Βισαριόν Μπελίνσκι

Ο Βισαριόν Μπελίνσκι ή Μπιελίνσκι (ρωσ. Виссарион Григорьевич Белинский, 30 Μαΐου 1811 – 26 Μαΐου 1848) ήταν Ρώσος συγγραφέας, διανοούμενος και κριτικός της λογοτεχνίας, υπέρμαχος της υιοθετήσεως των Δυτικών αξιών^[17]. Ο Μπελίνσκι έπαιξε έναν από τους βασικούς ρόλους στην αναγνώριση του ποιητή και εκδότη Νικολάι Α. Νεκράσοφ και του δημοφιλούς περιοδικού Σοβρεμένικ. Υπήρξε ο πλέον επιδραστικός από τους δυτικόφιλους διανοούμενους της Ρωσίας, ειδικά στη νεότερη γενιά. Εργάσθηκε κυρίως ως κριτικός λογοτεχνίας, επειδή το πεδίο αυτό λογοκρινόταν λιγότερο από ό,τι οι πολιτικές φυλλάδες. Συμφωνούσε με τους σλαβόφιλους ότι η κοινωνία είχε προτεραιότητα έναντι του ατομικισμού, αλλά επέμενε ότι η κοινωνία έπρεπε να επιτρέπει την έκφραση των ατομικών ιδεών και δικαιωμάτων. Αντιτάχθηκε έντονα στους Σλαβόφιλους για τον ρόλο της Ορθοδοξίας, την οποία θεωρούσε ανάδρομη δύναμη. Έδωσε έμφαση στη λογική και στη γνώση, και επιτέθηκε στην απολυταρχία και τη θεοκρατία.^[18]

Βισαριόν Μπελίνσκι
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Виссарион Белинский (Ρωσικά)
Γέννηση	30 Μαΐουιουλ. / 11  Ιουνίου 1811γρηγ.[1][2][3] ή 11  Ιουνίου 1811[4] Κάστρο της Σουομενλίνα[5][6][7]
Θάνατος	26 Μαΐουιουλ. / 7  Ιουνίου 1848γρηγ.[8][9][10] ή 7  Ιουνίου 1848[4] Αγία Πετρούπολη[5][11]
Αιτία θανάτου	φυματίωση
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια
Τόπος ταφής	Literatorskie mostki
Χώρα πολιτογράφησης	Ρωσική Αυτοκρατορία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσα	Ρωσικά
Ομιλούμενες γλώσσες	Ρωσικά[12][13][14]
Σπουδές	Τμήμα Φιλοσοφίας του Πανεπιστημίου της Μόσχας
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	φιλόσοφος συγγραφέας[15] κριτικός λογοτεχνίας[16] δημοσιογράφος θεωρητικός της λογοτεχνίας[16] δημοσιογράφος άποψης[16]
Περίοδος ακμής	1830
Οικογένεια
Σύζυγος	Maria Orlov
Υπογραφή
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Βιογραφικά στοιχεία

Ο Βισαριόν Μπελίνσκι γεννήθηκε στο Σβιάμπορι, μέρος του σημερινού Ελσίνκι, και έζησε στη μικρή πόλη Τσεμπάρ στο Όμπλαστ της Πένζα, πόλη που σήμερα φέρει το όνομά του προς τιμή του: Μπελίνσκι. Στη γειτονική μεγάλη πόλη Πένζα πήγε γυμνάσιο και και κατόπιν σπούδασε (1829-1832) στο Moscow University. Στη Μόσχα δημοσίευσε τα πρώτα του διάσημα άρθρα.

Το 1839 πήγε στην Αγία Πετρούπολη, όπου εξελίχθηκε σε έγκυρο κριτικό και εκδότη δύο μειζόνων φιλολογικών περιοδικών: του Οτέτσεστβενιε ζαπίσκι (= «Σημειώσεις της Πατρίδας»), and Σοβρεμένικ (= «Ο σύγχρονος»). Σε αμφότερα τα περιοδικά αυτά ο Μπελίνσκι συνεργάσθηκε με τον νεότερό του ποιητή Νικολάι Α. Νεκράσοφ.

Ο Μπελίνσκι ερχόταν σε αντίθεση με τους περισσότερους από τους άλλους Ρώσους διανοούμενους των δεκαετιών του 1830 και του 1840. Γιος αγροτικού ιατρού, δεν ήταν πλούσιος αριστοκράτης. Το γεγονός ότι ο Μπελίνσκι ήταν σχετικώς μη προνομιούχος σήμαινε, μεταξύ άλλων, ότι ήταν κυρίως αυτοδίδακτος. Αυτό οφειλόταν εν μέρει στην αποβολή του από το Πανεπιστήμιο της Μόσχας για πολιτική δραστηριότητα. Αλλά ο Μπελίνσκι θαυμάστηκε ούτως ή άλλως περισσότερο για τη συναισθηματική δέσμευση και τη ζέση του, παρά για την αυστηρά επιστημονική του δεξιότητα: «Για μένα, το να σκέφτομαι, να νιώθω, να καταλαβαίνω και να υποφέρω είναι ένα και το αυτό πράγμα», του άρεσε να λέει. Αυτό ήταν βεβαίως πιστό στο ρομαντικό ιδεώδες, στις πεποιθήσεις ότι η πραγματική κατανόηση δεν προέρχεται μόνο από την απλή σκέψη (λόγο), αλλά και από τη διαισθητική ενόραση. Αυτός ο συνδυασμός σκέψεως και συναισθήματος διαπέρασε τη ζωή του Μπελίνσκι.

Ιδεολογικώς ο Μπελίνσκι μοιράσθηκε, αλλά με εξαιρετικό διανοητικό και ηθικό πάθος, την κεντρική αξία της πλειονότητας των δυτικόφιλων Ρώσων διανοητών: την έννοια της ατομικότητας, της αξίας του ενός προσώπου (личность), αυτού που μας «κάνει» ανθρώπους και μας δίνει αξιοπρέπεια και δικαιώματα. Με αυτή την ιδέα πρόχειρη (στην οποία ωστόσο έφθασε μέσα από έναν πολυσύνθετο πνευματικό αγώνα) αντιμετώπισε τον κόσμο γύρω του οπλισμένος για να δώσει μάχη. Προσεταιρισθηκε πολλή από τη συμβατική φιλοσοφική σκέψη των μορφωμένων Ρώσων, συμπεριλαμβανομένης της ξερής και αφηρημένης φιλοσοφίας των Γερμανών ιδεαλιστών και των Ρώσων οπαδών τους, αν και διετήρησε την προοπτική του λογοτεχνικού ρεαλισμού στα κριτικά του κείμενα. Σύμφωνα με τα λόγια του, «Τι είναι για μένα να υπάρχει το Σύμπαν, όταν υποφέρει η ατομική προσωπικότητα [личность];». Ή: «Η μοίρα του ατόμου, του προσώπου, είναι πιο σημαντική από τη μοίρα όλου του κόσμου». Επίσης, βάσει αυτής της αρχής, ο Μπελίνσκι κατασκεύασε μια εκτενή κριτική για τον κόσμο γύρω του (ιδίως τον ρωσικό). Κατέκρινε πικρά την απολυταρχία και τη δουλοπαροικία (ως «καταπατώσα ό,τι είναι έστω και απόμακρα ανθρώπινο και ευγενές»), αλλά και τη φτώχεια, την πορνεία, τη μέθη, τη γραφειοκρατική ψυχρότητα και τη σκληρότητα προς τους λιγότερο ισχυρούς (συμπεριλαμβανομένων των γυναικών).

Εργάσθηκε για το μεγαλύτερο μέρος της σύντομης ζωής του ως κριτικός λογοτεχνίας. Τα γραπτά του για τη λογοτεχνία ήταν αδιαχώριστα από τις παραπάνω ηθικές κρίσεις. Ο Μπελίνσκι πίστευε ότι το μόνο βασίλειο της ελευθερίας στο κατασταλτικό καθεστώς του Τσάρου Νικολάου Α΄ ήταν εκείνο του γραπτού λόγου. Αυτό που ο Μπελίνσκι απαιτούσε περισσότερο από ένα λογοτεχνικό έργο ήταν η «αλήθεια». Αυτό δεν σήμαινε μόνο μια διερευνητική απεικόνιση της πραγματικής ζωής (μισούσε τα έργα απλής φαντασίας, αποδράσεως ή αισθητισμού), αλλά και δέσμευση σε «αληθινές» ιδέες — τη σωστή ηθική στάση (πάνω από όλα αυτό σήμαινε ανησυχία για την αξιοπρέπεια των ανθρώπων ως ατόμων): Καθώς είπε στον Νικολάι Γκόγκολ (σε μια διάσημη επιστολή), το κοινό «είναι πάντοτε έτοιμο να συγχωρήσει έναν συγγραφέα για ένα κακό βιβλίο [δηλαδή κακό αισθητικά], αλλά ποτέ για ένα ολέθριο [κακό ιδεολογικά και ηθικά]». Ο Μπελίνσκι θεώρησε το πρόσφατο βιβλίο του Γκόγκολ Αλληλογραφία με φίλους ως «ολέθριο», επειδή απαρνήθηκε την ανάγκη «να αφυπνιστεί στους ανθρώπους μια αίσθηση της ανθρώπινης αξιοπρέπειάς τους, της καταπατημένης στη λάσπη και τη βρωμιά για τόσους πολλούς αιώνες».

Ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι διάβασε δυνατά σε πολλές δημόσιες εκδηλώσεις την επιστολή αυτή του Μπελίνσκι, που ζητούσε τον τερματισμό της δουλοπαροικίας. Συγκροτήθηκε ένα μυστικό πιεστήριο για να τυπώσει και να διανείμει την επιστολή του Μπελίνσκι. Για αυτά τα αδικήματα ήταν που ο Ντοστογιέφσκι συνελήφθη, δικάσθηκε και καταδικάσθηκε σε θάνατο το 1849, μια ποινή που αργότερα μετατράπηκε σε 4 έτη φυλάκιση στα κάτεργα της Σιβηρίας.

Στον ρόλο ίσως του πιο σημαίνοντος φιλελεύθερου κριτικού και ιδεολόγου της εποχής του, ο Μπελίνσκι υπεστήριζε τη λογοτεχνία που είχε κοινωνική συνείδηση. Χαιρέτισε το πρώτο μυθιστόρημα του Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι, το Οι φτωχοί (1845), ωστόσο, ο Ντοστογιέφσκι σύντομα έπαυσε τις επαφές με τον Μπελίνσκι.

Εμπνευσμένος από τις ιδέες του, που οδήγησαν στη σκέψη για ριζικές αλλαγές στην οργάνωση της κοινωνίας, ο Μπελίνσκι άρχισε να αυτοαποκαλείται «σοσιαλιστής» ήδη από το 1841. Μεταξύ των τελευταίων μεγάλων προσπαθειών του ήταν η κίνησή του να ενώσει τις δυνάμεις του με τον Νικολάι Νεκράσοφ στο δημοφιλές περιοδικό Σοβρεμένικ, όπου οι δύο κριτικοί ίδρυσαν το νέο λογοτεχνικό κέντρο της Αγίας Πετρούπολης και της Ρωσίας. Εκείνη την εποχή ο Μπελίνσκι δημοσίευσε τη Λογοτεχνική επισκόπηση για το έτος 1847.

Το 1848, λίγο πριν από τον θάνατό του, ο Μπελίνσκι παρεχώρησε πλήρη δικαιώματα στον Νεκράσοφ και στο περιοδικό του Σοβρεμένικ να δημοσιεύουν διάφορα άρθρα και άλλο υλικό που αρχικά σχεδιάσθηκε για ένα αλμανάκ, που θα ονομαζόταν «Λεβιάθαν».

Ο Μπελίνσκι πέθανε από φθίση (φυματίωση) σε ηλικία μόλις 37 ετών, την παραμονή της συλλήψεώς του από την αστυνομία του Τσάρου εξαιτίας των πολιτικών του απόψεων. Το 1910 ωστόσο η ακόμα τσαρική Ρωσία εόρτασε τα εκατό χρόνια από τη γέννησή του με ενθουσιασμό και εκτίμηση. Εγγονός του Μπελίνσκι, από τη μοναδική θυγατέρα του, ήταν ο Ελληνορρώσος καθηγητής της ιατρικής Βλαδίμηρος Μπένσης.

Το έργο του και αποτίμηση

Τα έργα του Μπελίνσκι, σε δώδεκα τόμους, πρωτοδημοσιεύθηκαν το 1859-1862. Μετά τη λήξη των πνευματικών δικαιωμάτων το 1898, εμφανίστηκαν αρκετές νέες εκδόσεις τους. Η καλύτερο από αυτές είναι του Σ. Βενγκέροφ, με άφθονες σημειώσεις.

Ο Μπελίνσκι υπεστήριξε από νωρίς το έργο του Ιβάν Τουργκένιεφ. Οι δυο τους έγιναν στενοί φίλοι και ο Τουργκένιεφ θυμάται με αγάπη τον Μπελίνσκι στα βιβλίο του Λογοτεχνικές αναμνήσεις και αυτοβιογραφικά αποσπάσματα. Ο γνωστός Βρετανός συγγραφέας Αϊζάια Μπερλίν αφιερώνει ένα κεφάλαιο για τον Μπελίνσκι στο βιβλίο του Ρώσοι στοχαστές του 1978. Σε αυτό επισημαίνει ορισμένες ελλείψεις της κριτικής διορατικότητας του Μπελίνσκι:

`Hταν άγρια ασταθής, και όλος ο ενθουσιασμός, η σοβαρότητα και η ηθική ακεραιότητά του δεν αναπληρώνουν τα κενά της διορατικότητας ή της διανοητικής δυνάμεως. Δήλωσε ότι ο Δάντης δεν ήταν ποιητής. ότι ο Φένιμορ Κούπερ ήταν ισάξιος του Σαίξπηρ, ότι ο Οθέλλος ήταν προϊόν μιας βάρβαρης εποχής...

Αλλά λίγο παρακάτω στο ίδιο βιβλίο σχολιάζει:

Επειδή εκ φύσεως ανταποκρινόταν σε καθετι το ζωντανό και γνήσιο, μετέβαλε την έννοια της κλήσεως του κριτικού στην πατρίδα του. Η διαρκής επίδραση του έργου του ήταν να αλλοιώσει και να αλλάξει κρίσιμα και ανεπανόρθωτα την ηθική και κοινωνική άποψη των κορυφαίων νεότερων συγγραφέων και στοχαστών της εποχής του. Μετέβαλε την ποιότητα και τον τόνο τόσο της εμπειρίας όσο και της εκφράσεως τόσο μεγάλου όγκου ρωσικής διανοήσεως και συναισθήματος, ώστε ο ρόλος του ως κυρίαρχης κοινωνικής επιρροής επισκιάζει τα επιτεύγματά του ως κριτικού της λογοτεχνίας.

Παραπομπές

1. «Белинский, Виссарион Григорьевич» (Ρωσικά)
2. Pyotr Morozov: «Белинский, Виссарион Григорьевич» (Ρωσικά)
3. «Краткая литературная энциклопедия». (Ρωσικά) Συνοπτική Λογοτεχνική Εγκυκλοπαίδεια. Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1962.
4. «Педагоги и психологи мира» (Ρωσικά)
5. «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28  Σεπτεμβρίου 2015.
6. «Белинский, Виссарион Григорьевич» (Ρωσικά)
7. Pyotr Morozov: «Белинский, Виссарион Григорьевич» (Ρωσικά)
8. «Белинский, Виссарион Григорьевич» (Ρωσικά)
9. «Краткая литературная энциклопедия». (Ρωσικά) Συνοπτική Λογοτεχνική Εγκυκλοπαίδεια. Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1962.
10. «ПроДетЛит» (Ρωσικά) 17  Σεπτεμβρίου 2019.
11. «Краткая литературная энциклопедия». (Ρωσικά) Συνοπτική Λογοτεχνική Εγκυκλοπαίδεια. Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1962.
12. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 130913444. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
13. Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. jn19990210096. Ανακτήθηκε στις 1  Μαρτίου 2022.
14. CONOR.SI. 23941987.
15. «Library of the World's Best Literature». Library of the World's Best Literature. 1897.
16. The Fine Art Archive. 68348. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
17. Leier, Mark (2006). Bakunin: The Creative Passion. Seven Stories Press. σελ. 68. ISBN 978-1-58322-894-4.
18. Neil Cornwell: «Belinsky and V.F. Odoyevsky», Slavonic and East European Review, τομ. 62.1 (1984), σσ. 6-24, online

Βιβλιογραφία

• Isaiah Berlin: Russian Thinkers, Λονδίνο 1978
• Neil Cornwell: «Belinsky and V.F. Odoyevsky», Slavonic and East European Review, τόμος 62.1 (1984), σσ. 6-24, online
• Αλεξάντερ Χέρτσεν: Το παρελθόν μου και οι σκέψεις μου
• A. Pypin: «Белинский, его жизнь и переписка» (= «Μπελίνσκι, η ζωή και η αλληλογραφία του»), Αγία Πετρούπολη 1876
• Ivan Turgenev: Literary Reminiscences and Autobiographical Fragments, Νέα Υόρκη 1958
• Wahba, Magdi (1978), Vissarion Belinsky and the Dilemma of Nationality, Κάιρο: Cairo Studies in English, τόμ. XXXII.