Ζωητάδα Αχαΐας

Η Ζωητάδα είναι οικισμός του χωριού Κρήνη και πλαγιά, καθώς και πεδίο μαχών και αρχαιολογικός χώρος στον Ομπλό, νοτιοανατολικά της Πάτρας.

Η Ζωητάδα.

Δείτε το κυρίως άρθρο για την Κρήνη Πατρών

Ανθρωπογεωγραφία

Η Ζωητάδα είναι η πλαγιά του Ομπλού, που οριοθετείται από την Κρήνη μέχρι την μονή Ομπλού και έως την Καλλιθέα. Στην περιοχή έχουν βρεθεί τρία αρχαία μυκηναϊκά νεκροταφεία, από τα οποία έχουν ανασκαφεί τα δύο. Στα όριά της βρίσκεται και το Σιδηρόκαστρο. Από την Ζωητάδα περνούσε ο αμαξιτός δρόμος προς Καλάβρυτα, ο δρόμος της Μακελαριάς όπως λεγόταν, μέχρι το 1886 που κατασκευάστηκε η εθνική οδός Πατρών - Καλαβρύτων. Το πρώτο χάνι του δρόμου ήταν στην περιοχή Φασουλέικα της Οβρυάς (Χάνι Τσολίνη) και το δεύτερο στην Ζωητάδα, το Χάνι του Μέξα, όπως λεγόταν σύμφωνα με το όνομα του ιδιοκτήτη του. Τμήμα του κτηρίου διασώζεται ακόμα και σήμερα, σε κακή κατάσταση, όπως και η βρύση του. Το 1908 ο τελευταίος κάτοχος, ο Γεώργιος Μέξας, το πούλησε με όλη την έκταση που του ανήκε στον Θεόδωρο Δρημάλα, από τον οποίο σήμερα ο οικισμός ονομάζεται Δρημαλαίικα και κατοικείται από τους απογόνους του.

Το χάνι του Μέξα όπως διασώζεται εν έτει 2008

Στην Ζωητάδα, όπως είδαμε, από την αρχαιότητα μέχρι το 1886 περνούσε ο αμαξιτός δρόμος και ήταν στρατηγικό σημείο, για αυτό και έχουν διεξαχθεί πολλές μάχες στην περιοχή.

Μάχες

Το 1466 καταφθάνουν στην τουρκοκρατούμενη Πάτρα ενετικά πλοία με ναύαρχο τον Καστέλο και αποβιβάζουν μικρή στρατιωτική δύναμη στην πόλη. Ο λαός ξεσηκώνεται και με αρχηγούς τον Ενετό Ιάκωβο Βαρβαρίγο και τον Μιχαήλ Ράλλη καταλαμβάνουν την πόλη και κινούνται προς στο Σαραβάλι. Στο Σαραβάλι οι εκεί Τούρκοι εγκαταλείπουν το κάστρο και οχυρώνονται στην Ζωητάδα, μετά από μικρή μάχη οι Τούρκοι οπισθοχωρούν στο Σιδηρόκαστρο. Οι Έλληνες, νομίζοντας ότι οι Τούρκοι έφυγαν οριστικά, στήνουν πανηγύρι για να γιορτάσουν την νίκη τους. Οι Τούρκοι όμως επιστρέφουν και επιτίθενται σφάζοντας τους περισσότερους και συλλαμβάνοντας τους αρχηγούς τους Ράλλη και Βαρβαρίγο, τους οποίους κατόπιν σουβλίζουν. Για πολλά χρόνια αργότερα, σπανίως και σήμερα, η Ζωητάδα αποκαλούνταν κόκκινο βουνό, από το πολύ αίμα που χύθηκε σε εκείνη την μάχη.

Τον Μάιο του 1821, πριν από την έναρξη της επανάστασης, στην Ζωητάδα οχυρώθηκε ο Παναγιώτης Καρατζάς μαζί του ήρθε και ο Ατσιτήρης με 300 Ζακυνθινούς και Κεφαλονίτες , και τη χρησιμοποίησε ως ορμητήριο του κατά των Τούρκων της Πάτρας. Όπως αναφέρει ο Παλαιών Πατρών Γερμανός στα απομνημονεύματά του, ο Καρατζάς προξενούσε φρίκη με τα κατορθώματα του στους Τούρκους.

Στις 9 Σεπτεμβρίου 1821 πάλι στη Ζωητάδα έγινε μικρή μάχη μεταξύ Τούρκων και των Κουμαναίων, Πετιμεζαίων και Σισίνη. Ο Σισίνης είχα στρατοπεδεύσει στην περιοχή μετά τη δολοφονία του Καρατζά. Οι Τούρκοι αρχικά κατέλαβαν την Πάτρα και ακολούθως κινήθηκαν προς το Σαραβάλι μαζί με Αλβανούς του οθωμανικού στόλου, εκεί βρίσκονταν οι Πετιμεζαίοι, ενώ ήρθαν και οι Κουμανιώτες που βρίσκονταν στον Παλαιόπυργο, οι οποίοι βλέποντας τους Τούρκους οπισθοχώρησαν στη Ζωητάδα. Η έκβαση της μάχης ήταν καταστροφική για τους Έλληνες και παραλίγο να πιαστεί αιχμάλωτος και ο ίδιος ο Σισίνης. Οι Τούρκοι διέλυσαν το ελληνικό στρατόπεδο και τους καταδίωξαν μέχρι τα ορεινά. Σύμφωνα με τον Τρικούπη ο Σισίνης δεν πρόλαβε καν να αντισταθή και έφυγε εγκαταλείποντας όλες τις αποσκευές και δύο κανόνια^[1].

Το 1822 κατά την αποτυχημένη πολιορκία της Πάτρας στην ευρύτερη περιοχή με βάση τη Μονή Ομπλού είχε στρατοπεδεύσει ο Ζαΐμης με τους Καλαβρυτινούς. Ενώ στο Σαραβάλι ήταν το γενικό αρχηγείο υπό τον Κολοκοτρώνη.

Μια τρίτη μάχη έγινε στη Ζωητάδα πάλι, το 1945 κατά την αποχώρηση του ΕΛΑΣ από την Πάτρα, ανάμεσα σε Άγγλους και Ινδούς, που είχαν έρθει προς ενίσχυση του εθνικού στρατού, και τους αντάρτες του ΕΛΑΣ. Ο σκοπός της επίθεσης ήταν η σύλληψη της ηγεσίας του 12ου Συντάγματος. Η επίθεση έγινε ταυτόχρονα σε Κρήνη Πετρωτό και Σαραβάλι. Οι αντάρτες του ΕΛΑΣ μόνο στη Ζωητάδα κατάφεραν να νικήσουν τους Αγγλοϊνδούς έπειτα από φονική μάχη, που διεξήχθη μέσα στον οικισμό όπου είχαν στρατοπεδεύσει.

Αφηγήσεις

Κάτοικοι της περιοχής, μεγάλης ηλικίας σήμερα, διηγούνται ότι πριν το 1940, και λίγο μετά, οι κάτοικοι της Κρήνης ανέβαιναν στη Ζωητάδα και μάζευαν ξύλα και κούμαρα, που τα πουλούσαν στην Πάτρα. Στο δρόμο τους συναντούσαν οστά από τους μαχητές που είχαν πεθάνει εκεί. Διηγούνται και περαστικά από τη μάχη των ανταρτών, δείχνοντας και τα σημεία που σκοτώθηκαν κάποιοι από αυτούς.

Σημειώσεις

1. Ο Τρικούπης δεν μιλάει για Ζωητάδα αλλά για το μετόχι της μονής Ομπλού το οποίο ήταν στην Ζωητάδα πάνω από το Σαραβάλι.

Πηγές

• Γερμανός, μητροπολίτης Παλαιών Πατρών, Απομνημονεύματα Παλαιών Πατρών Γερμανού, Εκδόσεις Βεργίνα, Αθήνα 1996.
• Λάζαρης Βασίλης Κ. (επιμ.), Στέφανου Ν. Θωμόπουλου «Ιστορία της Πόλεως Πατρών από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι του 1821». Έκδοση τέταρτη στη δημοτική γλώσσα και με βάση τα χειρόγραφα του συγγραφέα, Τόμοι Α΄-Β΄, Αχαϊκές Εκδόσεις, Πάτρα 1998-1999. ISBN 960-7960-10-6 (set).
• Λάζαρης Βασίλειος, Ο εμφύλιος πόλεμος στην Αχαΐα, Εκδόσεις Σύγχρονη Εποχή, Αθήνα 2006. ISBN 960-451-017-7. (ιδίως σελ. 26)
• Παναγιωτακόπουλος Νίκος, Κρήνη, το παλιό Βελίζι, οι Λεύκες του 9ου μ.Χ. αιώνα, Πάτρα 1995.
• Παναγιωτακόπουλος Νίκος, Το κάστρο του Σαραβαλίου: ένα χωριό μια ιστορία, Πάτρα 2000.
• Τρικούπης Σπυρίδων, Ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης, Τόμος Β΄, Εκδόσεις Νέα Σύνορα, Αθήνα 1993 (ιδίως σελ. 84-85).

Βιβλιογραφία

• Κώστας Ν. Τριανταφύλλου, Ιστορικόν Λεξικόν των Πατρών, Τόμος Α΄, Τυπογραφείο Πέτρου Χρ. Κούλη, Πάτρα 1995, Τρίτη Έκδοση.