Όρσον Γουέλς

Ο Τζορτζ Όρσον Γουέλς (George Orson Welles, 6 Μαΐου 1915 – 10 Οκτωβρίου 1985), γνωστός ως Όρσον Γουέλς, ήταν Αμερικανός σκηνοθέτης θεάτρου και κινηματογράφου, ηθοποιός, σεναριογράφος, συγγραφέας και παραγωγός, κυρίως γνωστός για την ταινία του "Πολίτης Κέιν", η οποία έχει συχνά αποκληθεί η καλύτερη ταινία όλων των εποχών,^[17][18] αν και έχει επίσης σκηνοθετήσει πολλές άλλες ταινίες που θεωρούνται αριστουργήματα. Το They Shoot Pictures Don't They? τον ονόμασε τον δεύτερο καλύτερο σκηνοθέτη όλων των εποχών. ^[19] Έγινε παγκοσμίως γνωστός το 1938 με τη ραδιοφωνική μετάδοση "Ο Πόλεμος Των Κόσμων". Αν και πολλές από τις ταινίες του θεωρούνται πλέον κλασικής αξίας, τα περισσότερα κινηματογραφικά έργα που σκηνοθέτησε, συμπεριλαμβανομένου και του Πολίτη Κέιν, δεν γνώρισαν εμπορική επιτυχία στην εποχή τους. Το 1999 το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου τον κατέταξε στην 16η θέση στη λίστα με τους 25 μεγαλύτερους σταρ όλων των εποχών^[20]. Άλλα αξιόλογα έργα του εκτός του Citizen Kane συμπεριλαμβάνουν τα: Οι Υπέροχοι Άμπερσον (1942), Η Κυρία από την Σαγκάη (1947), Ο άρχων του τρόμου (1958), Chimes at Midnight (1965), F For Fake (1973) και The Other Side of the Wind (2018), το οποίο εκδόθηκε 30 χρόνια μετά τον θάνατό του.

Όρσον Γουέλς
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Orson Welles (Αγγλικά)
Γέννηση	6  Μαΐου 1915[1][2][3] Κενόσα[4]
Θάνατος	10  Οκτωβρίου 1985[1][2][3] Λος Άντζελες[5]
Αιτία θανάτου	έμφραγμα του μυοκαρδίου
Συνθήκες θανάτου	φυσικά αίτια
Τόπος ταφής	Ρόντα[6]
Χώρα πολιτογράφησης	Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής
Σπουδές	Ιεροδιδασκαλείο αρρένων Τοντ και Σχολή του Ινστιτούτου Τέχνης του Σικάγο
Ιδιότητα	σκηνοθέτης κινηματογράφου, ηθοποιός, σεναριογράφος, παραγωγός ταινιών, σκηνικός μάγος, καρατερίστας, θεατρικός συγγραφέας, ραδιοφωνικός παρουσιαστής, ηθοποιός θεάτρου, παραγωγός θεάτρου, ηθοποιός τηλεόρασης[7], ηθοποιός φωνής[8], ηθοποιός ταινιών, σκηνοθέτης[9][10], παραγωγός[10] και συγγραφέας
Σύζυγος	Ρίτα Χέιγουορθ (1943–1948)[11], Πάολα Μόρι (1955–1985) και Virginia Nicolson (1934–1940)
Σύντροφος	Όγια Κοντάρ (1966–1985) Ντολόρες Ντελ Ρίο
Τέκνα	Beatrice Welles και Rebecca Welles[12]
Γονείς	Richard Head Welles[13] και Beatrice Ives Welles[13]
Είδος τέχνης	δραματική κινηματογραφική ταινία, ταινία μυστηρίου, ταινία δράσης, ταινία θρίλερ, psychological thriller film, Φιλμ νουάρ και ταινία περιπέτειας
Βραβεύσεις	Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Σεναρίου (1940), AFI Life Achievement Award (1975), Τιμητικό Όσκαρ (1970), Χρυσός Φοίνικας (1952), Χρυσός Λέων (1970), Βραβείο Εθνικού Συμβουλίου Κριτικής Καλύτερης Ταινίας, Αστέρι στη Λεωφόρο της Δόξας του Χόλιγουντ[14] και Ταξιάρχης της Λεγεώνας της Τιμής (23  Φεβρουαρίου 1982)[15][16]
Υπογραφή
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ζωή του Γουέλς

Ο Γουέλς γεννήθηκε στην πόλη Κενόσα του Ουισκόνσιν το 1915. Το 1919 μετά το διαζύγιο των γονιών του μετακόμισε στο Σικάγο. Ήταν το δεύτερο παιδί του εφευρέτη Richard Hodgdon Head Welles και της πιανίστριας Beatrice Ives. Θεωρήθηκε παιδί θαύμα από μικρή ηλικία σε ασχολίες όπως το πιάνο, το σχέδιο, η υποκριτική, η ποίηση και η ταχυδακτυλουργική. Στα εννιά του χρόνια έχασε την μητέρα του και στα δεκαπέντε τον πατέρα του. Μετά τον θάνατο των γονιών του, την ανατροφή του ανέλαβε ο Maurice Bernstein, γιατρός από το Σικάγο. Το 1931 φοίτησε στο Todd School της πόλης Woodstock στο Ιλλινόις.

Φιλμογραφία (επιλογές)

Σκηνοθέτης

• Πολίτης Κέιν (Citizen Kane, 1941)
• Οι Υπέροχοι Άμπερσον (The Magnificent Ambersons, 1942)
• Ο Άγνωστος (The Stranger, 1946)
• Η Κυρία από τη Σαγκάη (The Lady from Shanghai, 1947)
• Μάκβεθ (Macbeth, 1948)
• Οθέλλος (Othello, 1952)
• Ο Κύριος Αρκαντίν (Mr. Arkadin, 1955)
• Ο άρχων του τρόμου (Touch of Evil, 1958)
• Η Δίκη (Le Procès, 1962)
• Οι Καμπάνες του Μεσονυχτίου (Chimes at Midnight, 1965)
• The Immortal Story (1968)
• F For Fake (1973)
• The Other Side of the Wind (2018) (εκδόθηκε μετά τον θάνατο του)

Ηθοποιός

• Πολίτης Κέιν (Citizen Kane, 1941)
• Ταξίδι στο Φόβο (1943)
• Ο Πύργος του Πόνου (Jane Eyre, 1944)
• The Stranger (1946)
• Tomorrow Is Forever (1946)
• The Lady from Shanghai (1947)
• MacBeth (1948)
• Ο Τρίτος Άνθρωπος (The Third Man, 1949)
• The Black Rose (1950)
• Othello (1952)
• Mr. Arkadin (1955)
• Moby Dick (1956)
• Ο άρχων του τρόμου (1958)
• Πόθοι στην κάψα του καλοκαιριού (1958)
• Compulsion (1959)
• Διεθνές Ξενοδοχείο (The V.I.P.s, 1963)
• Ένας άνθρωπος για όλες τις εποχές (A Man for all Seasons, 1966)
• Casino Royale (1967)
• Chimes at Midnight (1967)
• Οιδίπους τύραννος (1968)
• The Immortal Story (1968)
• Bitka na Neretvi (1969)
• Waterloo (1970)
• Malpertuis (1971)
• Voyage of the Damned (1976)
• The Muppet Movie (1979)
• The Transformers: The Movie (1986)

Βραβεία

Ο Όρσον Γουέλς τιμήθηκε από τη δεκαετία του '70 πολλές φορές με βραβεία για το σύνολο του έργου του και τη συνεισφορά του στον κινηματογράφο. Το 1971 του απονεμήθηκε τιμητικό Όσκαρ και το 1975 το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου (AFI), του απένειμε το Lifetime Achievement Award. Μεταξύ άλλων τιμήθηκε ή ήταν υποψήφιος σε:

• Όσκαρ:
  • 1942
    • Καλύτερη ταινία - Citizen Kane (υποψηφιότητα)
    • Καλύτερη σκηνοθεσία - Citizen Kane (υποψηφιότητα)
    • Α' ανδρικός ρόλος - Citizen Kane (υποψηφιότητα)
    • Καλύτερο πρωτότυπο σενάριο - Citizen Kane
  • 1943
    • Καλύτερη ταινία - The Magnificent Ambersons (υποψηφιότητα)
  • 1971
    • Τιμητικό όσκαρ
• Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας
  • 1947
    • Χρυσός Λέοντας - The Stranger (υποψηφιότητα)
  • 1970
    • Χρυσός Λέοντας για το σύνολο της καριέρας
• Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Καννών
  • 1952
    • Χρυσός Φοίνικας - Othello
  • 1959
    • Καλύτερος ηθοποιός - Compulsion
  • 1966
    • Χρυσός Φοίνικας - Chimes at Midnight (υποψηφιότητα)
    • Τεχνικό βραβείο - Chimes at Midnight
    • Ειδικό τιμητικό βραβείο - Chimes at Midnight
• Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βερολίνου
  • 1968
    • Χρυσή Άρκτος - The Immortal Story (υποψηφιότητα)
• Χρυσές Σφαίρες
  • 1982
    • Καλύτερος ηθοποιός σε δεύτερο ρόλο - Butterfly (υποψηφιότητα)
• Χρυσά Βατόμουρα
  • 1983
    • Χειρότερος ηθοποιός σε δεύτερο ρόλο - Butterfly (υποψηφιότητα)

Βιβλιογραφία

• Δόικος Π, Η λογική των μορφών στον κινηματογράφο του Orson Welles,εκδ. «Ίνδικτος», Αθήνα, 2006.
• Τόμσον Ντέιβιντ, Rosebud: Η ζωή του Όρσον Γουέλς, Μτφρ. Δημήτρης Νόλλας, εκδ.Πάπυρος, Αθήνα, 2009

Παραπομπές

1. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. 118630822. Ανακτήθηκε στις 14  Αυγούστου 2015.
2. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 11929051b. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
3. (Αγγλικά) SNAC. w6ms3rsw. Ανακτήθηκε στις 9  Οκτωβρίου 2017.
4. «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28  Σεπτεμβρίου 2015.
5. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30  Δεκεμβρίου 2014.
6. «Spanish film association places flowers on Orson Welles grave». 7  Μαΐου 2015.
7. Ανακτήθηκε στις 21  Μαΐου 2019.
8. Ανακτήθηκε στις 22  Μαΐου 2019.
9. The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/36904. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
10. (Αγγλικά) www.acmi.net.au. creators/66876.
11. p60735.htm#i607343. Ανακτήθηκε στις 7  Αυγούστου 2020.
12. Darryl Roger Lundy: (Αγγλικά) The Peerage.
13. Leo van de Pas: (Αγγλικά) Genealogics. 2003.
14. Ανακτήθηκε στις 6  Ιουνίου 2021.
15. www.britishpathe.com/asset/176416/. Ανακτήθηκε στις 9  Απριλίου 2023.
16. www.newyorker.com/culture/the-front-row/what-to-stream-a-blazing-interview-with-orson-welles. Ανακτήθηκε στις 9  Απριλίου 2023.
17. «AFI's Top 100 Films of All Time». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2021.
18. «The 50 best movies of all time, according to critics». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 2021.
19. «TSPDT - The 1,000 Greatest Films (Top 250 Directors)». TSPDT (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2019.
20. «America's Greatest Legends» (PDF). AFI's 100 Years... 100 Stars. American Film Institute. 2005. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (registration required) στις 16 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2008.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ο Όρσον Γουέλς στο allmovie.com^{[νεκρός σύνδεσμος]}
• Ιστότοπος του Mercury Theatre
• Οι εκατό καλύτερες Αμερικανικές ταινίες όλων των εποχών σύμφωνα με το AFI