Διαστημικό Λεωφορείο Εντέβορ

Το Διαστημικό Λεωφορείο «Εντέβορ» (Endeavour, κωδικός τροχιακού σκάφους OV-105) είναι παροπλισμένο Διαστημικό Λεωφορείο της NASA, το πέμπτο και τελευταίο λειτουργικό σκάφος του Προγράμματος Διαστημικών Λεωφορείων που κατασκευάσθηκε. Εκτοξεύθηκε για την πρώτη του αποστολή, την STS-49, στις 7 Μαΐου 1992 και για την 25η και τελευταία του, την STS-134, τον Μάιο του 2011.^[1][2][3] Η STS-134 σχεδιαζόταν αρχικώς ως η τελευταία πτήση διαστημικού λεωφορείου^[4], αλλά με την έγκριση της αποστολής STS-135, το «Ατλαντίς» έγινε το τελευταίο λεωφορείο που πέταξε.

Διαστημικό Λεωφορείο Εντέβορ
Κωδικός Τροχιακού οχήματος	OV-105
Χώρα	ΗΠΑ
Ημερομηνία Συμβολαίου	31 Ιουλίου 1987
Προέλευση ονόματος	«Εντέβορ» (πλοίο)
Κατάσταση	Παροπλισμένο
Πρώτη πτήση	STS-49: 7 Μαΐου - 16 Μαΐου 1992
Αριθμός Αποστολών	25
Πληρώματα	173 άτομα
Χρόνος παραμονής στο διάστημα	299 ημέρες και 3 ώρες
Περιστροφές γύρω από τη Γη	4.671
Απόσταση που διανύθηκε	197.761.262 χλμ
Δορυφόροι που τοποθετήθηκαν	3
Συνδέσεις με τον Mir	1
Συνδέσεις με τον ISS	12

Το Κογκρέσο των Ηνωμένων Πολιτειών ενέκρινε την κατασκευή του «Εντέβορ» το 1987 προς αντικατάσταση του «Τσάλεντζερ», το οποίο καταστράφηκε το 1986.

Ονομασία και κατασκευή

Το «Εντέβορ» φωτογραφημένο από τον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό καθώς τον πλησίαζε στην αποστολή STS-118.

Το σκάφος πήρε το όνομά του από το βρετανικό πλοίο HMS Endeavour, με το οποίο ο πλοίαρχος Τζέιμς Κουκ επιτέλεσε το πρώτο του εξερευνητικό ταξίδι (1768-1771).^[5] Για τον λόγο αυτό η λέξη endeavour (που σημαίνει «προσπάθεια», «απόπειρα») στην ονομασία του σκάφους γράφεται με «u», όπως στα βρετανικά αγγλικά. Το Διαστημικό Λεωφορείο μετέφερε πάντοτε ένα κομμάτι ξύλου από το σκαρί του πλοίου του Κουκ στον θάλαμο διακυβερνήσεως.^[6] Εμμέσως το όνομα τιμούσε και το «Endeavour», το Τμήμα Διακυβερνήσεως της αποστολής «Απόλλων 15», το οποίο με τη σειρά του είχε επίσης ονομασθεί προς τιμή του πλοίου του Κουκ.

Η επιλογή της ονομασίας έγινε με εθνικό διαγωνισμό μεταξύ μαθητών δημοτικού και γυμνασίου. Οι προτάσεις περιελάμβαναν το ιστορικό της ονομασίας και το γιατί θα ήταν κατάλληλη για ένα σκάφος της NASA.

Το σκάφος κατασκευάσθηκε από την εταιρεία Rockwell International με κόστος 2,2 δισεκατομμύρια δολάρια και παραδόθηκε στη NASA τον Μάιο του 1991.

Πτήσεις

Στην πρώτη του αποστολή, το «Εντέβορ» συνέλαβε και επανέθεσε σε τροχιά τον τεχνητό δορυφόρο τηλεπικοινωνιών INTELSAT VI. Στη δεύτερη, που εκτοξεύθηκε στις 12 Σεπτεμβρίου 1992, μετέφερε στο διάστημα την πρώτη Αφροαμερικανίδα γυναίκα αστροναύτη, τη Μέι Τζέμισον.

Το «Εντέβορ» έφερε σε πέρας την πρώτη αποστολή επιδιορθώσεως και συντηρήσεως (STS-61) του Διαστημικού τηλεσκοπίου Χαμπλ το 1993. Τέσσερα χρόνια αργότερα, αποσύρθηκε επί οκτώ μήνες για ανακαίνιση. Τον Δεκέμβριο του 1998 μετέφερε το τμήμα «Unity» στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.

Η τελευταία μείζων τροποποίηση του «Εντέβορ» έγινε από τον Δεκέμβριο του 2003 μέχρι τον Οκτώβριο του 2005. Περιελάμβανε σημαντικές αναβαθμίσεις, όπως ένα νέο, πολυλειτουργικό σύστημα ηλεκτρονικών ενδείξεων για τον θάλαμο διακυβερνήσεως και έναν προηγμένο δέκτη GPS, καθώς και αναβαθμίσεις στην ασφάλεια κατόπιν συστάσων της Επιτροπής Διερευνήσεως του Δυστυχήματος του «Κολούμπια» (CAIB) για την επιστροφή του σκάφους στην ατμόσφαιρα της Γης.

Η τελευταία πτήση του «Εντέβορ» ήταν η αποστολή STS-134 στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό.

Πίνακας αποστολών

#	Ημερομ. εκτοξ.	Κωδικός	Τόπος προσγειώσεως	Σημειώσεις
1	1992-05-07	STS-49	Αεροπορική Βάση Edwards	Πρώτη πτήση του «Εντέβορ». Ανάκτηση και επανάθεση σε τροχιά δορυφόρου INTELSAT VI. Πρώτη EVA τριών αστροναυτών και μεγαλύτερη σε διάρκεια αμερικανική EVA μετά το «Απόλλων 17».
2	1992-09-12	STS-47	Διαστημικό Κέντρο Kennedy	Αποστολή J του Spacelab με την πρώτη Αφροαμερικανίδα αστροναύτη, τη Μέι Τζέμισον
3	1993-01-13	STS-54	Kennedy	Απελευθέρωση του TDRS-F
4	1993-06-21	STS-57	Kennedy	Πειράματα του Spacelab, ανάκτηση του EURECA
5	1993-12-02	STS-61	Kennedy	Πρώτη αποστολή επιδιορθώσεως/συντηρήσεως Διαστημικού τηλεσκοπίου Χαμπλ (HSM-1)
6	1994-04-09	STS-59	Edwards	Πειράματα του Space Radar Laboratory
7	1994-09-30	STS-68	Edwards	Πειράματα του Space Radar Laboratory
8	1995-03-02	STS-67	Edwards	Πειράματα του Spacelab Astro-2. Η μεγαλύτερης διάρκειας αποστολή του «Εντέβορ».
9	1995-09-07	STS-69	Kennedy	Wake Shield Facility και άλλα πειράματα
10	1996-01-11	STS-72	Kennedy	Ανάκτηση της ιαπωνικής Space Flyer Unit
11	1996-05-19	STS-77	Kennedy	Πειράματα του Spacelab
12	1998-01-22	STS-89	Kennedy	Συνάντηση με τον διαστημικό σταθμό Mir και ανταλλαγή αστροναυτών
13	1998-12-04	STS-88	Kennedy	Αποστολή συναρμολογήσεως του Διεθνούς Διαστημικού Σταθμού (ΔΔΣ) 2A (προσθήκη του τμήματος «Unity», του πρώτου αμερικανικού τμήματος του Σταθμού)
14	2000-02-11	STS-99	Kennedy	Αποστολή Τοπογραφίας με Ραντάρ Διαστημικού Λεωφορείου
15	2000-11-30	STS-97	Kennedy	Αποστολή συναρμολογήσεως του ΔΔΣ (τμήμα P6 του σκελετού)
16	2001-04-19	STS-100	Edwards	Αποστολή συναρμολογήσεως του ΔΔΣ 6A (ρομποτικός βραχίονας και χέρι «Canadarm2»)
17	2001-12-05	STS-108	Kennedy	Αποστολή συναρμολογήσεως του ΔΔΣ UF-1, ανταλλαγή αστροναυτών (Expedition 3/Expedition 4)
18	2002-06-05	STS-111	Edwards	Αποστολή συναρμολογήσεως του ΔΔΣ UF-2, ανταλλαγή αστροναυτών (Expedition 4/Expedition 5)
19	2002-11-23	STS-113	Kennedy	Αποστολή συναρμολογήσεως του ΔΔΣ 11A (τμήμα P1 του σκελετού) και ανταλλαγή αστροναυτών. Τελευταία πτήση διαστημικού λεωφορείου πριν την καταστροφή του «Κολούμπια»
20	2007-08-08	STS-118	Kennedy	4 «διαστημικοί περίπατοι».[7] Εγκατάσταση του τμήματος σκελετού S5 του ΔΔΣ. Μεταφορά 2,5 τόνων εφοδίων και εξοπλισμού στον ΔΔΣ. Θερμικά πλακίδια προστασίας του κάτω μέρους του σκάφους έπαθαν ζημιές κατά την εκτόξευση, αλλά η NASA απεφάσισε να μη διορθωθεί η ζημιά πριν την προσγείωση, καθώς κρίθηκε ότι δεν ήταν αρκετά σοβαρή. Το σκάφος προσγειώθηκε μία ημέρα νωρίτερα εξαιτίας πιθανής εκκενώσεως του Κέντρου Ελέγχου Αποστολής λόγω του Τυφώνα Ντην.
21	2008-03-11	STS-123	Kennedy	Αποστολή συναρμολογήσεως του ΔΔΣ 1J/A: παράδοση του πρώτου στοιχείου του ιαπωνικού τμήματος «Kibo», του καναδικού ρομποτικού βραχίονα «Dextre» και του Spacelab Pallet-Deployable 1.
22	2008-11-14	STS-126	Edwards[8]	Αποστολή συναρμολογήσεως του ΔΔΣ και μεταφορά εφοδίων και εξοπλισμού με την πολυδύναμη εσωτερική αποθήκη «Λεονάρντο»
23	2009-07-15[9]	STS-127	Kennedy	Αποστολή συναρμολογήσεως του ΔΔΣ, που παρέδωσε τα δύο τελευταία στοιχεία του ιαπωνικού τμήματος «Kibo» και μετέφερε τα Spacelab Pallet-Deployable 2 και Integrated Cargo Carrier-Vertical Light Deployable.
24	2010-02-08	STS-130	Kennedy	Αποστολή συναρμολογήσεως του ΔΔΣ, που παρέδωσε το τμήμα «Tranquility» (Node 3) και το παρατηρητήριο «Cupola» στον Σταθμό. Μετά από αυτή την αποστολή, ο ΔΔΣ συμπληρώθηκε σε ποσοστό 98%.
25	2011-05-16	STS-134	Kennedy	Αποστολή συναρμολογήσεως του ΔΔΣ, που παρέδωσε το Μαγνητικό Φασματόμετρο Άλφα και την αποθήκη «ExPRESS» (ELC-3) στον Σταθμό. Αυτή ήταν η τελευταία αποστολή του «Εντέβορ».

Διευθυντές Ροής

Ο «Διευθυντής Ροής» (Flow Director) ήταν υπεύθυνος για τη γενική προετοιμασία του διαστημικού Λεωφορείου προς εκτόξευση και τη διαχείρισή του αμέσως μετά την προσγείωση. Παρέμενε επίσης ως μόνιμος επικεφαλής του προσωπικού εδάφους του διαστημοπλοίου, ενώ τα πληρώματά του άλλαζαν σε κάθε αποστολή. Οι Διευθυντές Ροής του «Εντέβορ» ήταν οι:

• Ιανουάριος 1991 έως 2000: Τζων Τζ. Ταλόουν ο νεότερος (πρώην Διευθ. Ροής του «Ντισκάβερι»)^[10]
• Αύγουστος 2000 έως Μάιος 2006: Τάσος Αβαδιωτάκης (Tassos Abadiotakis)^[11]
• 2006 έως Αύγουστος 2012: Ντέινα Μ. Χάτσερσον^[12]

Το σκάφος ως έκθεμα

Το «Εντέβορ» κινείται στους δρόμους του Λος Άντζελες.

Το «Εντέβορ» στην αρχική του θέση στο Κέντρο Επιστημών της Καλιφόρνιας

Μετά την υποβολή προτάσεων για την φιλοξένηση του «Εντέβορ» ως εκθέματος από περισσότερα από 20 ιδρύματα και οργανισμούς, η NASA επέλεξε να εκτίθεται το σκάφος στο Κέντρο Επιστημών της Καλιφόρνιας στο Λος Άντζελες.^[13][14]

Το «Εντέβορ» έφθασε στο Διεθνές Αεροδρόμιο του Λος Άντζελες (LAX) στις 21 Σεπτεμβρίου^[15] του 2012. Τρεις εβδομάδες αργότερα το σκάφος μεταφέρθηκε πολύ αργά και προσεκτικά δια τεσσάρων λεωφόρων του Λος Άντζελες και του Ίνγκλγουντ, μία πορεία 19 χιλιομέτρων που κράτησε 4 ημέρες.^[16][17] Η κάθε του κίνηση ήταν προσεκτικά μελετημένη.^[18] Σε πολλά σημεία οι πτέρυγες του «Εντέβορ» χωρούσαν με περιθώριο μόνο μερικών εκατοστών από στύλους του τηλεφώνου, πολυκατοικίες και άλλες κατασκευές. Πολλοι στύλοι φωτισμού και φαναριών κυκλοφορίας ξηλώθηκαν προσωρινά για να περάσει το διαστημικό λεωφορείο. Στάθηκε απαραίτητο επίσης να ξερριζωθούν πάνω από 400 δέντρα των οδών, μερικά αρκετά παλαιά, προκαλώντας αντιδράσεις.^[19] Ωστόσο τα δέντρα αυτά αντικαταστάθηκαν και επιπλέον φυτεύθηκαν άλλα τόσα από το Κέντρο Επιστημών της Καλιφόρνιας, με χρήση μέρους του κονδυλίου που του δόθηκε για τη μετακίνηση.^[18]

Η μετακίνηση υπήρξε το γεγονός των ημερών για τη μεγαλούπολη, με συνεργεία από ειδησεογραφικά πρακτορεία να συνωστίζονται στους κοντινούς δρόμους. Η αστυνομία και η τροχαία, από κοινού με υπαλλήλους της NASA, έλεγχαν τα πλήθη του κόσμου.^[20] Το έκθεμα άνοιξε για το κοινό στις 30 Οκτωβρίου 2012. Μία νέα προσθήκη στο Κέντρο Επιστημών της Καλιφόρνιας, που ονομάθηκε «Κέντρο Αέρα και Διαστήματος Samuel Oschin», στεγάζει πλέον μονίμως το διαστημικό λεωφορείο από το 2017 σε κατακόρυφη θέση και με εξωτερικές δεξαμενές καυσίμων.

Ο καναδικος ρομποτικός βραχίονας του «Εντέβορ» Canadarm (επισήμως «Σύστημα Απομακρυσμένου Χειριστή του Δ. Λεωφορείου») αφαιρέθηκε και στάλθηκε αρχικώς προς έκθεση στο Διαστημικό Κέντρο «John H. Chapman» του Καναδικού Οργανισμού Διαστήματος, στο προάστιο Longueuil του Μόντρεαλ.^[21] Σήμερα βρίσκεται ως μόνιμο έκθεμα στο Μουσείο Αεροπορίας και Διαστήματος του Καναδά, στην Οττάβα.^[22][23]

Παραπομπές

1. «Space Shuttle Overview: Endeavour (OV-105)». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2011.
2. «STS-49». NASA KSC. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Σεπτεμβρίου 2012. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2011.
3. «Endeavour completes final mission; NASA has one left». CNN. 1 Ιουνίου 2011. http://edition.cnn.com/2011/US/06/01/nasa.endeavour.lands/. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2011.
4. «Consolidated Launch Manifest». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Μαρτίου 2009. Ανακτήθηκε στις 30 Ιουνίου 2011.
5. John F. Kennedy Space Center – Space Shuttle Endeavour Αρχειοθετήθηκε 2011-05-21 στο Wayback Machine.. Pao.ksc.nasa.gov. Ανακτήθηκε στις 2012-05-20.
6. 125,000 see Endeavour land: Satellite rescue highlights maiden trip. Daily Breeze. Ανακτήθηκε στις 2015-07-21.
7. «Space Shuttle Mission STS-122». Nasa.gov. 24 Μαΐου 2009. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2009.
8. NASA (30 Νοεμβρίου 2008). «NASA RSS archive». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Οκτωβρίου 2009. Ανακτήθηκε στις 30 Νοεμβρίου 2008.
9. «NASA – NASA's Shuttle and Rocket Launch Schedule». Nasa.gov. Ανακτήθηκε στις 17 Ιουλίου 2009.
10. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιανουαρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2019.
11. KSC, Kay Grinter. «NASA - Biography of Tassos Abadiotakis». www.nasa.gov. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2019.
12. «NASA - Dana M. Hutcherson
    Launch Vehicle Systems Office Deputy Manager
    NASA's Commercial Crew Program ». www.nasa.gov. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2019.
13. Simon, Richard (14 Αυγούστου 2010). «With shuttles becoming museum pieces, cities vie to land one». Los Angeles Times. http://articles.latimes.com/2010/aug/14/nation/la-na-space-shuttle-20100815. Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2012.
14. Douglas Stanglin (12 Απριλίου 2011). «NYC, L.A., Kennedy Space Center, Smithsonian to get the 4 retired space shuttles». USA Today. http://content.usatoday.com/communities/ondeadline/post/2011/04/kennedy-space-center-air-and-space-museum-likely-to-get-2-of-the-4-retiring-shuttle-vehicles/1. Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2012.
15. Richard Simon (12 Απριλίου 2012). «Delivering the space shuttles is tougher than you think». Los Angeles Times. http://www.latimes.com/news/nation/nationnow/la-na-nn-shuttle-delivery-20120411,0,7851736.story. Ανακτήθηκε στις 19 Απριλίου 2012.
16. «Space shuttle Endeavour route, street closures & viewing areas». ABC7 News. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Οκτωβρίου 2012. https://web.archive.org/web/20121014185240/http://abclocal.go.com/kabc/feature?section=news%2Flocal&id=8842882. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2012.
17. Kate Mather; Adolfo Flores; Marisa Geber; Andrew Khouri; Ken Weiss (13 Οκτωβρίου 2012). «Space shuttle Endeavour rolls on toward its new home». Los Angeles Times. http://latimesblogs.latimes.com/lanow/2012/10/space-shuttle-endeavour-rolls-on-toward-its-new-home.html. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2012.
18. Anton, Mike (16 Σεπτεμβρίου 2012). «Shuttle Endeavour's final journey is carefully choreographed». www.latimes.com. Los Angeles Times. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2017.
19. Timon Singh (9 Σεπτεμβρίου 2012). «400 Trees Cut Down to Make Way For Space Shuttle Endeavour's Los Angeles Arrival». Inhabitat - Sustainable Design Innovation, Eco Architecture, Green Building. http://inhabitat.com/400-trees-cut-down-to-make-way-for-space-shuttle-endeavours-los-angeles-arrival.
20. CBS News (14 Οκτωβρίου 2012). «Space shuttle Endeavour's slow commute through Los Angeles». CBS News Los Angeles. https://www.youtube.com/watch?v=IPz52Bo5t7k. Ανακτήθηκε στις 2019-02-14.
21. Canadian Space Agency. The Canadarm Is Returning Home Αρχειοθετήθηκε 2014-03-26 στο Wayback Machine., Montreal: Canadian Space Agency press release, 16/7/2012. Ανακτήθηκε στις 19 Οκτωβρίου 2012.
22. Andy Johnson (2 Μαΐου 2013). «Unveiling exhibit, Hadfield sends first Canadarm 'last command' from space». CTV News. http://www.ctvnews.ca/sci-tech/unveiling-exhibit-hadfield-sends-first-canadarm-last-command-from-space-1.1263958. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2013.
23. Elizabeth Howell (2 Μαΐου 2013). «Space Shuttle's Robotic Arm Goes on Display at Canadian Museum». Space.com. http://www.space.com/20949-space-shuttle-canadarm-museum-exhibit.html. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2013.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Διαστημικό Λεωφορείο Εντέβορ

• Ιστοσελίδα του «Εντέβορ» στη NASA Αρχειοθετήθηκε 2011-05-01 στο Wayback Machine.