Ηχηρό ουρανικό τριβόμενο

Το ηχηρό ουρανικό τριβόμενο (ΔΦΑ: <ʝ>) είναι σύμφωνο των ομιλούμενων γλωσσών. Είναι ιδιαίτερα σπάνιος ήχος και ακόμη πιο σπάνιο φώνημα.^[1]

Ηχηρό ουρανικό τριβόμενο
ʝ
IPA Αριθμός	139
Κωδικοποίηση
Οντότητα (decimal)	ʝ
Unicode (hex)	U+029D
X-SAMPA	j\
Μπράιγ
Image

Στα νέα ελληνικά εμφανίζεται ως αλλόφωνο σε δύο περιπτώσεις: όταν το υπερωικό τριβόμενο προηγείται ουρανικών φωνηέντων (γέλιο, γύπας) και σε περιπτώσεις ουρανικοποίησης σε ταυτοσυλλαβικές ακολουθίες ηχηρού υπερωικού (π.χ. διαβάζω, [ðʝa'vazo]), με τον τόπο άρθρωσής του να επικεντρώνεται κυρίως στην οπίσθια ουρανική περιοχή.^[2] Επίσης η κυπριακή, σε ταυτοσυλλαβικές ακολουθίες πλάγιου παρουσιάζει ένα φαινόμενο αντίστοιχο της αποπλαγιοποίησης του πλάγιου ουρανικού των ρομανικών γλωσσών με την μετατροπή του ['iʎos] (ήλιος) σε ['iʝos].^[3] Μια τέτοια περίπτωση είναι το yeísmo των ισπανικών όπου το πλάγιο μεταουρανικό φώνημα, που αντιπροσωπευόταν με το γράφημα <ll> ενσωματώθηκε στο μεσοουρανικό φώνημα το οποίο διαθέτει πλήθος πιθανών αλλοφώνων, μεταξύ των οποίων ένα ηχηρό μεσοουρανικό προσεγγιστικό [ʝ̞].^[4]

Παραπομπές

1. Ladefoged και Maddieson (1996): The sounds of the world's languages. Οξφόρδη: Blackwell.
2. Nicolaidis, K. (2003): «Μια ηλεκτροπαλατογραφική μελέτη των ουρανικών συμφώνων της Ελληνικής» στο Theophanopoulou-Kontou, D., Lascaratou, C., Sifianou, M., Georgiafentis, M. & Spyropoulos, V. (eds.), Σύγχρονες Τάσεις στην Ελληνική Γλωσσολογία. Αθήνα: Πατάκης. σελ. 108–127.
3. Pappas, P. (2014): «The reallocation of [ʝ] in Cypriot Greek» στο Dialectologia 15. σελ. 159-179.
4. Hualde, José Ignacio (2005): The sounds of Spanish, Cambridge University Press, 2005.