Στρατόπεδο συγκέντρωσης Νόιενγκαμμε
From Wikipedia, the free encyclopedia
Το στρατόπεδο συγκέντρωσης Νόιενγκαμμε (KZ Neuengamme) υπήρξε ένα από τα στρατόπεδα συγκέντρωσης που δημιούργησε το καθεστώς της Ναζιστικής Γερμανίας. Δημιουργήθηκε το 1938 κοντά στο χωριό (σήμερα προάστιο) της περιοχής Μπέργκντορφ του Αμβούργου και λειτούργησε αδιάλειπτα μέχρι το 1945. Κατά τη διάρκεια λειτουργίας του υπολογίζεται ότι περισσότεροι από τους μισούς, επί συνόλου 106.000, κρατούμενοί του απεβίωσαν λόγω των απάνθρωπων συνθηκών που επικρατούσαν σε αυτό. Όταν το στρατόπεδο έπαυσε να λειτουργεί, οι αρχές της πόλης του Αμβούργου το χρησιμοποίησαν, κατά την περίοδο 1948 - 2004, ως κρατική φυλακή. Από το 2004 και ύστερα μετατράπηκε σε μνημείο. Απέχει 15 χιλ. από το κέντρο του Αμβούργου.
| Στρατόπεδο συγκέντρωσης Νόιενγκαμμε | |
|---|---|
 | |
 | |
| Είδος | Ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης[1][2] |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | |
| Διοικητική υπαγωγή | Αμβούργο |
| Χώρα | Γερμανία |
| Έναρξη κατασκευής | 1938[3] |
| Ιστότοπος | |
| Επίσημος ιστότοπος | |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Τον Σεπτέμβριο του 1938 η εταιρεία DEST (ακρωνύμιο των λέξεων Deutsche Erd- und Steinwerke GmbH, Γερμανική εταιρεία χωματουργικών και εξορυκτικών εργασιών) αγόρασε το πλινθοποιείο που βρισκόταν στο Νόιενγκαμμε προκειμένου να το χρησιμοποιήσει για την παραγωγή πλίνθων (τούβλων). Στις 13 Δεκεμβρίου αποφασίστηκε η κατασκευή στρατοπέδου συγκέντρωσης γύρω από το πλινθοποιείο και για το σκοπό αυτό μεταφέρθηκαν από το στρατόπεδο συγκέντρωσης Ζάξενχαουζεν περίπου 100 κρατούμενοι. Τον Απρίλιο του 1940 η SS υπέγραψε με τις αρχές της πόλης του Αμβούργου συμβόλαιο για την κατασκευή ενός μεγαλύτερου εργοστασίου τούβλων, στο οποίο σκόπευε να απασχολήσει κρατουμένους. Τον Ιούνιο του 1940 το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Νόιενγκάμμε έγινε ανεξάρτητος φορέας.[4] Η δημιουργία του νέου πλινθοποιείου αποσκοπούσε στην κατασκευή τούβλων που προορίζονταν για τα αποκαλούμενα "κτήρια του Φύρερ", δηλ. του ναζιστικού σχεδίου ανασυγκρότησης των περιοχών του Αμβούργου και των παραποτάμιων περιοχών του ποταμού Έλβα. Αρχικά μεταφέρθηκαν σε αυτό κυρίως Γερμανοί που αντιτίθονταν στο καθεστώς ή θεωρήθηκαν "απόβλητοι" της κοινωνίας (υπενθυμίζεται ότι αυτή την αντιμετώπιση είχαν, π.χ., οι ομοφυλόφιλοι). Ωστόσο, αν και το ποσοστό των Γερμανών κρατουμένων ήταν αρχικά περίπου το 80% του συνόλου, αυτό μειώθηκε στο 10% μέχρι τη διάλυση του στρατοπέδου, καθώς εκεί μεταφέρθηκαν από τους Ναζί κρατούμενοι από ολόκληρη σχεδόν την κατεχόμενη Ευρώπη.[5]
Τον Απρίλιο του 1942 το στρατόπεδο απέκτησε δικό του κρεματόριο. Σύμφωνα με την κατάθεση του κατηγορουμένου Μπρούνο Τες (Bruno Tesch) στη δίκη που αναφέρθηκε ως "Δίκη του Κυκλώνα Β" και διεξήχθη στο Αμβούργο από την 1η ως τις 8 Μαρτίου 1946, 200 Ρώσοι αιχμάλωτοι πολέμου θανατώθηκαν σε θάλαμο αερίων με Κυκλώνα Β το 1942.[6] Την ίδια περίοδο οι κρατούμενοι αναγκάστηκαν να εργάζονται στην παραγωγή εξοπλισμού. Ενώ ως τότε οι κρατούμενοι εργάζονταν στα εργαστήρια του στρατοπέδου, αποφασίστηκε η μεταφορά τους σε εργοστάσια εξοπλισμού που βρίσκονταν στην ευρύτερη περιφέρειά του. Ως τη λήξη του πολέμου, πολυάριθμα "kommandos" είχαν δημιουργηθεί σε ολόκληρη τη βόρεια Γερμανία. Λόγω της προώθησης των συμμαχικών στρατευμάτων, οι κρατούμενοι εξαναγκάστηκαν επίσης να κατασκευάσουν αντιαρματικές τάφρους. Σε πολλές πόλεις της ευρύτερης περιοχής κρατούμενοι χρησιμοποιήθηκαν επίσης στην εκκαθάριση των ερειπίων και στην αποκομιδή σορών ύστερα από τις επιδρομές των συμμαχικών αεροσκαφών. Το ίδιο έτος ορισμένες εταιρείες, όπως οι Messap, Jastram και Walther-Werke ίδρυσαν παραρτήματα ακριβώς πλάι από το στρατόπεδο.[7]
Το 1943, σύμφωνα με όσα αρχεία του στρατοπέδου διασώθηκαν, στο στρατόπεδο μετήχθησαν και οι πρώτες γυναίκες.
Το καλοκαίρι του 1944 στο στρατόπεδο μεταφέρθηκαν πολλές γυναίκες κρατούμενες από το στρατόπεδο του Άουσβιτς και άλλα στρατόπεδα που βρίσκονταν στην ανατολική πλευρά της Γερμανίας. Οι περισσότερες στη συνέχεια διοχετεύτηκαν σε παραρτήματα του Νόιενγκαμμε. Την ίδια περίοδο δημιουργήθηκε ένα ειδικό τμήμα στο στρατόπεδο, προκειμένου να στεγάσει επιφανείς κρατουμένους που μετάγονταν από τη Γαλλία - πολιτικούς αντιπάλους του καθεστώτος και μέλη της ένοπλης γαλλικής αντίστασης. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο Γάλλος τραγουδιστής σπιρίτσουαλ και γκόσπελ Τζον Ουίλιαμ (John William, πραγματικό όνομα Ernest Armand Huss).[8] Κατά τα τέλη του 1944 ο αριθμός των κρατουμένων ήταν περίπου 49.000, από τους οποίους 12.000 βρίσκονταν στο κεντρικό στρατόπεδο και 37.000 ήταν κατανεμημένοι στα παραρτήματά του.[4]
Στις αρχές της άνοιξης του 1945 υπολογίζεται ότι περίπου 45.000 κρατούμενοι εργάζονταν για την πολεμική βιομηχανία της Ναζιστικής Γερμανίας, μεταξύ αυτών και περίπου 15.000 γυναίκες. Το σύνολο των κρατουμένων στο κεντρικό στρατόπεδο του Νόιενγκαμμε εκείνη την περίοδο ανερχόταν σε 13.500, πολύ περισσότεροι δηλ. από όσους το στρατόπεδο μπορούσε να στεγάσει. Στις 26 Απριλίου 1945 περίπου 10.000 κρατούμενοι φορτώθηκαν στα πλοία Deutschland, Cap Arcona, SS Thielbek και Athen, όπου παρέμειναν για αρκετές ημέρες χωρίς τροφή και νερό. Τη διαταγή μεταγωγής στα πλοία - φυλακές είχε αποστείλει ο γκαουλάιτερ του Αμβούργου Καρλ Κάουφμαν (Karl Kaufmann), έχοντας λάβει και ο ίδιος σχετική διαταγή από το Βερολίνο. Στη δίκη που έγινε μετά τη λήξη του πολέμου, ο Κάουφμαν ισχυρίστηκε ότι τελικός προορισμός των σκαφών ήταν η Σουηδία. Στην ίδια δίκη όμως ο επικεφαλής της Γκεστάπο στο Αμβούργο Μπάσεβιτς-Μπερ (Bassewitz-Behr) ανέφερε ότι η επιβίβαση των κρατουμένων στα πλοία είχε ως στόχο την εξόντωσή τους σύμφωνα με διαταγές του Χάινριχ Χίμλερ[9], ενώ υπήρχε η πρόταση να βυθιστούν τα σκάφη με τους κρατουμένους επάνω σε αυτά.[10] Τα πλοία υπέστησαν επίθεση από σκάφη της RAF στις 3 Μαΐου 1945, καθώς πιστευόταν ότι μετέφεραν στη Νορβηγία προσωπικό της SS και οι πληροφορίες της υπηρεσίας κατασκοπείας, σχετικά με την μεταφορά κρατουμένων, δεν έφθασαν στο αρχηγείο εγκαίρως, ώστε να αποτρέψουν την επίθεση. Το Thielbek βυθίστηκε, στα Cap Arcona και Deutschland ξέσπασε πυρκαγιά και αργότερα βυθίστηκαν και τα δύο, ενώ οι κρατούμενοι που πήδησαν στο νερό πολυβολήθηκαν από τα σκάφη της RAF, με αποτέλεσμα πολλά πτώματα να εκβρασθούν στην ακτή, την οποία ήδη είχαν καταλάβει βρετανικά στρατεύματα, που υποχρέωσαν Γερμανούς αιχμαλώτους πολέμου αλλά και πολίτες, να σκάψουν τεράστιους λάκκους για τον ενταφιασμό τους.[11]
Οι τελευταίοι κρατούμενοι μαζί με τους άνδρες της SS εγκατέλειψαν το στρατόπεδο στις 2 Μαΐου 1945.
Το στρατόπεδο αποτέλεσε τμήμα της πολεμικής μηχανής της Ναζιστικής Γερμανίας, αλλά χρησίμευσε επίσης και ως τόπος εξόντωσης των κρατουμένων μέσω της καταναγκαστικής εργασίας. Οι κρατούμενοι βρίσκονταν διεσπαρμένοι μεταξύ του κεντρικού στρατοπέδου και περίπου 96 παραρτημάτων του[5], κατανεμημένων σχεδόν σε ολόκληρη τη βόρεια Γερμανία και όχι μόνον, καθώς στο νησάκι του Άλντερνεϊ λειτούργησε ένα από τα παραρτήματά του, γνωστό ως "Στρατόπεδο Ζυλτ" (Lager Sylt). Οι συνθήκες κάτω από τις οποίες υποχρεώνονταν να εργαστούν οι κρατούμενοι ήταν απάνθρωπες: Εξαιρετικά σκληρή χειρωνακτική εργασία, ελλιπής διατροφή, καμία φροντίδα υγιεινής, με συνέπεια την μετάδοση ασθενειών, συν ασκούμενη βία από τους δεσμοφύλακες.[12]
Οι εργασίες στο κεντρικό στρατόπεδο επικεντρώνονταν κυρίως στην παραγωγή τούβλων. Οι κρατούμενοι υποχρεώθηκαν, επίσης, να διανοίξουν στο σκληρό έδαφος ένα κανάλι, προκειμένου να μπορούν να μεταφερθούν με μαούνες τα παραγόμενα τούβλα. Η διάνοιξη αυτή έγινε με ανεπαρκή εξοπλισμό και κάτω από οποιεσδήποτε καιρικές συνθήκες, ενώ δεν λήφθηκε καθόλου υπόψη η κατάσταση της υγείας τους.
Συνολικά οι κρατούμενοι αποτελούνταν από άτομα 28 εθνικοτήτων κυριότερες από τις οποίες ήταν: Σοβιετικοί, Πολωνοί, Γάλλοι, Γερμανοί, Ολλανδοί, Βέλγοι, Δανοί και Εβραίοι από τις τοπικές κοινωνίες. Όπως προαναφέρθηκε, ανάμεσα στους κρατουμένους ήταν ομοφυλόφιλοι, πόρνες αλλά και κομμουνιστές, Ρομά, Μάρτυρες του Ιεχωβά και άλλες διωκόμενες πληθυσμιακές ομάδες. Στο μνημείο που έχει κατασκευαστεί στη θέση του στρατοπέδου είναι καταγεγραμμένα 20.400 ονόματα θυμάτων, ενώ εκτιμάται ότι ο συνολικός τους αριθμός πρέπει να φθάνει τους 26.800. Κατά την εκκένωση του στρατοπέδου και τις πορείες θανάτου που ακολούθησαν (μαζί με το περιστατικό των πλοίων) υπολογίζεται ότι απεβίωσαν άλλες 17.000 περίπου κρατούμενοι. Ο συνολικός αριθμός επαληθευμένων θυμάτων ανέρχεται έτσι σε 42.900.[13]
Ο διοικητής του στρατοπέδου Μαξ Πάουλυ (Max Pauly) και δεκατρία μέλη του προσωπικού του στρατοπέδου δικάστηκαν από βρετανικό δικαστήριο εγκλημάτων πολέμου, που συστάθηκε στο Αμβούργο από τις 18 Μαρτίου ως τις 13 Μαΐου 1946 στην αποκαλούμενη "δίκη του Νόιενγκαμμε". Έντεκα από τους κατηγορουμένους καταδικάστηκαν σε θάνατο δι' απαγχονισμού και εκτελέστηκαν στις 8 Οκτωβρίου του ίδιου έτους. Αυτοί ήταν:[14]
- Μαξ Πάουλυ (Max Pauly) Διοικητής του Νόιενγκαμμε: Θάνατος δι' απαγχονισμού
- Μπρούνο Κιττ (SS Dr Bruno Kitt) : Θάνατος δι' απαγχονισμού
- Άντον Τούμαν (Anton Thumann) : Θάνατος δι' απαγχονισμού
- Καρλ Τόττζαουερ (Karl Totzauer) : 20ετής φυλάκιση
- Γιόχαν Ρέεζε (Johann Reese) : Θάνατος δι' απαγχονισμού
- Βίλι Βάρνκε (Willy Warnke) : Θάνατος δι' απαγχονισμού
- Καρλ Βίντεμαν (Karl Wiedemann) : 15ετής φυλάκιση
- Άλφρεντ Τζεμπίνσκι (SS Dr Alfred Trzebinski) : Θάνατος δι' απαγχονισμού
- Βάλτερ Κούμμελ (Walter Kummel) : 10ετής φυλάκιση
- Χάινριχ Ρούγκε (Heinrich Ruge) : Θάνατος δι' απαγχονισμού
- Βίλχελμ Μπάαρ (Wilhem Bahr) : Θάνατος δι' απαγχονισμού
- Αντρέας Μπρεμς (Andreas Brems) : Θάνατος δι' απαγχονισμού
- Βίλχελμ Ντράιμαν (Wilhelm Dreimann) : Θάνατος δι' απαγχονισμού
- Άντολφ Σπεκ (Adolf Speck): Θάνατος δι' απαγχονισμού
Πλήρης κατάλογος του προσωπικού του Νόιενγκαμμε υπάρχει στο Axis History Factbook.
Ύστερα από τον πόλεμο το στρατόπεδο αρχικά χρησίμευσε ως τόπος εκτόπισης από τους Σοβιετικούς, ενώ οι Γερμανοί αιχμάλωτοι πολέμου κρατούνταν σε χωριστό χώρο. Μετά τον Ιούνιο του 1945 ο χώρος παραλήφθηκε από τους Βρετανούς, οι οποίοι έκλειναν εκεί τα μέλη της SS και τους Ναζιστές που συνελάμβαναν.
Wikiwand in your browser!
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.
