Ευρυσθέας

Στην Αρχαία ελληνική μυθολογία ο Ευρυσθέας ήταν βασιλιάς της Τίρυνθας, της μίας από τις τρεις ισχυρότερες πόλεις της Αργολίδας, ο Όμηρος και ο Ευριπίδης τον αναφέρουν και ως βασιλιά στο Άργος. Ο Ευρυσθέας ήταν γιος του Σθένελου και της Νικίππης και εγγονός του Περσέα και του Πέλοπα.^[3][4][5] Αδέλφια του Ευρυσθέως ήταν η Αλκυόνη (ή Αλκινόη), η Μέδουσα και ο Ίφιτος ή Ίφις ή Ίφιος. Ο Ευρυσθέας έλαβε ως σύζυγό του την Αντιμάχη, κόρη του Αμφιδάμαντα, και απέκτησαν μαζί 7 παιδιά: τον Αλέξανδρο, τον Ιφιμέδοντα, τον Μέντορα, τον Ευρύβιο, τον Περιμήδη, τον Ευρύπυλο και την Αδμήτη, που έγινε ιέρεια της Ήρας.^[6][7]

Ευρυσθέας
Γενικές πληροφορίες
Τόπος ταφής	Tomb of Eurystheus between Megara and Isthmia[1]
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
Σύζυγος	Αντιμάχη Αδμήτη
Τέκνα	Ευρύπυλος Αδμήτη Αλέξανδρος Ευρύβιος
Γονείς	Σθένελος του Περσέως και Νικίππη και Αντιβία[2]
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμα	βασιλιάς της Τίρυνθας
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο θετός πατέρας του Ηρακλή Αμφιτρύωνας ήταν γιος του γιου του Περσέα Αλκαίου που ήταν μεγαλύτερος από τον Σθένελο, πατέρα του Ευρυσθέα. Ο Σθένελος έστειλε ωστόσο στην εξορία τον Αλκαίο επειδή σκότωσε κατά λάθος σε ατύχημα τον μεγαλύτερο αδελφό τους Ηλεκτρύωνα. Πριν τη γέννησή του Ηρακλή, ο Δίας είπε στους θεούς ότι αυτός που θα προερχόταν από τη γενιά του Περσέα και θα γεννιόταν σε λίγο, θα βασίλευε στην Τίρυνθα και τις Μυκήνες. Η θεά Ήρα, που μισούσε τον νόθο γιο του συζύγου της, τον Ηρακλή, το άκουσε και σκέφθηκε να επιβραδύνει τη γέννηση του και να επισπεύσει τη γέννηση του Ευρυσθέα, με τον τρόπο αυτό ο Ευρυσθέας γεννήθηκε «εφταμηνίτικο».^[5] Βασιλιάς στην Τίρυνθα έγινε έτσι ο Ευρυσθέας και η εξουσία του απλωνόταν ως τις Μυκήνες. Υπήρχε συμφωνία ανάμεσα στον Δία και στην Ήρα να υπηρετήσει ο Ηρακλής τον Ευρυσθέα. Έτσι, ύστερα από χρησμό που έλαβε από το Μαντείο των Δελφών έπρεπε να πάει στην Τίρυνθα και να μπει στην υπηρεσία του Ευρυσθέα. Το πιθανότερο όμως είναι ότι ο Ηρακλής υπηρέτησε τον Ευρυσθέα για να εξαγνισθεί για τον φόνο των παιδιών του ύστερα από τρέλα που του ενέπνευσε η ίδια η Ήρα.

Οι 12 Άθλοι του Ηρακλή

Ο Ηρακλής εγκαταστάθηκε στην Τίρυνθα και κατά τη «θητεία» αυτή επιτέλεσε τους 12 άθλους του. Οι μυθογράφοι ανέλυσαν περισσότερο το θέμα και κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι οι φόνοι σχετίζονταν με τους αντιπάλους του για τον βασιλικό θρόνο των Μυκηνών. Οι λεπτομέρειες βρίσκονται αναλυτικά στο θέμα Άθλοι του Ηρακλή, όλοι οι αντίπαλοι του στους Άθλους σχετίζονταν με τη θεά Ήρα.^[8] Ο πρώτος μεγάλος άθλος του Ηρακλή είχε ως αποστολή να θανατώσει τον Λέων της Νεμέας και να φέρει στον Ευρυσθέα το δέρμα του. Ο Ηρακλής προτίμησε να φορέσει το δέρμα και επέστρεψε στον Ευρυσθέα, με τη θέα του δέρματος τρομοκρατήθηκε και κρύφτηκε σε ένα πιθάρι. Ο Ευρυσθέας από τότε φοβόταν να συναντηθεί με τον Ηρακλή, παρήγγειλε ότι τα κατορθώματα του θα του τα ανακοινώνει από τότε ο αγγελιοφόρος Κοπρέας που είχε δεχτεί στην αυλή του.^[9] Η δεύτερη αποστολή του Ηρακλή ήταν να θανατώσει τη Λερναία Ύδρα, ο ανεψιός του Ιόλαος του οδήγησε το άρμα. Ο Ευρυσθέας αρνήθηκε να δεχτεί τον συγκεκριμένο Άθλο με την αστεία δικαιολογία ότι δεν τον πραγματοποίησε μόνος του αλλά με βοηθό.^[10] Ο Τρίτος Άθλος του Ηρακλή αφορούσε την Κερυνίτιδα Έλαφο, ένα Ελάφι με χρυσά κέρατα αφιερωμένο στην Άρτεμις, θα έπρεπε να το φέρει στον Ευρυσθέα ζωντανό. Η θεά εξοργίστηκε αλλά ο Ηρακλής της υποσχέθηκε ότι μετά τον Άθλο που της ανέθεσε ο Ευρυσθέας θα της το επιστρέψει. Ο Ηρακλής ζήτησε από τον ίδιο τον Ευρυσθέα να βγει και να παραλάβει το ελάφι και όχι μέσω του αντιπροσώπου του Κοπρέα. Ο Ευρυσθέας εμφανίστηκε αλλά πριν παραλάβει το ελάφι ο Ηρακλής άφησε τα χέρια του από αυτό και επεστράφη ταχύτατα στη θεά.^[11] Στον Τέταρτο Άθλο ο Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή να συλλάβει τον Ερυμάνθιο Κάπρο και να του τον φέρει ζωντανό. Ο Ηρακλής τον πραγματοποίησε αλλά όταν επέστρεψε με τον κάπρο στους ώμους ο Ευρυσθέας τρομοκρατήθηκε ξανά και κλείστηκε σε ένα πιθάρι.^[12]

Στον πέμπτο Άθλο ο Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή να καθαρίσει τον Κόπρο του Αυγεία. Ο Ηρακλής εμφανίστηκε μπροστά στον ίδιο τον βασιλιά Αυγεία και του ζήτησε να καθαρίσει τους στάβλους του με αντάλλαγμα το 1/10 από τα βόδια του, δεν του είπε ότι βρισκόταν σε αποστολή και ο Αυγείας συμφώνησε. Ο Ηρακλής έσκαψε ένα βαθύ χαντάκι γύρω από τους σταύλους και εξέτρεψε εκεί τα νερά του Πηνειού και του Αλφειού, με αυτόν τον τρόπο οι στάβλοι καθάρισαν. Ο Αυγείας εν τω μεταξύ έμαθε ότι ο Ηρακλής βρισκόταν σε αποστολή από τον βασιλιά Ευρυσθέα, αρνήθηκε να του δώσει την αμοιβή που του υποσχέθηκε και τον έδιωξε από το βασίλειο. Με την επιστροφή του ο Ηρακλής ανέτρεψε από τον θρόνο τον Αυγεία και τοποθέτησε στον θρόνο τον γιο του Φιλέα που τον υποστήριξε, επέστρεψε στον Ευρυσθέα με το 1/10 των βοδιών.^[13] Στον έκτο του Άθλο ο Ευρυσθέας του ανέθεσε να εξοντώσει τις Στυμφαλίδες Όρνιθες, ο Ηρακλής τον τέλεσε με τη βοήθεια της θεάς Αθηνάς, έφερε μερικές από αυτές ως απόδειξη στον Ευρυσθέα.^[14] Στον έβδομο Άθλο ο Ευρυσθέας ανέθεσε στον Ηρακλή να του φέρει ζωντανό τον τρομερό Ταύρο της Κρήτης, πατέρα του Μινώταυρου. Ο βασιλιάς Μίνωας του υποσχέθηκε ότι θα τον αφήσει να τον πάρει αφού πρώτα το δαμάσει, ο Ηρακλής το πέτυχε χρησιμοποιώντας ένα λάσσο. Ο Ηρακλής μετέφερε τον ταύρο στον Ευρυσθέα, εκείνος τον άφησε ελεύθερο και ο ταύρος κατέληξε στην Αττική.^[15] Στον Όγδοο Άθλο ο Ηρακλής έφερε επιτυχώς από τη Θράκη τα ανθρωποφάγα Άλογα του Διομήδη τα οποία ο Ευρυσθέας αφιέρωσε στην προστάτιδα του Ήρα^[16] και τα άφησε ελεύθερα στην Αργολίδα, από τα άλογα αυτά καταγόταν ο Βουκεφάλας, άλογο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.^[17] Με αίτημα της κόρης του Ευρυσθέα Αδμήτης ο Ηρακλής προχώρησε στον Ένατο Άθλο του, έκλεψε τη ζώνη της Ιππολύτης, μίας από τις Αμαζόνες.^[18] Στον Δέκατο Άθλο του ο Ηρακλής έκλεψε τα βόδια του Γίγαντα Γηρυόνη, ο Ηρακλής τα αφιέρωσε στην Ήρα.^[19] Ο Ευρυσθέας αναγνώρισε ωστόσο μόνο τους οκτώ από τους δέκα Άθλους του Ηρακλέως, δεν αναγνώρισε τη Λερναία Ύδρα επειδή είχε ως βοήθεια τον Ιόλαο, δεν αναγνώρισε ούτε το καθάρισμα των Σταύλων του Αυγεία επειδή πήρε αμοιβή, έπρεπε να κάνει άλλους δύο. Στον ενδέκατο Άθλο του έπρεπε να φέρει τα μήλα των Εσπερίδων, τα κατάφερε με τη βοήθεια του Τιτάνα Άτλαντα, κράτησε ο ίδιος ο Ηρακλής στους ώμους του τον ουρανό μέχρι να του τα φέρει.^[20] Στον 12ο και τελευταίο Άθλο του ο Ηρακλής συνέλαβε τον τρομερό τρικέφαλο Κέρβερο που φιλούσε τον Κάτω Κόσμο, ο Ευρυσθέας τρομοκρατήθηκε ξανά, χώθηκε σε ένα πιθάρι και παρακάλεσε τον Ηρακλή να φύγει.^[21]

Το τέλος του Ευρυσθέα

Μόλις ο Ευρυσθέας ησύχασε από τις πληγές στις οποίες έδωσε τέλος ο Ηρακλής με τους άθλους του, έδιωξε τον ήρωα με την πρόφαση ότι τον έπιασε να επιβουλεύεται την εξουσία του. Τότε ο Ηρακλής πήγε στον Φενεό και παρέμεινε εκεί με τη μητέρα του Αλκμήνη. Μετά τον θάνατο του Ηρακλή, ο Ευρυσθέας προσπάθησε να καταστρέψει τους απόγονούς του, τους Ηρακλείδες, οι οποίοι κατέφυγαν στον βασιλιά της Τραχίνας, τον Κύηκα, που θυμόταν τις ευεργεσίες του Ηρακλή. Αλλά ο Ευρυσθέας του παράγγειλε με τον Κοπρέα να τους διώξει. Τότε οι Ηρακλείδες πήγαν στην Αθήνα, όπου βασίλευε ο Θησέας (κατ' άλλους ο Δημοφώντας), και του ζήτησαν άσυλο, καθίζοντας ως ικέτες στον «Ελέου βωμόν». Ο Ευρυσθέας ζήτησε την παράδοση των «ικετών», ωστόσο ούτε ο Θησέας, ούτε άλλος Αθηναίος δέχθηκε να τους παραδώσει, κι έτσι ο Ευρυσθέας κήρυξε τον πόλεμο στην Αθήνα. Στη μάχη που επακολούθησε στην Αττική, οι Αθηναίοι κατατρόπωσαν τον στρατό του Ευρυσθέως, ο οποίος έχασε τη ζωή του, ενώ σκοτώθηκαν και οι 5 γιοί του. Η νίκη αυτή είχε προφητευθεί από το Μαντείο των Δελφών, που είχε δώσει στους Αθηναίους την υπόσχεση ότι θα νικούσαν αν θυσιαζόταν με τη θέλησή της μία παρθένος από «γένος ευγενών». Η Μακαρία, κόρη του Ηρακλή και της Δηιάνειρας, θυσιάστηκε τότε θεληματικά για να χαρίσει τη νίκη στα αδέλφια της και τους Αθηναίους.

«Ο Ευρυσθέας που περίμενε να θριαμβεύσει δυναμικά, αιχμαλωτίστηκε και υποχρεώθηκε να γίνει ο ίδιος ικέτης και ενώ σ΄ όλη του τη ζωή διέταζε και βασάνιζε ένα πλάσμα, που είχε φύση ανώτερη της ανθρώπινης, (Ηρακλής), γιατί ως γιος του Δία, αν και ήταν θνητός, διέθετε θεϊκή δύναμη, όταν μας πρόσβαλε, η κατάστασή του μεταβλήθηκε τόσο πολύ, ώστε περιήλθε ο ίδιος στην εξουσία των παιδιών του θύματός του και πέθανε ντροπιασμένος (επονειδίστως τόν βίον ετελεύτηκεν).

Ισοκράτης, Πανηγυρικός^[22]

Ο Ευρυσθέας συγκεκριμένα σκοτώθηκε από τον Ύλλο ή τον Ιόλαο. Το κεφάλι του παραδόθηκε στην Αλκμήνη, η οποία για να πάρει εκδίκηση του έβγαλε τα μάτια με τις περόνες των μαλλιών της. Σε άλλη παραλλαγή ο Ευρυσθέας αιχμαλωτίσθηκε, οδηγήθηκε μπροστά στην Αλκμήνη και σκοτώθηκε εκεί. Ο τάφος του Ευρυσθέα βρισκόταν στη Μεγαρίδα, προς το μέρος της Κορίνθου, πάνω από τις Σκιρωνίδες Πέτρες (τη σημερινή «Κακιά Σκάλα»). Ο Στράβων αντιθέτως γράφει (Η 355) ότι το σώμα του τάφηκε στη Γαργηττό και το κεφάλι του στον Τρικόρυνθο του Μαραθώνα, κοντά στη «Μακαρία Κρήνη». Ο τόπος αυτός λεγόταν «Ευρυσθέως Κεφαλή». Οι Αθηναίοι χρησιμοποίησαν τον τάφο του Ευρυσθέα που βρισκόταν στο έδαφος τους σαν τόπο προστασίας για τους μετέπειτα απογόνους του Ηρακλή : τους Σπαρτιάτες, τους Ηορίνθιους και τους Αργείτες.^[23] Μετά τον θάνατο του Ευρυσθέα, τα αδέρφια Ατρέας και Θυέστης πήραν υπό την κυριαρχία τους την Τίρυνθα, η οποία επέστρεψε υπό την εξουσία του Άργους.

Δείτε επίσης

• Ηρακλής

Παραπομπές

1. Παυσανίας: (αρχαία ελληνικά) Ελλάδος περιήγησις.
2. (αρχαία ελληνικά) Scholia D in Iliadem. kups.ub.uni-koeln.de/5586/1/vanthiel.pdf.
3. Όμηρος, Ιλιάδα, 19.119
4. Ιωάννης Τζέτζης, "Χιλιάδες", 2.172 & 195
5. Βιβλιοθήκη Απολλόδωρου, 2.4.5
6. Βιβλιοθήκη Απολλόδωρου, 2.5.9 και 2.8.1
7. Athenaeus, Deipnosophistae 4.158 (σ. 219)
8. Walter Burkert, Greek Religion (1985), σ. 210
9. Βιβλιοθήκη Απολλόδωρου, 2.5.1
10. Βιβλιοθήκη Απολλόδωρου, 2.5.2
11. Βιβλιοθήκη Απολλόδωρου, 2.5.3
12. Βιβλιοθήκη Απολλόδωρου, 2.5.4
13. Βιβλιοθήκη Απολλόδωρου, 2.5.5
14. Βιβλιοθήκη Απολλόδωρου, 2.5.6
15. Βιβλιοθήκη Απολλόδωρου, 2.5.7
16. «Διομήδης». mythotopia.eu. Ινστιτούτο Επεξεργασίας του Λόγου. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2023.
17. Βιβλιοθήκη Απολλόδωρου, 2.5.8
18. Βιβλιοθήκη Απολλόδωρου, 2.5.9
19. Βιβλιοθήκη Απολλόδωρου, 2.5.10
20. Βιβλιοθήκη Απολλόδωρου, 2.5.11
21. Βιβλιοθήκη Απολλόδωρου, 2.5.12
22. Ισοκράτης, Πανηγυρικός, 60
23. Maximilian Wolfgang Duncker (1883). History of Greece, to the end of the Persian war, tr. by S. F. Alleyne (and E. Abbott). σ. 86

Πηγές

• Καρλ Κερένυι, 1959, Οι Ήρωες των Ελλήνων
• Apollodorus, The Library with an English Translation by Sir James George Frazer, F.B.A., F.R.S. in 2 Volumes, Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1921.
• Diodorus Siculus, The Library of History translated by Charles Henry Oldfather. Twelve volumes. Loeb Classical Library. Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press; London: William Heinemann, Ltd. 1989. Vol. 3. Books 4.59–8.
• Diodorus Siculus, Bibliotheca Historica. Vol 1-2. Immanel Bekker. Ludwig Dindorf. Friedrich Vogel. in aedibus B. G. Teubneri. Leipzig. 1888-1890.
• Euripides, Heracleidae with an English translation by David Kovacs. Cambridge. Harvard University Press. 1994.
• Kerenyi, Karl. The Heroes of the Greeks. New York: Thames and Hudson, 1959.
• Pausanias, Description of Greece with an English Translation by W.H.S. Jones, Litt.D., and H.A. Ormerod, M.A., in 4 Volumes. Cambridge, MA, Harvard University Press; London, William Heinemann Ltd. 1918.
• Pausanias, Graeciae Descriptio. 3 vols. Leipzig, Teubner. 1903.
• Strabo, The Geography of Strabo. Edition by H.L. Jones. Cambridge, Mass.: Harvard University Press; London: William Heinemann, Ltd. 1924.
• Strabo, Geographica edited by A. Meineke. Leipzig: Teubner. 1877.
• Tzetzes, John, Book of Histories, Book II-IV translated by Gary Berkowitz from the original Greek of T. Kiessling's edition of 1826.