Άρτεμις των Γαβίων

Η ονομασία Άρτεμις των Γαβίων^[1][2] (ιταλικά: Diana di Gabi, γαλλικά: Diane de Gabies) αναφέρεται σε άγαλμα της θεάς Αρτέμιδος το οποίο ανακαλύφθηκε στα τέλη του 18ου αιώνα στα Γάβια της Ιταλίας (ιταλικά: Gabi),^[3] έγινε έκθεμα της συλλογής Μποργκέζε και κατόπιν στεγάστηκε στο Λούβρο. Το άγαλμα χρονολογείται στις αρχές του 1ου αιώνα μ.Χ. και είναι ρωμαϊκό αντίγραφο από προγενέστερο ελληνικό,^[4] η δημιουργία του οποίου αποδίδεται στον Πραξιτέλη κατά τον 4ο αιώνα π.Χ., πιθανώς η Άρτεμις Βραυρωνία.

Άρτεμις των Γαβίων
Ονομασία	Άρτεμις των Γαβίων
Δημιουργός	Q105290
Πλάτος	52
Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ιστορικό

Ο ζωγράφος και ερασιτέχνης αρχαιολόγος Γκάβιν Χάμιλτον ανακάλυψε το άγαλμα το 1792 στα Γάβια, μια τοποθεσία κοντά στη Ρώμη, εντός έκτασης που ανήκε στον οίκο των Μποργκέζε.^[5] Αρχικά το άγαλμα προστέθηκε στη συλλογή αρχαιοτήτων του οίκου, ωστόσο λόγω οικονομικών δυσκολιών το 1807 πουλήθηκε στον Ναπολέοντα και μερικά χρόνια αργότερα τοποθετήθηκε στο Λούβρο το 1820.^[5]

Υπήρξε πολύ δημοφιλές έκθεμα κατά τον 19ο αιώνα, και δημιουργήθηκαν αντίγραφα του για να κοσμήσουν το κτήριο του Αθήναιου του Λονδίνου (Athenaeum Club), καθώς και την κεντρική αυλή του Λούβρου, όπου και δημιουργήθηκαν και πορσελάνινα αντίγραφα μινιατούρες τα οποία πωλούνταν στους επισκέπτες του μουσείου.^[5]

Περιγραφή

Αριστερή όψη του προσώπου του αγάλματος

Το άγαλμα έχει ύψος 1.65 μέτρα και αναπαριστά μια νεαρή γυναίκα ντυμένη με χιτώνα.^[6][7] Το βάρος του σώματος στηρίζεται στο δεξί πόδι, και πίσω του διακρίνεται ένας κορμός δέντρου, ενώ το αριστερό πόδι είναι ελαφρά ανασηκωμένο με τη φτέρνα να αιωρείται.

Το άγαλμα θεωρείται πως απεικονίζει την Αρτέμιδα, θεά του κυνηγιού και της άγριας φύσης, ωστόσο υπάρχει και μια εναλλακτική άποψη η οποία υποστηρίζει πως απεικονίζει την Ιφιγένεια.^[8] Ο ρουχισμός αποτελείται ένα κοντό χιτώνα με ευρείες χειρίδες (μανίκια), καλλιτεχνικά χαρακτηριστικά που αποδίδονται στη συγκεκριμένη θεά. Ο χιτώνας διαθέτει δύο ζωστήρες, έναν ορατό γύρω από τη μέση, και ένα καλυμμένο ο οποίος κάνει τον χιτώνα κοντύτερο και αποκαλύπτει το δεξί γόνατο. Το δεξί χέρι τοποθετεί μια περόνη στον μανδύα στον δεξί ώμο, ενώ το αριστερό χέρι ανασηκώνει τον μανδύα, με την κίνηση αυτή να αποκαλύπτει τον αριστερό ώμο.

Το κεφάλι είναι στραμμένο προς τα δεξιά, με τα μαλλιά να είναι τραβηγμένα προς τα πίσω με κορδέλα. Η έκφραση του αγάλματος δε φαίνεται να είναι συγκεντρωμένη στη δραστηριότητα της διευθέτησης του ρουχισμού, αλλά έχει αφηρημένη έκφραση, χαρακτηριστικό του ύστερου κλασικισμού.^[9]

Δημιουργός

Το αριστερό πόδι με το υπόδημα του

Σύμφωνα με τον ιστορικό του 2ου αιώνα μ.Χ. Παυσανία, ο Πραξιτέλης φιλοτέχνησε το άγαλμα της Αρτέμιδος της Βραυρώνας για την Ακρόπολη των Αθηνών.^[10] Στα καταστατικά της εποχής (347/6 π.Χ.) για τα εκθέματα του Παρθενώνα που έχουν ανακαλυφθεί, αναφέρεται πως το άγαλμα αποτελούσε αφιέρωμα^[11] και πως απεικονίζει τη θεά με χιτωνίσκο. Επίσης είναι γνωστό πως ως μέρος της λατρείας πως οι πιστοί της θεάς πρόσφεραν ενδύματα. Το άγαλμα αυτό του Πραξιτέλη έχει συνδεθεί με την Αρτέμιδα των Γαβίων, με τη θεά να φορά ένδυμα που έχει προσφερθεί από τους πιστούς της. Επιπλέον, η κεφαλή μοιάζει με αυτή της Αφροδίτης της Κνίδου^[12] και του Απόλλωνα Σαυροκτόνου, έργα τα οποία επίσης αποδίδονται στον Πραξιτέλη.^[13]

Έχουν ωστόσο εκφραστεί και αμφιβολίες ως προς την ταυτοποίηση αυτή, όπως το ότι τα στοιχεία που έχουν βρεθεί στην Αθήνα είναι αντίγραφα αυτών από τη Βραυρώνα και δεν είναι βέβαιο πως η αθηναϊκή λατρεία της θεάς περιελάμβανε και την αφιέρωση ρουχισμού. Επιπλέον, ο κοντός χιτώνας θεωρείται πως είναι αναχρονισμός και δεν ταιριάζει στην κλασική εποχή, αλλά περισσότερο στην ελληνιστική περίοδο.^[14] Μια μεταγενέστερη υπόθεση, συνέδεσε το άγαλμα της Αρτέμιδος της Βραυρώνας με την κεφαλή ενός αγάλματος που βρίσκεται στο αρχαιολογικό μουσείο της Αρχαίας Αγοράς και είναι γνωστό με την ονομασία Κεφαλή Δεσπίνη από τον Γεώργιο Δεσπίνη, τον αρχαιολόγο που το ανακάλυψε.^[15][16]

Ωστόσο η πολύ υψηλή τεχνοτροπία του αγάλματος,^[17] και ο αριθμός των χαρακτηριστικών του που συμπίπτουν με την χαρακτηριστικά των έργων του Πραξιτέλη, κάνει πολλούς ειδικούς να θεωρούν πως πρόκειται για έργο του Πραξιτέλη^[18] ή ενός από τους γιούς του.^[19]

Παραπομπές

1. «Συνοπτικός κατάλογος έργων της Συλλογής Εκμαγείων». Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
2. Βουτυρά, Σ.Ι.· Βρεττού, Ι.Α.· Βαφειάδου, Γ. (1871). Λεξικόν ιστορίας και γεωγραφίας, Τόμος 2. Έκδοση: Εν Κωνσταντινούπολει: Τύποις Ι.Α. Βρεττού. σελ. 4.
3. Βερτολίνη, Φραγκίσκος (9 Μαρτίου 2015). «Ρωμαϊκή Ιστορία - Τόμος Α». Πελεκάνος. σελ. 53.
4. (Γαλλικά) «Site officiel du musée du Louvre». cartelfr.louvre.fr. Ανακτήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2015.
5. (Αγγλικά) Haskell & Penny, p.218.
6. (Αγγλικά) «Louvre Ma 529 (Sculpture)». www.perseus.tufts.edu. Ανακτήθηκε στις 2 Σεπτεμβρίου 2015.
7. (Γαλλικά) Martinez, p.312.
8. (Γερμανικά) Ajootian, p.125, Franz Studniczka, Artemis und Iphigenie, Leipzig, 1926, p.77-79.
9. (Αγγλικά) Ridgway, Hellenistic Sculpture I. The Styles of ca. 331-200 B.C., Madison, 2001, p.34.
10. Περιήγησις της Ελλάδος - Παυσανίας, 1.23.7 - perseus.tufts.edu
11. (Αγγλικά) Tullia Linders, Studies in the Treasure Records of Artemis Brauronia Found in Athens, Stockholm, 1972.
12. (Αγγλικά) Ridgway [1997], p.329.
13. (Αγγλικά) Rolley, p.262 ; Martinez, p.314.
14. (Αγγλικά) Ajootian, p.126.
15. (Αγγλικά) Papalexandrou, Nassos. «Ἄρτεμις Βραυρωνία». ajaonline.org. American Journal of Archaeology.
16. (Γερμανικά) George Despinis, « Neues zu einem alten Fund », Mitteilungen des Deutschen Archäologischen Instituts, Athenische Abteilung, no. 109 (1994), pp.173-198.
17. (Αγγλικά) Rolley, p.262 ; Ridgway [1997] p.329.
18. (Γαλλικά) Martinez, p.314.
19. (Αγγλικά) Rolley, p.262.

Πηγές

Ξενόγλωσσες

• (Αγγλικά) Aileen Ajootian, « Praxiteles », Personal Styles in Greek Sculpture (edited by Olga Palagia & Jerome J. Pollitt), Cambridge University Press, 1998 (1st edition 1996) (ISBN 0-521-65738-5), pp. 124–126.
• (Αγγλικά) Francis Haskell & Nicholas Penny, "Taste and the Antique. The Lure of Classical Sculpture, 1500–1900," Bibliothèque d'archéologie, 1981 (ISBN 2-01-011642-9), no 101, pp. 218–219.
• (Γαλλικά) Jean-Luc Martinez, « Praxitèle après Praxitèle », in Praxitèle, catalogue of the Louvre exhibition, 23 March-18 June 2007, éditions du Louvre & Somogy, 2007 (ISBN 978-2-35031-111-1), no. 73, pp. 312–314.
• (Αγγλικά) Brunilde Sismondo Ridgway, Fourth-Century Styles in Greek Sculpture, Madison, University of Wisconsin Press, 1997 (ISBN 0-299-15470-X), p. 329.
• (Γαλλικά) Claude Rolley, La Sculpture grecque, vol. II : La période classique, Manuels d'art et d'archéologie antiques, Picard, 1999 (ISBN 2-7084-0506-3), p. 262.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Άρτεμις των Γαβίων

• (Γαλλικά) Ιστοσελίδα του Λούβρου σχετικά με την Αρτέμιδα των Γαβίων (έκθεμα 529)