), βουλευτής Β΄ Αθηνών (1989-2004). Πρόεδρος του κόμματος Δραχμή, Ελληνική Δημοκρατική Κίνηση Πέντε Αστέρων από το 2013.
1987 - 1989	Φοίβος Ιωαννίδης (1936-2024)	Βουλευτής Λασιθίου (1989-2004), υφυπουργός.
1989 - 26 Νοεμβρίου 1993	Γεώργιος Χιώτης	Καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας.
1993 - 1999	Γρηγόριος Σολωμός (1929-2013)	Γιατρός και βουλευτής Αχαΐας (1981-90) και υφυπουργός.
1999 - 11 Ιουνίου 2004	Μιλτιάδης Νεκτάριος (19??-)
12 Ιουνίου 2004 - 9 Φεβρουαρίου 2007	Γιάννης Βαρθολομαίος (1941-2007)	Πέθανε εν ενεργεία.[23]
9 Μαρτίου 2007 - 14 Ιανουαρίου 2009	Γεώργιος Μέργος (19??-)
11 Φεβρουαρίου 2009 - 2 Αυγούστου 2010	Θεόδωρος Αμπατζόγλου (19??-)
3 Αυγούστου 2010 - 29 Ιουνίου 2015	Ροβέρτος Σπυρόπουλος (1941-2019)	Βουλευτής Αρκαδίας (1996, 2000) και υφυπουργός.
30 Ιουνίου 2015 - Σεπτέμβριος 2015	Γιάννης Θεωνάς (1940-2021)	Βουλευτής Β΄ Αθηνών , ευρωβουλευτής. Παραιτήθηκε λόγω των πολιτικών εξελίξεων (εκλογές).[24]
Νοέμβριος 2015 - Δεκέμβριος 2016	Διονύσης Καλαματιανός (1974-)	Γεννήθηκε στον Πύργο Ηλείας.[25] Δικηγόρος.

Παραπομπές

1. Βάσει του νόμου 6298/1934 Εθνικό Τυπογραφείο
2. Νόμος 3029/2002. Μεταρρύθμιση Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης, Εθνικό Τυπογραφείο.
3. «Πέτρος Δίπλας, "Ασφαλιστικό: Εκεί που ακόμα και οι δικτατορίες υποκλίθηκαν στις συντεχνίες", ΕΡΤ, 11-5-2016». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2019.
4. Τενεκεντζής 2006, σελ. 37-41.
5. «Νόμος 5733/11-10-1932, ΦΕΚ 364 Α» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 19 Οκτωβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 27 Ιουνίου 2018.
6. «Π. Δίπλας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Απριλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2019.
7. «Σύντομη ιστορική αναδρομή». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουνίου 2009.
8. Βλ. Ιστορία Ελληνικού Έθνους, τομ. ΙΕ, 390.
9. Λιάκος, Αντώνης (28 Οκτωβρίου 2007). «Η «κοινωνική πολιτική» της 4ης Αυγούστου». tovima.gr. Το Βήμα Online. Ανακτήθηκε στις 10 Ιουλίου 2018.
10. Μιχαέλα Κωνσταντέλλου (2014), Η Ιστορία του ΙΚΑ, Μεταπτυχιακή εργασία. Πανεπιστήμιο Πειραιώς, σελ.33 -41 Αρχειοθετήθηκε 2020-10-04 στο Wayback Machine. Με παραπομπές στους Σ. Ρομπόλη (1990), Κ. Μαυρέα Γ.(1998), Προβόπουλο (1987, 2007)
11. Αναγκαστικός νόμος 1846/1951 Εθνικό Τυπογραφείο
12. Βλ. Γενική Γραμματεία Κοινωνικών Ασφαλίσεων Αρχειοθετήθηκε 2010-03-23 στο Wayback Machine..
13. «http://www.kathimerini.gr/427974/article/epikairothta/ellada/anoixta-stoys-polites-pente-nosokomeia-toy-ika». Η Καθημερινή. 1 Ιουνίου 2011. http://www.kathimerini.gr/427974/article/epikairothta/ellada/anoixta-stoys-polites-pente-nosokomeia-toy-ika.
14. «Ηχηρό μήνυμα Λοβέρδου για άμεση εφαρμογή». Η Καθημερινή. 11 Φεβρουαρίου 2011. http://www.kathimerini.gr/418414/article/epikairothta/ellada/hxhro-mhnyma-loverdoy-gia-amesh-efarmogh.
15. ΕΦΚΑ. «ΕΦΚΑ - Ενιαίος Φορέας Κοινωνικής Ασφάλισης - Αρχική σελίδα». www.efka.gov.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2017.
16. N.4387/16 Ενιαίο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης-Μεταρρύθμιση Ασφαλιστικού
17. Βλ. για παράδειγμα «Μαύρη τρύπα 11 δισ. ευρώ στο ΙΚΑ» Αρχειοθετήθηκε 2009-05-10 στο Wayback Machine. ή Μαύρη τρύπα 4,4 δισ. ευρώ στο ΙΚΑ Αρχειοθετήθηκε 2011-12-11 στο Wayback Machine.
18. Βλ. για παράδειγμα σχετικό Δελτίο Τύπου Αρχειοθετήθηκε 2009-03-18 στο Wayback Machine.
19. Διοικητές και πρόεδροι του Δ.Σ. Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine. του ΙΚΑ, δικτυακός τόπος του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, ανάκτηση 14-12-2015.
20. «Παναγιώτης Κανελλόπουλος». Βικιπαίδεια. 2022-09-19. https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CE%B1%CE%B3%CE%B9%CF%8E%CF%84%CE%B7%CF%82_%CE%9A%CE%B1%CE%BD%CE%B5%CE%BB%CE%BB%CF%8C%CF%80%CE%BF%CF%85%CE%BB%CE%BF%CF%82&oldid=9676147.
21. Δημοσθένη Κούκουνα, Οι Έλληνες πολιτικοί 1926-1949, εκδόσεις Μέτρον 1999, σελ. 96.
22. Από το Δεκέμβριο του 1948 ως τον Ιούλιο του 1950 Διοικητής του ΙΚΑ, βάσει του Α.Ν. 852/1948 και Νόμου 1367/1949 ήταν ο Αμερικανός Ο. Πάουελ.
23. Νεκρός βρέθηκε ο διοικητής του ΙΚΑ Γιάννης Βαρθολομαίος, in.gr, 9 Φεβρουαρίου 2007, ανάκτηση 14 Δεκεμβρίου 2005.
24. Παραιτήθηκε ο διοικητής του ΙΚΑ-ΕΤΑΜ, Γιάννης Θεωνάς, 28 Αυγούστου 2015, ΑΠΕ/ΜΠΕ μέσω kathimerini.gr.
25. Νέος διοικητής του ΙΚΑ ο Διονύσης Καλαματιανός, iefimerida, 6-11-2015.

Πηγές

• Τενεκεντζής, Κωνσταντίνος (2006). «Κοινωνικές Συνθήκες υπό το Καθεστώς της 4ης Αυγούστου 1936». Επιστημονική Επετηρίδα Εφαρμοσμένης Έρευνας. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2019-10-19. https://web.archive.org/web/20191019225740/http://www.teipir.gr/pdf/ojc/1_2006.pdf. Ανακτήθηκε στις 2018-07-10.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Επίσημη ιστοσελίδα