Δρόπολη

Η Δρόπολη (Δρυϊνούπολη, αναφέρεται και ως Δερόπολη, αλβανικά: Dropull «Ντρόπουλ») είναι περιοχή της Βορείου Ηπείρου, στην Αλβανία. Συγκεκριμένα, η περιοχή εκτείνεται από τα ελληνοαλβανικά σύνορα στο ύψος της Κακαβιάς ως τα νότια της πόλης του Αργυροκάστρου, επί το πλείστον κατά μήκος και γύρω του ποταμού Δρίνου και της παρακείμενης κεντρικής οδού.

Πινακίδες σήμανσης για το χωριό Καλογοραντζή

Η περιοχή αποτελεί τμήμα της Βορείου Ηπείρου, που έχει επίσημα αναγνωριστεί από το αλβανικό κράτος ως «ελληνική μειονοτική ζώνη» που δίνει έτσι μεταξύ άλλων το δικαίωμα για την ίδρυση και λειτουργία ελληνόγλωσσων σχολείων. Ο πληθυσμός της περιοχής αποτελείται στη συντριπτική του πλειοψηφία από Έλληνες κατοίκους που ομιλούν την ελληνική ως μητρική τους γλώσσα.

Η Δρόπολη θεωρείται η πνευματική πρωτεύουσα των Ελλήνων της σημερινής Αλβανίας. Κατά την περίοδο της κομμουνιστικής δικτατορίας οι Δροπολίτες συνέβαλλαν στην αναγνώριση της Ελληνικής Μειονότητας, ιδρύοντας στο Αργυρόκαστρο την ελληνική εφημερίδα «Λαϊκό Βήμα», ραδιοφωνική εκπομπή στα ελληνικά, Τμήμα Ελληνικής Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Αργυροκάστρου και Σχολείο μέσης εκπαίδευσης δασκάλων ελληνικής γλώσσας. Στη Δρόπολη ιδρύθηκε το κόμμα των Ελλήνων «Ομόνοια». Η Δρόπολη είναι η πατρίδα του γνωστού συγγραφέα Τηλέμαχου Κώτσια.

Διοικητικά η περιοχή διαιρείται σε Άνω και σε Κάτω Δρόπολη.

Ο συνολικός πληθυσμός της περιοχής το 1990 υπολογιζόταν περίπου σε 36.000 Έλληνες και 4.000 Αλβανούς.

Χωριά

Ξημέρωμα κοντά στο χωριό Γεωργουτσάτες

Στην κοιλάδα της Δρόπολης βρίσκονται 34 χωριά, τα μεγαλύτερα από αυτά είναι τα:

• Δερβιτσάνη
• Γλύνα
• Γεωργουτσάτες
• Ζερβάτι
• Βουλιαράτες
• Βόδριστα
• Σωφράτικα
• Δούβιανη
• Τεριαχάτι
• Γοραντζή ή Καλογοραντζή

Και τα 34 χωριά της Δρόπολης: Δερβιτσάνη, Γοραντζή, Βάνιστα, Χάσκοβο, Δούβιανη, Σωφράτικα, Τεριαχάτι, Γορίτσα, Φράστανη, Λιούγκαρη, Γράψη, Βραχογοραντζή, Γλύνα, Κάτω Επισκοπή, Άνω Επισκοπή, Ραντάτι, Γεωργουτσάτες, Ζερβάτι, Βουλιαράτες, Βόδριστα, Βοδίνο, Πέπελη, Άγιος Νικόλας, Κουρά (Κρα), Βρυσερά, Κλεισάρι, Σελλιό, Λυκομίλι, Λοβίνα, Λόγγος, Σωτήρα, Κρυονέρι, Κοσσοβίτσα, Κακαβιά είναι αναγνωρισμένα μειονοτικά χωριά.

Ενώ ιστορικά στην περιοχή περιλαμβάνονται και τα χωριά Χρυσόδουλη, Μαυρόπουλο και Κτίσματα, που σήμερα βρίσκονται στην Ελλάδα.

Στην απογραφή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας του 1431 υπήρχαν και τα εξής χωριά τα οποία στην συνέχεια εγκαταλείφθηκαν και εξαφανίστηκαν: Μπούρνοι, Σιαράταις (ανάμεσα Γράψης και Γεωργουτσάτες) Νόντια, Άγιος Μαρτίνος, Κλαζέζνη, Στόγιανοι (Σώζονταν μέχρι το 1840), Εφταλάρ, Μπόλσανη, Κουνουπίτσα.

Πίνακας απογραφής των χωριών της Δρόπολης από το 1431 μέχρι και το 1989

Χωριά Δρόπολης	Απ. σε οικίες 1431[1][2]	Απογραφή 1880[3]	Απογραφή 1895[4]	Απογραφή 1913[3][5]	Απογραφή 1927[3]	Απογραφή 1989[6]
Δερβιτσάνη	68	900	1023	1253	1423	1818
Γοραντζή	35	720	705	815	762	820
Βάνιστα	30	180		325	412	260
Χάσκοβο	14	240	269	275	356	331
Δούβιανη	16	420	551	602	771	216
Σωφράτικα	14	240	278	284	356	317
Τεριαχάτι	14	600	453	518	567	626
Γορίτσα	30	120	134	152	139	141
Φράστανη	35	180	198	208	324	505
Λιούγκαρη		180	160	187	207	215
Γράψη		240	341	406	474	512
Βραχογορατζή	13	240	263	220	228	367
Γλύνα	25	120	264	375	372	376
Κάτω Επισκοπή	14	240	218	237	224	327
Άνω Επισκοπή	20	240	260	265	334	466
Ραντάτι		42	99	55	48	113
	Απ. σε οικίες 1431	Απογραφή 1880	Απογραφή 1895	Απογραφή 1913	Απογραφή 1927	Απογραφή 1989
Γεωργουτσάτι		360	449	515	657	1015
Ζερβάτι		180	165	158	251	603
Βουλιαράτι		600	468	865	949	833
Βόδριστα	31	240	153	318	428	902
Βοδίνο		72	138	123	199	332
Πέπελη	20		392	420	557	505
Άγιος Νικόλας		60	102	163	204	149
Κουρά (Κρά)		60	99	130	163	314
Βρυσερά						311
Κλεισάρι				302	480	294
Σελλειό		600	683	364	409	285
Λυκομίλι
Λοβίνα	32	120	120	132	151	329
Λόγκος		480	520	650	695	476
Σωτήρα		420	905	1050	946	338
Κρυονέρι		120	176	188	218	302
Κοσοβίτσα	15	600	874	1050	639	364
Κακαβιά		180	153	315	409	419

*Η απογραφή του 1431 έγινε από τον Τούρκο Ιναλτζίκ, για κάποια χωριά δεν υπάρχουν δεδομένα από φθορά του προτότυπου εγγράφου

Ιστορία

Αρχαιότητα

Η Δερόπολη υπήρξε κατά την αρχαιότητα αποικία του αρχαίου Δωρικού Ελληνικού φύλου των Δρύοπες, από τους οποίους πήρε και το όνομά της στα αρχαία χρόνια Δρυοπίς ή Δρυινούπολις. Στην Ελλαδική περίοδο (2100 π.Χ. - 1500 π.Χ.) βρέθηκε στο Βοδίνο ένας διπλός Τύμβος όμοιος με τους κυκλικούς τάφους στις Μυκήνες, αυτό δείχνει στενή σύνδεση εκείνη την εποχή ανάμεσα στην Πελοπόννησο και την περιοχή της Αλβανίας.^[7] Στην Κλασική αρχαιότητα η περιοχή κατοικήθηκε από το Ηπειρώτικο φύλλο Χάονες. Στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία ο φιλέλληνας αυτοκράτορας Αδριανός δημιούργησε στην περιοχή έναν οικισμό που πήρε το όνομα του "Αδριανούπολη", στα πλαίσια της προσπάθειάς του να κάνει το Ρωμαϊκό "χρυσό αιώνα". Ο Αδριανός ήταν λάτρης του κλασσικού Αθηναϊκού πολιτισμού και φέρεται να δημιούργησε και την συγκεκριμένη Αδριανούπολη μεταφέροντας κατοίκους από την Αττική προκειμένου να κατοικηθεί ξανά η ούτως ή άλλως σχεδόν ακατοίκητη τότε Ήπειρος. Ο οικισμός βρισκόταν σε στρατηγικό σημείο στην κοιλάδα του ποταμού Δρίνου, στο σημερινό χωριό Σωφράτικα, 11 χιλιόμετρα νότια από το Αργυρόκαστρο. Τα θεμέλια της Αδριανούπολης ανακαλύφτηκαν από τοπικούς χωρικούς (1984), βρήκαν τα άνω τμήματα του αμφιθεάτρου. Οι Ιταλοί και οι Αλβανοί αρχαιολόγοι συνέχισαν τις ανασκαφές, ανακάλυψαν ολόκληρο το αμφιθέατρο και πολλά Ρωμαικά λουτρά, η Αγορά της πόλης ανακαλύφτηκε με την χρήση ραντάρ και από το 2008 συνεχίστηκαν οι ανασκαφές. Στο αμφιθέατρο βρέθηκαν "δωμάτια αλλαγής" πιθανότατα για θεατές που παρακολουθούσαν τα άγρια θηρία να κατασπαράζουν τους κατάδικους.

Μεσαίωνας

Τον 6ο αιώνα μ.Χ. ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός Α´ μετέφερε την πόλη 4 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά στο χωριό Πάνω και Κάτω Επισκοπή, ο στόχος του ήταν να προστατέψει τους κατοίκους από τις βαρβαρικές επιδρομές. Η νέα πόλη πήρε το όνομα "Ιουστινιανούπολη" από το όνομα του αυτοκράτορα ιδρυτή της. Στην πόλη διασώζονται ερείπια των τειχών της, του υδραγωγείου και της παλαιοχριστιανικής βασιλικής, η πόλη υπήρξε τοπικό εμπορικό κέντρο και απέκτησε αξιοσημείωτη οικονομική ευρωστία τους επόμενους αιώνες.^[8] Τον 11ο αιώνα εμφανίζεται στις πηγές με το όνομα "Δρυινούπολις", πιθανότατα από παραφθορά του αρχικού ή από το όνομα του ποταμού Δρίνου που διατρέχει την περιοχή. Η πόλη αποτέλεσε έδρα επισκοπής και μνημονεύεται στις πηγές από τον 5ο αιώνα, αρχικά υπαγόμενη στην μητρόπολη Νικοπόλεως, μετέπειτα στην Ναυπάκτου και κατόπιν στα Ιωάννινα. Το Χρονικό των Ιωαννίνων αναφέρει ότι το τελευταίο τέταρτο του 14ου αιώνα η Αλβανική οικογένεια Ζενεβίσι κυβερνούσε την Δερόπολη και το Αργυρόκαστρο.^[9] Οι Αλβανικές οικογένειες Ζενεβίσι και Μαζαράκη ηττήθηκαν από τις δυνάμεις του Δεσπότη της Ηπείρου Θωμά Β΄ Πρελιούμποβιτς και του Οθωμανού Ισαγίμ (1380). Με την βοήθεια των Οθωμανών ο Θωμάς Β΄ κατέλαβε από τις Αλβανικές Οικογένειες Ζενεβίσι και Μαζαράκη την Δερόπολη, την Βαγενετία και την Βέλλα.^[9] Ο Ισαγίμ κατέλαβε την Δερόπολη (1384) αλλά την ανακατέλαβαν αμέσως μετά οι Ζενεβίσι. Στις αρχές του 1385 ξεκίνησε μια νέα επίθεση ο επιφανής Τούρκος πασάς Γαζή Αχμέτ Εβρενός εναντίον του Γκιν Ζενεβίσι. Ο Δεσπότης της Ηπείρου Ησαύ Μπουοντελμόντι έκλεισε ειρήνη με την Οικογένεια Σπάτα και ξεκίνησε επίθεση εναντίον του Γκιν Ζενεβίσι από το Μεγάλο Ζαγόρι με άντρες που ανήκαν στις Οικογένειες Μαζαράκη και Μαλακάση.^[9] Ο Ησαύ στρατολόγησε Έλληνες από το Ζαγόρι, το Μεγάλο Ζαγόρι, την Δερόπολη και το Πάπιγκο Ιωαννίνων.^[10] Στην μάχη που ακολούθησε ωστόσο ο Ησαύ Μπουοντελμόντι ηττήθηκε και αιχμαλωτίστηκε, ο Γκιν Ζενεβίσι ανακατέκτησε όλη την βόρεια Βαγενετία.^[9] Η Δημοκρατία της Βενετίας έκλεισε ειρήνη με τον Γκιν Ζενεβίσι (1400).^[11]

Οθωμανική αυτοκρατορία

Η Οινογένεια Ζενεβίσι κυβερνούσε την περιοχή μέχρι το επόμενο κύμα Οθωμανικών επιδρομών με τις οποίες κατακτήθηκε το κάστρο του Αργυροκάστρου, εκδιώχθηκε η οικογένεια Ζενεβίσι και η περιοχή προσαρτήθηκε στην Οθωμανική αυτοκρατορία (1418).^[12] Μετά την ολοκλήρωση της Οθωμανικής κατάκτησης της περιοχής εισήλθε στο Σαντζάκι της Αλβανίας, τα περισσότερα τοπωνύμια ήταν Σλαβικά.^[13] Μια μικρή επανάσταση ξεκίνησε ο Εμμανουήλ Μορμόρης (1571) αλλά οι Οθωμανοί την κατέστειλαν την ίδια χρονιά.^[13] Τον 16ο και τον 17ο αιώνα ιδρύθηκαν από τον τοπικό πληθυσμό 11 Ορθόδοξα μοναστήρια, ο μεγάλος αριθμός των διάσπαρτων εκκλησιών έδωσε στην Δερόπολη τον τίτλο "μικρό Άγιον Όρος".^[14] Όταν ξέσπασε η Ελληνική Επανάσταση του 1821 πολλοί τοπικοί ευγενείς εξεγέρθηκαν και συμμετείχαν έντονα σε αυτήν.^[15]

Αλβανικό κράτος

Στα τέλη του 19ου αιώνα πολλοί κάτοικοι μετανάστευσαν στις Ηνωμένες Πολιτείες.^[16] Οι Αλβανικές αρχές αποφάσισαν όταν ιδρύθηκε το νέο Αλβανικό κράτος το κλείσιμο όλων των Ελληνικών σχολείων (1927), οι Ελληνικές αρχές επαναστάτησαν και διαμαρτυρήθηκαν στο κεντρικό κράτος. Η Αλβανική κυβέρνηση αποφάσισε εκτεταμένες διώξεις του Ελληνικού πληθυσμού (1 Οκτωβρίου 1935), 100 Αλβανοί αστυνομικοί εισήλθαν στην περιοχή και ξεκίνησαν την δίωξη των Ελλήνων δασκάλων.^[17] Οι εξεγέρσεις στην Δερόπολη επεκτάθηκαν σύντομα σε όλες τις γειτονικές περιοχές, αυτό ανάγκασε την Αλβανική κυβέρνηση να ξεκινήσει διαπραγματεύσεις με την Ελληνική μειονότητα.^[18] Η Κοινωνία των Εθνών υποστήριξε και αυτή με την σειρά της ενεργά τα δικαιώματα της Ελληνικής εθνικής μειονότητας.^[19] Όταν ιδρύθηκε η Λαϊκή Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Αλβανίας (1945-1991) η Αλβανική κυβέρνηση αναγνώρισε την Ελληνική μειονότητα της Δερόπολης αλλά έκανε πολλές προσπάθειες να την εξαλβανίσει με μεταφορές πληθυσμών.^[20]

Πολιτισμός

Η λαϊκή παράδοση, τα ηπειρώτικα τραγούδια και η εντυπωσιακή παραδοσιακή γυναικεία στολή είναι τα κύρια αναγνωριστικά χαρακτηριστικά του πολιτισμού της Δρόπολης. Πριν την παραχώρηση της Βόρειας ηπείρου στην Αλβανία, η Δρόπολη ήταν γνωστή για τους πολλούς δασκάλους και για την καθαρότητα της Ελληνικής γλώσσας. Παρότι σε γεωγραφικό άκρο του Ελληνισμού και σχεδόν ποτέ στην ελληνική επικράτεια η Δροπολίτικη διάλεκτος θεωρήθηκε από τις πλέον απαλλαγμένες από τοπικούς ιδιωματισμούς κυρίως γραπτή. Η προφορική διάλεκτος περιέχει παχιά σύμφωνα και είναι λίγο τραγουδιστή.

Δείτε επίσης

• Δεροπολίτισσα, Στης Δερόπολης τον κάμπο: αντιπροσωπευτικά δημοτικά τραγούδια της περιοχής.

Παραπομπές

1. Παπαδόπουλος, Νίκος (1970). Η Δούβιανη της Δροπόλης Β. Ηπείρου. Αθληνα. σελ. ?.
2. Παπαδόπουλος, Νίκος (1976). Η Δρόπολη της Βορείου Ηπείρου κατά την Τουρκοκτρατίαν (1430-1913). Αθήνα. σελ. 23,24,25.
3. Παπα, Ευτυχία. Η Επαρχία Δρυινουπόλεως της Βορείου Ηπείρου κατά την νεότερη περίοδο. Θεσσαλονίκη. σελ. 176-203.
4. Κοκολάκης, Μιχάλης. Η Τουρκική στατιστική της Ηπείρου στο σαλναμέ του 1895. σελ. 276-279.
5. ., Γενικό επιτελείο Ελληνικού Στρατού (1913). Χάρτης Εθνογραφικός της Β. Ηπείρου (1913). ?. σελ. 10-12.
6. Καλιβρετάτης, Λεωνίδας. Η Ελληνική κοινότητα της Αλβανίας από την σκοπιά της ιστορικής γεωγραφίας και δημογραφίας. σελ. 58.
7. Komita, Nuobo (1982). "The Grave Cicles at Mycenae and the Early Indo-Europeans" (PDF). Research Reports of Ikutoku Tech. Univ. (A-7): 59–70
8. Epirus, 4000 years of Greek history and civilization. M. V. Sakellariou. Ekdotike Athenon, 1997. σσ. 154, 191
9. Giakoumis 2002b, σ. 180
10. Hammond, Nicholas Geoffrey Lemprière (1976). Migrations and Invasions in Greece and Adjacent Areas. Noyes Press. σ. 61
11. Giakoumis 2002b, σσ. 180–181
12. Giakoumis 2002b, σ. 181
13. Giakoumis 2002a, σ. 21
14. Giakoumis 2002a, σ. 125
15. Giakoumis 2002a, σ. 47
16. Religion in Post-Communist Albania. Muslims, Christians and the idea of 'culture' in Devoll, Southern Albania. Gilles de Rapper. σ. 7
17. Manta, Eleftheria (2005). "Aspects of the Italian Ιnfluence upon Greek - Albanian Relations during the Interwar Period" (in Greek). Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Σχολή Φιλοσοφική. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Τομέας Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας και Λαογραφίας: 104
18. Manta, Eleftheria (2005). "Aspects of the Italian Ιnfluence upon Greek - Albanian Relations during the Interwar Period" (in Greek). Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Σχολή Φιλοσοφική. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Τομέας Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας και Λαογραφίας: 213
19. Manta, Eleftheria (2005). "Aspects of the Italian Ιnfluence upon Greek - Albanian Relations during the Interwar Period" (in Greek). Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Σχολή Φιλοσοφική. Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Τομέας Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας και Λαογραφίας: 206–207
20. Metzeltin (Hg.), Oliver Jens Schmitt-Michael (2015). "Das Südosteuropa der Regionen". 858. Austrian Academy of Science Press: 688

Πηγές

• Μ.Β. Σακελλαρίου (επιμ.), Ήπειρος: 4000 χρόνια ελληνικής ιστορίας και πολιτισμού, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα 1997 ISBN 960-213-371-6, ISBN-13 978-960-213-371-2 [σειρά: Ιστορικοί Ελληνικοί Χώροι] (ιδίως: σελ. 154)
• https://www.searchculture.gr/aggregator/edm/kemnepp/000126-76605
• https://www.himara.gr/istoria/7694-syntomi-gnorimia-istoria-deropolis