χημική ένωση From Wikipedia, the free encyclopedia
Η οξαζιριδίνη[1] (αγγλικά oxaziridine) είναι οργανική ετεροκυκλική ένωση, που περιέχει άνθρακα, υδρογόνο, άζωτο και οξυγόνο, με μοριακό τύπο CH3NO. Το μόριό της αποτελείται δομικά από έναν τριμελή ετεροκυκλικό δακτύλιο που περιέχει τρία (3) διαφορετικά άτομα, ένα (1) άνθρακα, ένα (1) οξυγόνου, και ένα (1) αζώτου. Η μεγαλύτερη εφαρμογή της είναι ως πρόδρομη ένωση για τη βιομηχανική παραγωγή υδραζίνης. Οι «θυγατρικές» οξαζιριδίνες χρησιμοποιούνται, ακόμη, ως εξειδικευμένα αντιδραστήρια στην οργανική χημεία, για μια ποικιλία οξειδώσεων, που συμπεριλαμβάνουν α-υδροξυλίωση ενολών, εποξείδωση και αζιριδίνωση αλκενίων, καθώς και άλλες αντιδράσεις μεταφοράς ετεροατόμων. Οι οξαζιριδίνες επίσης εξυπηρετούν ως πρόδρομες ενώσεις για αμίδια, ενώ λαμβάνουν μέρος σε αντιδράσεις [3+2] κυκλοπροσθήκης. Οι χειρόμορφες «θυγατρικές» οξαζιριδίνες προκαλούν ασύμμετρη μεταφορά οξυγόνου, σε προχειρόμορφες ενόλες αλλά και σε άλλου είδους (προχειρόμορφες) ενώσεις. Κάποιες «θυγατρικές» οξαζιριδίνες έχουν επίσης την ιδιότητα να έχουν υψηλό «εμπόδιο» αντιστροφής αζώτου, επιτρέποντας έτσι την πιθανότητα να σχηματιστεί χειρομορφία με κέντρο το άτομο αζώτου.
Οξαζιριδίνη | |||
---|---|---|---|
Γενικά | |||
Όνομα IUPAC | Οξαζιριδίνη | ||
Άλλες ονομασίες | Αζοξακυκλοπροπάνιο Εποξυμεθαναμίνη | ||
Χημικά αναγνωριστικά | |||
Χημικός τύπος | CH3NO | ||
Μοριακή μάζα | 45,04 amu | ||
Σύντομος συντακτικός τύπος | |||
SMILES | C1ON1 | ||
PubChem CID | 15817734 | ||
ChemSpider ID | 10614170 | ||
Δομή | |||
Μοριακή γεωμετρία | τριγωνική ως προς C-O-N. | ||
Ισομέρεια | |||
Ισομερή θέσης | 4 | ||
Φυσικές ιδιότητες | |||
Χημικές ιδιότητες | |||
Επικινδυνότητα | |||
Εκτός αν σημειώνεται διαφορετικά, τα δεδομένα αφορούν υλικά υπό κανονικές συνθήκες περιβάλλοντος (25°C, 100 kPa). |
Με βάση το χημικό τύπο του (CH3NO) έχει τα ακόλουθα τέσσερα (4) ισομερή θέσης:
Η οξααζιριδίνη είναι η «μητρική ένωση» για μια σειρά «θυγατρικών» του παραγώγων, που μαζί με τη «μητρική ένωση», ονομάζονται συλλήβδην «οξαζιριδίνες».
Τα πρώτα παράγωγα οξαζιρίνης (που ονομάζονται γενικά «οξαζιρίνες») συνθέθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του 1950 από τον Γουΐλλιαμ Έμμονς (William D. Emmons)[2] και μεταγενέστερα από τους Krimm, Horner και Jürgens[3][4].
Με οξείδωση μεθανιμίνης από καρβοξυλικό υπεροξύ (RCO3H), παράγεται οξαζιρίνη:
Με επίδραση αλαμίνης (NH2X) σε μεθανάλη, παράγεται οξαζιρίνη:
Στην οξαζιριδίνη, τόσο το οξυγόνο όσο και το άζωτο δρουν τυπικά ως πυρηνόφιλα, εξαιτίας της υψηλής τους ηλεκτραρνητικότητας. Αυτό επιτρέπει την ηλεκτρονιόφιλη μεταφορά και των δυο ετεροατόμων. Επιπλέον έχει ασυνήθιστα υψηλή δραστικότητα, επειδή περιέχει έναν τριμελή δακτύλιο, αλλά και γιατί επιλέον διαθέτει ένα σχετικά ασθενή δεσμό N-O. Τα πυρηνόφιλα αντιδραστήρια τείνουν να αντιδρούν πιο συχνά με το άζωτο της οξαζιριδίνης. Η πρώτη χρήση οξαζιριδίνης για τη μεταφορά αζώτου καταγράφηκε το 1964 από τους Ohme και Schmitz[5]. Η οξαζιριδίνη παρεμβάλλει την αμινομάδα σε μια σειρά πυρηνόφιλα, όπως για παράδειγμα τα ακόλουθα[6]:
1. Η επίδραση της οξαζιριδίνης σε κορεσμένες αλκοόλες (ROH) παράγει αλκοξυαμίνες (RONH2):
2. Η επίδραση της οξαζιριδίνης σε ενόλες (RCH=C(OH)R), όπου τα R όχι απαραίτητα τα ίδια, παράγει α-αμινοκετόνες (ή α-αμιναλδεΰδες αν το δεύτερο R είναι υδρογόνο):
Η επίδραση της οξαζιριδίνης σε θειόλες (RSH) παράγει αλκυλοθειαμίνες (RSNH2):
Η επίδραση της οξαζιριδίνης σε θειαιθέρες (RSR), όπου τα R όχι απαραίτητα τα ίδια, παράγει θειιμίδια (R2S=NH):
Η επίδραση της οξαζιριδίνης σε σεληναιθέρες (RSeR), όπου τα R όχι απαραίτητα τα ίδια, παράγει σεληνιμίδια (R2Se=NH):
Η επίδραση της οξαζιριδίνης σε αμίνες (RNH2), παράγει αλκυλυδραζίνες (RNHNH2):
Η επίδραση της οξαζιριδίνης σε αλκένια τύπου (-CH=CH-), παράγει αζιριδινες. Π.χ. με αιθένιο:
Seamless Wikipedia browsing. On steroids.
Every time you click a link to Wikipedia, Wiktionary or Wikiquote in your browser's search results, it will show the modern Wikiwand interface.
Wikiwand extension is a five stars, simple, with minimum permission required to keep your browsing private, safe and transparent.