Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο

Το Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο (συντομογραφία: ΔΦΑ) είναι σύστημα φωνητικής μεταγραφής που χρησιμοποιεί ως επί το πλείστον σημεία του λατινικού και μερικά στοιχεία του ελληνικού αλφαβήτου. Δημιουργήθηκε και υποστηρίζεται από τη Διεθνή Φωνητική Ένωση (αρκτικόλεξο: ΔΦΕ) για να αναπαριστά διακριτά στη μνήμη, με ακρίβεια και λεπτομέρεια καθέναν από τη μεγάλη ποικιλία ήχων, (φθόγγων και φωνημάτων) οι οποίοι χρησιμοποιούνται από τις ανθρώπινες γλώσσες. Είναι διαμορφωμένο για να αποτελεί τον πρότυπο τρόπο καταγραφής όλων των ανθρώπινων γλωσσών. Εκτός από τα σύμβολα από τις διάφορες εκδοχές του λατινικού αλφαβήτου και από το ελληνικό αλφάβητο, πολλά σύμβολα και διακριτικά σημεία δε συναντιούνται έξω από το ΔΦΑ. Για την περιγραφή μιας συγκεκριμένης γλώσσας όμως χρησιμοποιείται ένας μικρός μόνο αριθμός από αυτά.

Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο
Είδος	Αλφάβητο, εν μέρει χαρακτηρικό
Γλώσσες	Χρησιμοποιείται για την φωνητική και φωνημική μεταγραφή οποιασδήποτε γλώσσας
Χρονική περίοδος	από το 1888
Προέλευση	Ρομικό αλφάβητο Φωνοτυπικό αλφάβητο Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο

Το Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο είναι χρήσιμο ιδιαίτερα στους γλωσσολογικούς κλάδους της φωνητικής και της φωνολογίας. Χρησιμοποιείται ευρέως στη διδασκαλία ξένων γλωσσών για την απόδοση της ακριβούς προφοράς, από γλωσσολόγους, λεξικογράφους και μεταφραστές. Το ΔΦΑ διορθώνεται και τροποποιείται από τη Διεθνή Φωνητική Ενωση. Σύμφωνα με την τροποποίηση που είχε γίνει το 2005, το ΔΦΑ περιλαμβάνει 107 γράμματα, 52 διακριτικά σημεία και τέσσερα σημεία προσωδίας.

Ιστορία

Το 1886 στο Παρίσι μια ομάδα Γάλλων και Βρετανών δασκάλων με επικεφαλής τον Γάλλο γλωσσολόγο Πωλ Πασσύ (Paul Passy) ίδρυσαν έναν οργανισμό, ο οποίος από το 1897 έγινε γνωστός ως Διεθνής Φωνητική Ενωση, γαλλ. Association phonétique internationale. Στην πρώτη μορφή του Αλφαβήτου συγκεκριμένοι φθόγγοι μπορούσαν να αποδοθούν με διαφορετικά σύμβολα σε διαφορετικές γλώσσες, (π.χ. ο φθόγγος [ʃ] στα αγγλικά αποδιδόταν με το σύμβολο «c» ενώ στα Γαλλικά με το γράμμα «ch») πράγμα που άλλαξε το 1988 όταν υιοθετήθηκε η αρχή ενιαίας απόδοσης των φθόγγων για όλες τις γλώσσες. Η αρχή αυτή εξακολουθεί να ισχύει για όλες τις περαιτέρω τροποποιήσεις του Αλφαβήτου. Το ΔΦΑ από τον καιρό της δημιουργίας του τροποποιήθηκε αρκετές φορές. Μετά από τις σημαντικές αλλαγές οι οποίες έγιναν το 1900 και το 1932, το ΔΦΑ έμεινε αναλλοίωτο μέχρι το 1989. Το 1993 έγιναν μικροαλλαγές που αφορούσαν την πρόσθεση συμβόλων για τέσσερα φωνήεντα και την κατάργηση συμβόλων για ορισμένα σύμφωνα. Το 2005 προστέθηκε το σύμβολο [ⱱ] για το χειλοδοντικό μονοπαλλόμενο σύμφωνο. Ακολούθησαν και άλλες αλλαγές.^[1][2]

Περιγραφή

Το Διεθνές Φωνητικό Αλφάβητο, αναθεώρηση του 2021, στην ελληνική γλώσσα.

Η κύρια αρχή του ΔΦΑ είναι η αναπαράσταση στη μνήμη του κάθε διακρινόμενου φθόγγου με ένα διαφορετικό σύμβολο. Δε χρησιμοποιεί συνδυασμούς συμβόλων για την αναπαράσταση στη μνήμη ενός φθόγγου ούτε το ίδιο σύμβολο για την αναπαράσταση πέραν του ενός φθόγγου. Δεν περιέχει σύμβολα οι φωνητικές τιμές των οποίων εξαρτώνται από το περιβάλλον, όπως π.χ. συμβαίνει με το γράμμα «c» σε διάφορες ευρωπαϊκές γλώσσες ή με το γράμμα «κ» στα ελληνικά. Από τα σύμβολα που χρησιμοποιεί το ΔΦΑ, τα 107 αναπαριστούν φωνήεντα και σύμφωνα, τα 31 είναι διακριτικά σημεία τα οποία βοηθούν στον ακριβέστερο χαρακτηρισμό των φθόγγων και τα 19 χρησιμοποιούνται για την αναπαράσταση της μακρότητας/βραχύτητας, του τονισμού, της προσωδίας και του επιτονισμού.

Τα σύμβολα του ΔΦΑ επιλέχτηκαν ούτως ώστε να εναρμονίζονται με το Λατινικό Αλφάβητο, αυτός είναι και ο λόγος που η πλειοψηφία τους είναι γράμματα του λατινικού και λιγότερο του Ελληνικού Αλφαβήτου ή παραλλαγές τους. Υπάρχουν όμως και άλλα σύμβολα που προέρχονται από άλλα γραφικά συστήματα, όπως π.χ. το σύμβολο [ʔ] που αποδίδει τον κλειστό γλωττιδικό φθόγγο και έχει τη μορφή του Λατινικού ερωτηματικού χωρίς τελεία, προέρχεται όμως από την απόστροφο, και το σύμβολο [ʕ] που αποδίδει τον ηχηρό τριβόμενο φαρυγγικό φθόγγο και προέρχεται από την Αραβική γραφή.

Σύμβολα και φθόγγοι

Φωνητική μεταγραφή στο ΔΦΑ των λέξεων «ελληνική Βικιπαίδεια»

Η γαλλική ονομασία του αλφαβήτου σε φωνητική μεταγραφή στο ΔΦΑ

Το ΔΦΑ είναι βασισμένο πάνω στο λατινικό αλφάβητο και αποφεύγει στο μέγιστο δυνατό βαθμό τη χρήση μη λατινικών χαρακτήρων. Η Διεθνής Φωνητική Ένωση δημιούργησε το ΔΦΑ ούτως ώστε οι φωνητικές αξίες της πλειοψηφίας των συμφώνων τα οποία υιοθετήθηκαν από το λατινικό Αλφάβητο να αντιστοιχούν στη «διεθνή τους χρήση». Τα σύμβολα για την αναπαράσταση στη μνήμη των συμφωνικών φθόγγων [b], [d], [f], [ɡ], [k], [l], [m], [n], [p], [s], [t], [v], [w] και [z] έχουν φωνητικά χαρακτηριστικά πολύ κοντινά με τα αντίστοιχα αγγλικά σύμφωνα, ενώ τα φωνήεντα [a], [e], [i], [o], [u] αντιστοιχούν στους ανάλογους λατινικούς φωνηεντικούς φθόγγους. Άλλα γράμματα διαφέρουν στη φωνητική τους αξία από τα αγγλικά αλλά συμπίπτουν με τα ανάλογά τους σε άλλες ευρωπαϊκές γλώσσες, π.χ. το [r] (ιταλικά, ελληνικά, ισπανικά), το [j] (γερμανικά, ολλανδικά, σουηδικά). Αυτός ο κατάλογος επεκτείνεται με τη χρήση πεζών, πλαγίων και αντεστραμμένων χαρακτήρων καθώς και διακριτικών σημείων. Ορισμένα σύμβολα του ΔΦΑ σχηματίστηκαν βάσει ελληνικών γραμμάτων αν και τα φωνητικά τους χαρακτηριστικά δεν αντιστοιχούν πάντα στα ανάλογα ελληνικά γράμματα. Το σύμβολο [ʋ], που στην ελληνική γλώσσα αποδίδει ένα φωνήεν στο ΔΦΑ αποδίδει ένα σύμφωνο. Τα γράμματα [β], [θ] και [χ] χρησιμοποιούνται με την πρωτότυπη μορφή τους ενώ τα [ɣ], [ɛ], [ɸ] και [ʋ] με μικρές τροποποιήσεις. Εκτός από τα σύμβολα για τους φθόγγους υπάρχουν πολλά δευτερεύοντα σημεία τα οποία βοηθούν στη φωνητική μεταγραφή. Αυτά τα διακριτικά σημεία μπορούν να συνδυαστούν με τα σύμβολα του ΔΦΑ για την καταγραφή διάφορων τροποποιημένων φωνητικών χαρακτηριστικών και δευτερευουσών αρθρώσεων. Επίσης χρησιμοποιούνται ειδικά σύμβολα για την αναπαράσταση υπερτεμαχιακών ιδιοτήτων όπως είναι ο τονισμός και η προσωδία. Τα γράμματα του ΔΦΑ χωρίζονται σε τρεις κατηγορίες: τα πνευμονικά σύμφωνα, τα μη πνευμονικά σύμφωνα και τα φωνήεντα.

Δείτε επίσης

• Φωνήεν
• Σύμφωνο

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πίνακας ΔΦΑ, αναθεώρηση 2021, ελληνική μετάφραση στο @IPA charts: sample translation batch [ELL] Greek / Ελληνικά translated by Katerina Nicolaidis and Mary Baltazani

  https://www.internationalphoneticassociation.org/IPAcharts/IPA_chart_trans/pdfs/IPA_Kiel_2021_full_ell.pdf

• Επίσημη ιστοσελίδα του ΔΦΑ

Παραπομπές

1. άηχο φατνιακό προστριβόμενο. The sound is transcribed / Ο ήχος μεταγράφεται με ⟨t͡s⟩ ή ⟨t͜s⟩ (παλιότερα ⟨ʦ⟩ ή ⟨ƾ⟩). en:Voiceless alveolar affricate: πρόσβαση:2020.06.19.
2. ηχηρό φατνιακό προστριβόμενο: The sound is transcribed / Ο ήχος μεταγράφεται με ⟨d͡z⟩ or ⟨d͜z⟩ (παλιότερα ⟨ʣ⟩). en:Voiced alveolar affricate πρόσβαση:2020.06.19.