Πολωνική λογοτεχνία
λογοτεχνική παράδοση στην Πολωνία / From Wikipedia, the free encyclopedia
Η πολωνική λογοτεχνία είναι η λογοτεχνική παράδοση της Πολωνίας. Το μεγαλύτερο μέρος της πολωνικής λογοτεχνίας έχει γραφτεί στην πολωνική γλώσσα, αν και άλλες γλώσσες που χρησιμοποιούνται στην Πολωνία κατά τη διάρκεια των αιώνων έχουν επίσης συνεισφέρει στις πολωνικές λογοτεχνικές παραδόσεις, όπως τα λατινικά, τα γίντις, τα λιθουανικά, τα ρωσικά, τα γερμανικά και η εσπεράντο. Σύμφωνα με τον Τσέσλαφ Μίλος, για αιώνες η πολωνική λογοτεχνία επικεντρωνόταν περισσότερο στο δράμα και την ποιητική αυτοέκφραση παρά στη μυθοπλασία (κυρίαρχη στον αγγλόφωνο κόσμο). Οι λόγοι ήταν αρκετοί, αλλά βασίζονταν κυρίως στις ιστορικές συνθήκες του έθνους. Οι Πολωνοί συγγραφείς είχαν συνήθως μια πιο βαθιά γκάμα επιλογών για να τους παρακινήσουν να γράψουν, συμπεριλαμβανομένων παλαιότερων κατακλυσμών εξαιρετικής βίας που σάρωσαν την Πολωνία (ως το σταυροδρόμι της Ευρώπης), αλλά επίσης, τις συλλογικές ασυμφωνίες της Πολωνίας που απαιτούσαν επαρκή αντίδραση από τις συγγραφικές κοινότητες οποιασδήποτε δεδομένη περίοδο.[1]
![Thumb image](http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cb/Pan_Tadeusz_1834.jpeg/220px-Pan_Tadeusz_1834.jpeg)
Η περίοδος του Πολωνικού Διαφωτισμού ξεκίνησε τη δεκαετία του 1730-40 και κορυφώθηκε στο δεύτερο μισό του 18ου αιώνα. Από τους κορυφαίους Πολωνούς συγγραφείς του Διαφωτισμού ήταν ο Ιγκνάτσι Κρασίτσκι (1735–1801) και ο Γιαν Ποτότσκι (1761–1815). Ο Πολωνικός Ρομαντισμός, σε αντίθεση με τον Ρομαντισμό αλλού στην Ευρώπη, ήταν σε μεγάλο βαθμό ένα κίνημα ανεξαρτησίας ενάντια στην ξένη κατοχή. Οι πρώτοι Πολωνοί ρομαντικοί επηρεάστηκαν σε μεγάλο βαθμό από άλλους Ευρωπαίους ρομαντικούς. Αξιοσημείωτοι συγγραφείς ήταν οι Άνταμ Μιτσκιέβιτς, Σεβέριν Γκοστσίνσκι, Τόμας Ζαν και Μαουρίτσι Μοχνάτσκι.
Στη δεύτερη περίοδο, πολλοί Πολωνοί ρομαντικοί εργάστηκαν στο εξωτερικό. Οι ποιητές με επιρροή ήταν οι Άνταμ Μιτσκιέβιτς, Γιούλιους Σουοβάτσκι και Ζίγκμουντ Κρασίνσκι.
Στον απόηχο της αποτυχημένης Ιανουαριανής Εξέγερσης, η νέα περίοδος του Πολωνικού Θετικισμού άρχισε να υποστηρίζει τον σκεπτικισμό και την άσκηση της λογικής. Η μοντερνισμική περίοδος γνωστή ως το κίνημα της Νέας Πολωνίας στις εικαστικές τέχνες, τη λογοτεχνία και τη μουσική, δημιουργήθηκε γύρω στο 1890 και ολοκληρώθηκε με την επιστροφή της Πολωνίας στην ανεξαρτησία (1918). Αξιοσημείωτοι συγγραφείς ήταν οι Καζίμιες Πσέρβα-Τετμάγιερ, Στανίσουαφ Πσιμπισέφσκι και Γιαν Κασπρόβιτς. Η νεορομαντική εποχή χαρακτηρίστηκε από τα έργα των Στέφαν Ζερόμσκι, Βουαντίσουαφ Ρέιμοντ, Γκαμπριέλα Ζαπόλσκα και Στανίσουαφ Βισπιάνσκι. Το 1905, ο Χένρικ Σιενκιέβιτς έλαβε το Νόμπελ Λογοτεχνίας για το Κβο βάντις που ενέπνευσε μια νέα αίσθηση ελπίδας. Η λογοτεχνία της Δεύτερης Πολωνικής Δημοκρατίας (1918–1939) περιλαμβάνει μια σύντομη, αν και εξαιρετικά δυναμική περίοδο στην πολωνική λογοτεχνική συνείδηση. Η κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα έχει αλλάξει ριζικά με την επιστροφή της Πολωνίας στην ανεξαρτησία. Οι νέοι συγγραφείς του αβάν-γκαρντ περιλαμβάνουν τους Γιούλιαν Τούβιμ, Στανίσουαφ Ιγκνάτσι Βιτκιέβιτς, Βίτολντ Γκομπρόβιτς, Τσέσλαφ Μίλος, Μάρια Ντομπρόφσκα και Ζόφια Ναουκόφσκα.
Στα χρόνια της γερμανικής και σοβιετικής κατοχής της Πολωνίας, όλη η καλλιτεχνική ζωή διακυβεύτηκε δραματικά. Τα πολιτιστικά ιδρύματα χάθηκαν. Από τις 1.500 μυστικές εκδόσεις στην Πολωνία, περίπου 200 ήταν αφιερωμένες στη λογοτεχνία. Μεγάλο μέρος της πολωνικής λογοτεχνίας που γράφτηκε κατά τη διάρκεια της κατοχής της Πολωνίας εμφανίστηκε σε έντυπη μορφή μόνο μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, συμπεριλαμβανομένων των βιβλίων των Ζόφια Ναουκόφσκα, Άντολφ Ρουντνίτσκι, Ταντέους Μπορόφσκι και άλλων.[2] Η κατάσταση άρχισε να επιδεινώνεται δραματικά γύρω στο 1949-1950 με την εισαγωγή του σταλινικού δόγματος από τον υπουργό Βουοντζίμιες Σοκόρσκι. Η Πολωνία είχε τρεις συγγραφείς βραβευμένους με Νόμπελ στα τέλη του 20ου αιώνα: Ισαάκ Μπάσεβις Σίνγκερ (1978), Τσέσλαφ Μίλος (1980) και Βισουάβα Σιμπόρσκα (1996). Στις αρχές του 21ου αιώνα, μια άλλη συγγραφέας τιμήθηκε με το βραβείο: η Όλγκα Τοκάρτσουκ.[3]