Η έννοια της ανεξάρτητης αρχής καθορίζεται ως μία αρμόδια και ανεξάρτητη αρχή όπως θεσπίζεται σε εθνικό δίκαιο[1].
Στην Ελλάδα, οι Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές (Α.Δ.Α.) ή απλώς Ανεξάρτητες Αρχές είναι διοικητικά όργανα ενταγμένα στο Νομικό Πρόσωπο του Κράτους (Α.Δ.Α. χωρίς νομική προσωπικότητα) ή έχουν δική τους ιδιαίτερη νομική προσωπικότητα, δηλαδή αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου[2] [3] [4].
Οι ανεξάρτητες αρχές εμφανίστηκαν στην ελληνική έννομη τάξη στα τέλη της δεκαετίας του 1980, και είναι μορφώματα με ενδο-διοικητική ανεξαρτησία. Αποστολή τους είναι είτε η ρύθμιση της άσκησης ενός συνταγματικού δικαιώματος, είτε η ρύθμιση μιας οικονομικής, κατά κανόνα, δραστηριότητας που συνιστά αγορά απελευθερωμένης δημόσιας υπηρεσίας υπό λειτουργική έννοια [4]. Έχουν μεγάλο βαθμό ανεξαρτησίας απέναντι στην Κυβέρνηση καθώς δεν υπόκεινται κατ'εξαίρεση σε ιεραρχικό έλεγχο[5]. Συνήθως ο νομοθέτης προβλέπει ένα καθεστώς αυξημένων ασυμβιβάστων και ασυλιών για τα μέλη τους, ώστε να αποφεύγονται κατά το δυνατόν οι κάθε είδους πιέσεις. Οι Α.Δ.Α. έχουν διοικητική φύση και αρμοδιότητες προς έκδοση εκτελεστών διοικητικών πράξεων. Η εξουσία των Α.Δ.Α. μπορεί να είναι είτε κανονιστικής είτε καθαρά ελεγκτικής και γνωμοδοτικής υφής.
Υπάρχουν 5 συνταγματικά κατοχυρωμένες Ανεξάρτητες Αρχές[6]:
| α/α | ονομασία | συντομογραφία | ιστότοπος | ίδρυση | θεσμικό πλαίσιο |
|---|---|---|---|---|---|
| 1 | Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα | ΑΠΔΠΧ | dpa.gr/ | ν.2472/1997 | άρθρο 9Α του Συντάγματος |
| 2 | Εθνικό Συμβούλιο Ραδιοτηλεόρασης | ΕΣΡ | esr.gr | ν.1866/1989 | παρ. 2 άρθρο 15 του Συντάγματος |
| 3 | Αρχή Διασφάλισης του Απορρήτου των Επικοινωνιών | ΑΔΑΕ | adae.gov.gr/ | ν.3115/2003 | παρ.1,2 άρθρο 19 του Συντάγματος |
| 4 | Ανώτατο Συμβούλιο Επιλογής Προσωπικού | ΑΣΕΠ | info.asep.gr/ | ν.2190/1994 | παρ. 7 άρθρο 103 του Συντάγματος |
| 5 | Συνήγορος του Πολίτη | ΣτΠ | synigoros.gr/ | ν.2477/1999 | παρ. 9 άρθρο 103 του Συντάγματος |
Τα μέλη των συνταγματικά προβλεπόμενων Ανεξάρτητων Αρχών επιλέγονται από τη Διάσκεψη των Προέδρων με ενισχυμένη πλειοψηφία των μελών της[7], η οποία ασκεί κοινοβουλευτική εποπτεία σε αυτές[8]. Ειδικές ρυθμίσεις για τις συνταγματικά κατοχυρωμένες ανεξάρτητες αρχές προβλέπονται στον ν.3051/2002.
Υπηρεσίες που ήταν και έπαψαν να είναι Ανεξάρτητες Διοικητικές Αρχές
- Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (μετατράπηκε σε αυτοτελή δημόσια υπηρεσία υπό τον Υπουργό με το Ν.4558/2018)
- Εθνική Αρχή Συντονισμού Πτήσεων (Ν.3534/2007, μετατράπηκε σε ΝΠΙΔ ως οργανισμός με το Ν.4850/2021)
Φορείς με ειδικές ρυθμίσεις ανεξαρτησίας ή που απαριθμούνται ως ανεξάρτητοι[12]
- Εθνική Αναλογιστική Αρχή - ΕΑΑ (αρ.9 ν.3029/2002)
- Εθνικός Οργανισμός Διερεύνησης Αεροπορικών και Σιδηροδρομικών Ατυχημάτων και Ασφάλειας Μεταφορών (ΕΟΔΑΣΑΑΜ, ν.5014/2023)
- Επιτροπές υπαγόμενες στη Γενική Γραμματεία Νομικών & Κοινοβουλευτικών Θεμάτων της Προεδρίας της Κυβέρνησης:[13]
- Εθνική Αρχή Προσβασιμότητας (ν.4780/2021 Μέρος Α')
- Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου - ΕΕΔΑ (ν.4780/2021 Μέρος Β' - ίδια νομική προσωπικότητα, λειτουργική ανεξαρτησία, διοικητική & οικονομική αυτοτέλεια)
- Εθνική Επιτροπή Βιοηθικής και Τεχνοηθικής (ν.4780/2021 Μέρος Γ')
- Οικονομικού ενδιαφέροντος φορείς:
- Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς - ΝΠΔΔ, εκτός δημοσίου τομέα (αρ.51 ν.1892/1990)
- Επιτροπή Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχου (ΕΛΤΕ) - ΝΠΔΔ, εκτός δημοσίου τομέα (αρ.51 ν.1892/1990)
- Ελληνικός Χρηματοοικονομικός Μεσολαβητής
- Τράπεζα της Ελλάδος (ν.3424/1927, ν.2609/1998, ν.2832/2000)
- Ελληνική Αναπτυξιακή Τράπεζα Α.Ε.
- Νομικό Συμβούλιο του Κράτους
- Διεπιστημονικός Οργανισμός Αναγνώρισης Τίτλων Ακαδημαϊκών και Πληροφόρησης (ΔΟΑΤΑΠ) - ΝΠΔΔ
- Συμβούλιο Ελέγχου Επικοινωνίας
- Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (ΕΕΑΕ) - ΝΠΔΔ
Μέλη
Τα μέλη των Α.Δ.Α. απολαμβάνουν εκτεταμένης λειτουργικής και προσωπικής ανεξαρτησίας και δεν υπόκεινται σε ιεραρχικό έλεγχο και διοικητική εποπτεία. Διορίζονται επί θητεία (ανανεώσιμη ή μη) χωρίς να μπορούν, συνήθως, να παυθούν πριν από τη λήξη της.
Έλεγχος
Ως διοικητικές αρχές, οι Α.Δ.Α. υπόκεινται στον δικαστικό έλεγχο των πράξεων τους. Το Δημόσιο αναλαμβάνει την ευθύνη σε περίπτωση που επέλθει βλάβη ή ζημία από την δράση τους.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
